Żeby nie zachorować

Działania profilaktyczne mają na celu przede wszystkim zapobieganie wystąpieniu choroby poprzez np. unikanie czynników trujących, szkodliwych, ale także wczesnemu wykrywaniu niepokojących zmian, które mogą być wyleczone zanim się rozwiną. Każda osoba powinna korzystać z opieki lekarza, nie tylko w przypadku nagłego zachorowania lub pojawienia się niepokojących objawów, ale także profilaktycznie w celu regularnej kontroli swojego stanu zdrowia.

Większość chorób może zostać rozpoznana we wczesnej fazie, właśnie podczas takich wizyt i badań profilaktycznych. Dzięki temu istnieją większe szanse na wyleczenie, a proces leczenia jest krótszy i tańszy.

Podstawowe działania profilaktyczne

Nie wszystkie działania profilaktyczne wymagają wizyty u lekarza, czy wykonywania skomplikowanych badań i analiz. Wiele czynności profilaktycznych można wykonywać samodzielnie w swoim domu. Podstawowe rzeczy, o które można dbać samodzielnie to np. aktywność fizyczna - codzienna dawka ruchu powinna trwać przynajmniej pół godziny i być dostosowana do wieku i możliwości danej osoby. Innym ważnym elementem profilaktyki jest dieta, która powinna dostarczać organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych (zob. Zasady zdrowego żywienia). Dzienne menu powinno się składać z 5 posiłków spożywanych regularnie, o możliwie stałych porach, a ostatni powinien być spożyty najpóźniej 3 godziny przed snem. Duży wpływ na zdrowie mają również substancje szkodliwe, które przyjmuje się w formie używek, jak alkohol, palenie tytoniu, czy środki psychoaktywne, ale również szkodliwe substancje, na które narażenie występuje np. w pracy, jak pyły, gazy, substancje żrące i inne chemikalia. Należy unikać narażenia na wymienione czynniki szkodliwe, również bierne, czyli np. kontakt z osobą palącą papierosy i wdychanie dymu tytoniowego.

Samokontrola

Dużą rolę w działaniach profilaktycznych odgrywają samoobserwacja i samobadania. Przy pojawieniu się problemów zdrowotnych często można zaobserwować, że jakiś aspekt działania naszego organizmu jest „inny niż zazwyczaj”; może to być chociażby zmiana w zakresie apetytu, męczliwości, częstotliwości oddawania moczu czy stolca. Samoobserwacja obejmuje np. samodzielną obserwację skóry pod kątem pojawienia się nowych znamion, przebarwień i zmian wyglądu znamion zaobserwowanych wcześniej lub też pojawienia się dodatkowych objawów niepokojących jak obrzęk, zaczerwienienie, bolesność czy wydzielina. Pomaga to we wczesnym wykryciu niepokojących zmian w obrębie skóry.

Istotne jest obserwowanie także stałości rytmu dobowego, czyli czasu snu i czuwania. Oczywiście są to kwestie zmienne, czasem zależne od pór roku, jednak długie okresy bezsenności lub nadmierna senność w ciągu dnia mimo prawidłowego snu w nocy może czasami sugerować początek choroby. Inną ważną kwestią jest nagła zmiana masy ciała, czyli np. utrata masy ciała rzędu kilku kilogramów w ciągu tygodnia lub paru tygodni mimo niezmienionej diety czy aktywności fizycznej. Występowanie bólu umiejscowionego w różnych okolicach ciała, który powtarza się okresowo i nie był dotychczas diagnozowany, powinien sugerować rozważenie konsultacji z lekarzem.

Oprócz samoobserwacji istotnym elementem profilaktyki jest samobadanie, czyli samodzielne kontrolowanie poprzez proste badanie, czy występują jakieś zmiany nietypowe czy niezaobserwowane wcześniej. Jest to pojęcie znane szczególnie w kontekście profilaktyki zmian w obrębie piersi u kobiet. Samobadanie piersi powinno być wykonywane systematycznie raz w miesiącu między 1. a 10. dniem cyklu przez kobiety już po ukończeniu 20. roku życia. Nie należy wykonywać samobadania w 3. i 4. tygodniu cyklu miesiączkowego. Związane jest to ze zmianami konsystencji piersi na skutek hormonów, co może powodować bolesność piersi podczas badania oraz niewiarygodny wynik. Również kobiety niemiesiączkujące powinny badać się regularnie raz w miesiącu (najlepiej w wybranym, stałym dniu).

Składowymi samobadania piersi są:

• oglądanie piersi,
• badanie palpacyjne miąższu piersi,
• badanie węzłów chłonnych,
• oraz ocena ewentualnych wycieków z brodawek.

Uwagę podczas badania powinna przykuć jakakolwiek zmiana w wyglądzie piersi, zmiana kształtu, symetrii, zmiana w wyglądzie brodawki ( owrzodzenie, zaczerwienienie) oraz skóry piersi (również tzw. objaw skórki pomarańczy), a także wyciek z brodawki, uwypuklenia lub wciągnięcia skóry. W przypadku wykrycia niepokojących objawów należy zgłosić się do lekarza w celu wykonania dalszej diagnostyki.

Kalendarz badań profilaktycznych

Dla usystematyzowania wiedzy na temat konieczności badań profilaktycznych u kobiet i mężczyzn opracowane zostały kalendarze badań profilaktycznych, które stanowią podpowiedź z jaką częstością powinno się wykonywać badania profilaktyczne w zależności od płci i wieku, a także obciążeń rodzinnych i historii choroby.