×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Rana

Rana to przerwanie ciągłości skóry lub skóry i tkanek pod nią położonych. Rana powstaje zazwyczaj na skutek urazu mechanicznego, ale urazem, czyli raną może być też np. oparzenie. Uraz może być mechaniczny, termiczny lub chemiczny. W zależności od mechanizmu powstania rany wyróżniamy, m.in. rany tłuczone, szarpane, cięte, kąsane.

Rodzaje ran

Rany ze względu na przyczyny i specyficzne cechy dzieli się na kilka rodzajów.

  • Otarcia to rany powstające, gdy uraz działa stycznie do powierzchni skóry; u dzieci przy pośliźnięciu się może dojść do otarcia skóry, np. na kolanie. Często rana taka jest zanieczyszczona (np. ziemią), może krwawić umiarkowanie, ale jest bolesna ze względu na uszkodzenie zakończeń nerwowych.
  • Rana cięta to skutek zranienia ostrym przedmiotem (szkło, nóż). Głębokość rany zależy od nacisku przedmiotu raniącego, rana taka zwykle mocno krwawi.
  • Rana płatowa powstaje, gdy czynnik raniący ustawiony jest skośnie, stycznie do powierzchni skóry - pojawia się wtedy oderwany fragment skóry mogący luźno zwisać.
  • Rana rąbana jest skutkiem urazu ciężkiego i ostrego przedmiotu (tasak, siekiera, szabla) i może prowadzić nawet do częściowej lub pełnej amputacji fragmentu ciała (np. palca).
  • Rany kłute powstają w wyniku działania ostrego przedmiotu (szpada, sztylet, bagnet, gwóźdź). Otwór rany może być niewielki, ale uszkodzenia wewnątrz mogą być głębokie i nieprzewidywalne.
  • Rany tłuczone są spowodowane działaniem przedmiotu o tępych krawędziach. Brzegi rany są zgniecione i nierówne, a krwawienie może występować wokół rany.
  • Rany miażdżone występują po działaniu tępego narzędzia działającego z dużą siłą i sąsiadujące z raną tkanki także mogą być uszkodzone.
  • Rany szarpane stanowią skutek działania zakrzywionych przedmiotów szarpiących skórę (np. zahaczenie o hak, sęk).
  • Rany postrzałowe są spowodowane postrzeleniem z broni palnej, w wyniku wybuchu bomby czy miny. Rana wlotowa może być niewielka, ale znaczne uszkodzenia wewnętrzne.
  • Rany kąsane to rezultat ugryzienia, są zakażone bakteriami znajdującymi się w ślinie i z tego powodu często trudno się goją.

W wyniku zadziałania czynnika powodującego zranienie i w efekcie powstanie rany, dochodzi do bólu, krwawienia oraz ryzyka zakażenia rany. Ból samej rany i jej okolicy oraz jego nasilenie zależą w dużej mierze od rozległości rany, głębokości i jej unerwienia. Krwawienie towarzyszy w różnym stopniu każdej ranie i powstaje w wyniku uszkodzenia drobnych, a czasami także większych, naczyń krwionośnych.

Zakażenie może się rozwinąć w ranie, która została zanieczyszczona bakteriami czy to znajdującymi się na skórze, czy tymi z otoczenia, kiedy rana zetknie się na przykład z brudną powierzchnią lub ziemią.

Gojenie ran

Gojenie rany rozpoczyna się wkrótce po jej powstaniu. Na początku dochodzi do obkurczenia się naczyń krwionośnych wokół rany, a płytki krwi gromadzą się i dzięki temu dochodzi do zatrzymania wypływu krwi. Z kolei uaktywnia się tzw. proces fibrynogenezy. Powstaje galaretowaty czop działający jak klej łączący brzegi rany. W ranie pojawiają się fibroblasty i makrofagi oczyszczające ranę z bakterii i martwych tkanek. Jest to proces zapalny towarzyszący zawsze urazom, a będący odpowiedzią obronną organizmu.

Kiedy proces zapalny zaczyna ustępować, w ranie pojawiają się makrofagi, które dokonują dalszego oczyszczenia rany z martwych komórek oraz uwalniają tzw. czynniki wzrostu potrzebne do prawidłowego gojenia rany. Następnie w ranie pojawiają się fibroblasty dające początek gojeniu rany. Jednocześnie dochodzi do pobudzenia i namnażania się naczyń krwionośnych wrastających w ranę. Elementem gojenia się rany jest też pokrywanie jej nabłonkiem, narastającym od brzegów.

Po około 3 tygodniach od urazu rana powinna być prawidłowo zagojona i tworzyć bliznę, która jeszcze długo będzie się samoistnie przebudowywać.

Opisane powyżej prawidłowe gojenie rany nazywamy gojeniem pierwotnym, czyli przez rychłozrost.

Procesy gojenia mogą ulec zakłóceniu, na przykład wskutek rozległej martwicy rany lub jej brzegów bądź rozwoju stanu zapalnego. To powoduje zaburzenia gojenia i przedłużenie się prawidłowych procesów naprawczych. Wtedy w dnie rany powstaje ziarnina, w którą wrastają naczynia krwionośne. Ziarnina staje się podłożem procesów przebudowy, a gojenie postępuje od brzegów rany. Ten sposób gojenia nazywamy wtórnym albo przez ziarninowanie.

Na szybkość gojenia się ran mają wpływ różne czynniki, a między innymi: umiejscowienie rany, ukrwienie okolicy rany, jałowość rany lub jej zanieczyszczenie, czynnik raniący, czas od zranienia i sposób zaopatrzenia rany, choroby towarzyszące.

Mogą też wystąpić większe problemy z gojeniem ran, wymagające innych rozwiązań. W przypadku powikłań gojenia się rany stosuje się różne środki wspomagające gojenie i działające przeciwzapalnie. Niekiedy też wskazane może być dodatkowe leczenie operacyjne, od najprostszego, polegającego na oczyszczeniu rany, okrojenia jej brzegów i zbliżenia ich do siebie szwami chirurgicznymi, aż do przeszczepów skórnych i zabiegów plastycznych.

Zasady wstępnego zaopatrzenia ran i złamań na miejscu wypadku

Udzielając pierwszej pomocy przy zranieniach, należy odpowiednio zaopatrzyć ranę.

W przypadku drobnych skaleczeń i niewielkich ran można je przepłukać bieżącą wodą. Nawet większe zranienia zaleca się opłukać zwykłą wodą bieżącą z kranu. Jeśli dysponujemy środkiem odkażającym, to przy większych i zanieczyszczonych zranieniach wskazane jest ich użycie. Jeśli w ranie występują większe zanieczyszczenia, to należy je usunąć.

Po usunięciu zanieczyszczeń i wypłukaniu rany, ewentualnie jej odkażeniu, zakładamy opatrunek. Najlepszy jest gazik lub gaza opatrunkowa - wykonana z bawełny, a obecnie także z sztucznych tworzyw.

Jeśli występuje większe krwawienie, na gazę można nałożyć dodatkowy materiał opatrunkowy, w postaci ligniny lub gazy, które poza uciskiem pochłoną krew. Tak przygotowany opatrunek można umocować przylepcem, a jeśli opatrunek jest większy - opaską tkaną (bandażem) lub opaską elastyczną.

W przypadku dużego krwawienia z rany zakłada się opatrunek uciskowy na miejsce krwawienia. Polega to na przyłożeniu grubszej warstwy opatrunku - najpierw gaza, a na to następne warstwy gazy lub ligniny, przybandażowane na nieco większej przestrzeni. W sytuacjach gwałtownego krwotoku nie wyciągamy żadnych ciał obcych z rany, tylko ją zaopatrujemy jałowym opatrunkiem i jak najszybciej transportujemy chorego na szpitalny oddział ratunkowy (SOR). Opatrunek musi dobrze przylegać do rany, zatem lepiej umocować go - a również w ten sposób bardziej ucisnąć - opaską tkaną bawełnianą lub elastyczną. Bandażujemy w jednym kierunku, na większym odcinku, bo tym samym lepiej umocujemy opatrunek. Jeżeli opatrunek przemaka krwią, nie należy go zdejmować, tylko dołożyć na wierzch następny opatrunek i obandażować go.

W sytuacji doraźnej można też zastosować w ostateczności chustę trójkątną, która często także jest dostępna w podstawowym wyposażeniu podręcznej apteczki. Wtedy np. kończynę można przymocować do klatki piersiowej. Unieruchomienie uszkodzonej okolicy, np. kończyny zmniejsza krwawienie i ryzyko dodatkowych urazów.

05.06.2017
Zobacz także
  • Oparzenia
  • Jak opatrzyć ranę?
  • Rażenie piorunem
Wybrane treści dla Ciebie
  • Zamknięte obrażenia tkanek miękkich
  • Urazy mechaniczne przewodu słuchowego
  • Powikłania rany pooperacyjnej
  • Urazy termiczne: oparzenie, odmrożenie
  • Urazy nosa i ciała obce w nosie
  • Urazy i ciała obce gardła i migdałków
  • Urazy stawu kolanowego, uraz w obrębie kolana
  • Przyczyny bólu łokcia
  • Urazy ucha środkowego i kości skroniowej
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta