W sytuacji nagłego zdarzenia, złego samopoczucia, zachorowania chcielibyśmy uzyskać pomoc jak najsprawniej. W różnych rodzajach zdarzeń właściwe leczenie jest dostępne w miejscach o specyficznym profilu. Aby otrzymać adekwatne leczenie, należy zapoznać się z możliwościami oraz przeznaczeniem poszczególnych składowych tzw. systemu opieki zdrowotnej. Zarówno zespoły ratownictwa medycznego (ZRM), szpitalne oddziały ratunkowe (SOR) jak i przychodnie podstawowej opieki są do dyspozycji pacjentów, jednak każde z nich ma swoje szczególne przeznaczenie.
Poniżej zamieszczono informacje, które pomogą wybrać odpowiednią placówkę, do której należy się udać po pomoc w razie nagłego wystąpienia dolegliwości lub ich nasilenia w krótkim czasie.
Fot. iStockphoto
Czym są ZRM-y?
W ramach ZRM-ów dyżury pełnią ratownicy medyczni, pielęgniarki ratunkowe oraz lekarze medycyny ratunkowej. Ich przygotowanie, w tym wykształcenie, jest dedykowane działaniom w stanach zagrożenia życia – nagłych zdarzeniach związanych z wypadkiem, zachorowaniem lub znaczącym zaostrzeniem choroby. Zadania zespołu koncentrują się na: czynnościach stabilizujących stan pacjenta, podtrzymywaniu chorego przy życiu oraz transporcie medycznym do miejsca, w którym uzyska on dalszą pomoc i opiekę.
Zakres obowiązków ZRM
- resuscytacja krążeniowo-oddechowa, czyli uciskanie klatki piersiowej i sztuczne oddychanie
- tamowanie krwotoków zewnętrznych i opatrywanie ran
- unieruchomienie złamań i podejrzeń złamań kości oraz zwichnięć
- ochrona przed wychłodzeniem lub przegrzaniem
- prowadzenie wstępnego postępowania przeciwwstrząsowego wobec osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowia poprzez właściwe ich ułożenie oraz ochronę termiczną
- stosowanie tlenoterapii biernej
- ewakuację z miejsca zdarzenia osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowia
- wsparcie psychiczne osób w stanie nagłego zagrożenia zdrowia
- prowadzenie wstępnej segregacji medycznej.
Zespół karetki pogotowia należy zatem wezwać tylko w przypadku stanów nagłego zagrożenia życia lub zdrowia. Numer 999 lub 112 jest zarezerwowany dla pacjentów, którzy wymagają natychmiastowej opieki (w ciągu kilku minut muszą znaleźć się pod opieką personelu medycznego). Takie stany to np. podejrzenie zawału, udaru, napadu drgawek, porodu, duszności, utraty przytomności, ostrej reakcji uczuleniowej, urazu (zwłaszcza urazu głowy), złamania kończyn dolnych, obfitego krwawienia, oparzenia, wypadku komunikacyjnego.
Zespół karetki pogotowia może w domu pacjenta lub na miejscu zdarzenia przebadać chorego, ocenić jego stan, zastosować tymczasowe leczenie oraz zadecydować dokąd chorego przetransportować. Zespół dysponuje lekami, które wstępnie zabezpieczają życie lub zdrowie chorego, nie ma jednak możliwości wykonania specjalistycznych badań czy ustalenia sposobów leczenia długoterminowego.
Lekarz pogotowia, ratownik i pielęgniarka nie wypisują recept, zwolnień lekarskich ani skierowań na badania. W razie zaistnienia takiej potrzeby należy udać się do przychodni, w której pracuje lekarz rodzinny.
Co to jest SOR?
Szpitalny oddział ratunkowy to oddział, na którym udzielana jest pomoc osobom w stanie nagłego zagrożenia życia lub zdrowia. Na SOR należy się zgłosić, gdy czujemy, że nasz stan zdrowia pogorszył się na tyle, iż nie możemy czekać dłużej niż kilka godzin.
Kiedy na SOR?
Objawami uzasadniającymi zgłoszenie się na SOR mogą być na przykład:
- bardzo silny ból głowy
- silny ból brzucha
- trudności z oddychaniem
- nasilone zawroty głowy
- utrata przytomności
- problemy z widzeniem
- krwotoki, których nie jesteśmy w stanie zatamować podstawowymi metodami
- rozległe rany
- świeże urazy, tj. odległe w czasie do 24 godzin.
Aby skorzystać z pomocy na SOR-ze, nie jest potrzebne skierowanie ani wcześniejsza rejestracja. Na SOR przyjmuje się pacjentów, którzy albo docierają na oddział we własnym zakresie, albo są transportowani przez karetkę pogotowia. Kolejność przyjęcia określana jest na podstawie stanu zdrowia pacjenta – jeśli nie istnieje bezpośrednie zagrożenia życia ani zdrowia, czas oczekiwania może być bardzo długi (wiele godzin). Pacjent powinien mieć przy sobie dowód tożsamości lub inny dokument potwierdzający ubezpieczenie. Jeżeli podczas nagłego zdarzenia pacjent nie ma przy sobie dokumentów, ma prawo dostarczyć dowód ubezpieczenia do 7 dni.
Kiedy nie na SOR?
Na SOR-ze istnieje możliwość wykonania wielu specjalistycznych badań, jednak tylko w przypadku osób będących w stanie nagłego zagrożenia życia lub zdrowia. W razie zachorowania czy złego samopoczucia (pod warunkiem że nie ma objawów sugerujących bezpośrednie zagrożenie życia lub istotny uszczerbek na zdrowiu) bądź w przypadku stabilnej choroby należy się udać do lekarza pierwszego kontaktu. W razie wątpliwości co do oceny pilności objawów można skontaktować się z doradcą medycznym, który podpowie, która placówka będzie najodpowiedniejsza.
Co to jest POZ?
Pod skrótem POZ kryją się przychodnie, w których pacjentów przyjmują lekarze pierwszego kontaktu, czyli lekarze rodzinni. Osoba ubezpieczona jest objęta całodobową opieką medyczną. Od poniedziałku do piątku w godzinach 8:00–18:00 dyżury pełnią przychodnie POZ. Po złożeniu deklaracji (czyli wypełnieniu formularza, który pacjent otrzymuje w przychodni) potwierdzającej zamiar korzystania z usług lekarza pracującego w danej przychodni, pacjent ma prawo do profilaktyki, leczenia, rehabilitacji, a także do uzyskania orzeczenia o stanie swego zdrowia.
W przychodni POZ istnieje również możliwość uzyskania pomocy ze strony pielęgniarki oraz położnej. Po godzinach pracy przychodni, tj. 18:00–8:00 oraz całodobowo w dni wolne od pracy dyżury pełnią placówki nocnej i świątecznej opieki medycznej. Pacjent może skorzystać z tej formy opieki zdrowotnej w przypadku:
- nagłego zachorowania
- nagłego pogorszenia stanu zdrowia, gdy nie ma objawów sugerujących bezpośrednie zagrożenie życia lub istotny uszczerbek na zdrowiu, a zastosowane środki domowe lub leki dostępne bez recepty nie przyniosły spodziewanej poprawy
- gdy zachodzi obawa, że oczekiwanie na otwarcie przychodni może wpłynąć niekorzystnie na stan zdrowia.
Kiedy do POZ?
Lekarz rodzinny, który pracuje w przychodni POZ, to dla pacjentów swoiste drzwi do opieki medycznej. Chorzy zgłaszają się do niego z niemalże wszystkimi problemami medycznymi oraz wszelkimi pytaniami dotyczącymi stanu zdrowia. Obowiązkiem lekarza POZ jest zadbanie o ogólny stan zdrowia pacjenta, a także koordynowanie leczenia prowadzonego przez specjalistów. Jeśli pacjent czuje, że jego stan zdrowia się pogarsza, powinien swoje pierwsze kroki skierować właśnie do przychodni. Tam po ogólnym badaniu otrzyma leczenie albo skierowanie do specjalisty, bądź szpitala czy uzdrowiska.
