×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Jak długo ważna jest recepta w 2020?

Karolina Przeździecka
mgr farmacji

Pacjent, który otrzymał receptę od lekarza, musi pamiętać, że nie jest ona ważna bezterminowo. Każda recepta ma ściśle określony czas, w którym można ją zrealizować. Dotyczy to zarówno recepty w formie „papierowej”, jak i tzw. e-recepty. Po jego upływie recepta staje się nieważna. O ile w przypadku leków takich jak antybiotyki w postaci tabletek, stosowanych w ostrych infekcjach, istnienie ograniczeń czasowych wydaje się logiczne, o tyle należy pamiętać, że dotyczą one nawet recept wypisanych na stale przyjmowane leki w chorobie przewlekłej.

e-recepta
Fot. iStock.com

Aby prawidłowo określić „do kiedy” daną receptę można zrealizować, należy wziąć pod uwagę podane na niej dwie daty – wystawienia oraz „realizacji od dnia” (jeśli jest uzupełniona), a także jaki rodzaj preparatu jest na recepcie wpisany. Natomiast nie ma znaczenia jaka jest specjalizacja lekarza wypisującego receptę (przykładowo: recepta na leki obniżające ciśnienie wystawiona przez lekarza rodzinnego jest ważna tak samo długo jak recepta na te same leki wystawiona przez kardiologa) ani to czy przepisany na recepcie lek jest refundowany. Warto także zauważyć, że okres ważności recepty jest czasem, w którym recepta ma zostać zrealizowana – to znaczy, lek ma zostać wydany pacjentowi, a transakcja jego zakupu sfinalizowana. Nie wystarczy, że w tym okresie pacjent okaże receptę w aptece albo złoży w niej zamówienie na lek.

Data wystawienia recepty zawsze musi być podana (jej brak czyni receptę z gruntu nieważną). Jeśli nie wpisano daty „realizacji od dnia” – to data wystawienia jest też tą, od której wyznacza się termin ważności recepty. Z kolei jeśli na recepcie pojawi się wspomniana data realizacji „od dnia” to wówczas od niej liczy się okres ważności recepty (musi ona być późniejsza niż data wystawienia) – pozwala to na odroczenie w czasie momentu wykupienia leków.

Daty realizacji „od dnia” nie można wpisać na receptach na leki sprowadzane dla pacjenta z zagranicy i na preparaty immunologiczne wytwarzane indywidualnie dla pacjenta, a także na receptach na leki o kategorii dostępności „Rpw.” (bardzo silnie działające leki z grup środków psychotropowych lub odurzających – „narkotycznych”).

Termin realizacji recepty papierowej wynosi 30 dni od daty wystawienia lub umieszczonej na niej daty „realizacji od dnia”. W przypadku recepty w postaci elektronicznej dla tych wystawionych od 01.01.2020 jest to również 30 dni od daty wystawienia lub daty „realizacji od dnia”, chyba że osoba wystawiająca receptę zaznaczy na niej dłuższy termin realizacji – wtedy jest to 365 dni od daty wystawienia tej recepty lub daty „realizacji od dnia”. Recepty elektroniczne wystawione jeszcze w 2019 roku mają termin realizacji 365 dni. Dzień wystawienia recepty lub realizacji „od dnia” traktowany jest jako dzień „0”. Co ważne, ta liczba dni obejmuje również święta czy dni wolne od pracy i jest liczona niezależnie od długości miesiąca, w którym receptę wypisano lub miesiąca, w którym przypada data realizacji „od dnia”. Od tych podanych terminów realizacji istnieją wyjątki opisane dalej.

Przykłady

  • Jeśli recepta papierowa została wystawiona 1.07., do daty tej należy doliczyć 30 dni – 31.07. jest ostatnim dniem ważności recepty, czyli ostatnim dniem, w którym można ją zrealizować.
  • Z kolei recepta papierowa wystawiona 1.06. zachowuje ważność do 1.07. włącznie.
  • W czasie wizyty u lekarza 1.02., lekarz może wystawić receptę, której data wystawienia to 1.02., ale data realizacji „od dnia” to – przykładowo – 1.03. tego samego roku. Taką receptę pacjent może zrealizować w dniach 1.–31.03.
  • Recepta elektroniczna, wystawiona 02.01.2020, bez adnotacji o 365-dniowym terminie realizacji, zachowuje ważność do 01.02.2020 włącznie.
  • Recepta elektroniczna, wystawiona również 02.01.2020, ale z zanotowanym 365-dniowym terminem realizacji, zachowuje ważność do 01.01.2021.

Co ważne, okres ważności recepty papierowej liczony jest dla każdej pozycji na recepcie indywidualnie. W przypadku recepty w postaci elektronicznej na jednej e-recepcie można przepisać jeden konkretny preparat, jest więc ona – ściśle ujmując – odpowiednikiem jednej pozycji na recepcie papierowej. Odpowiednikiem całej dotychczasowej recepty papierowej jest tzw. recepta zbiorcza/pakiet recept, maksymalnie z pięcioma e-receptami, z których każdą można zrealizować niezależnie i dla każdej z nich termin realizacji recepty liczy się indywidualnie. Przykładowo: na jednej recepcie papierowej/elektronicznej recepcie zbiorczej, wystawionej dla pacjenta chorego na zakażenie górnych dróg oddechowych, przepisano antybiotyk oraz preparat rozrzedzający wydzielinę oskrzelową. Antybiotyk można wykupić tylko przez 7 dni od wystawienia recepty lub „realizacji od” (patrz – wyjątek opisany poniżej), a drugi z leków – przez 30 lub 365 dni od tych dat.

W przypadku, gdy podczas realizacji recepty pacjent nie wykupi wszystkich z przepisanych opakowań leku, pozostałe opakowania (w przypadku recepty papierowej dzięki wystawieniu przez aptekę odpisu recepty, a w przypadku e-recepty dzięki wybraniu w systemie komputerowym opcji „częściowej realizacji”) trzeba wykupić w terminie realizacji określonym na podstawie oryginału recepty. Wykupienie tylko części z przepisanej liczby opakowań nie przedłuża jej ważności.

Jak wspomniano, od „standardowego” okresu ważności recept są jednak wyjątki związane z tym, jaki rodzaj preparatu leczniczego na nich wpisano.

Antybiotyki do stosowania wewnętrznego (a więc w tabletkach czy zawiesinach) oraz parenteralnego (w postaci do wstrzykiwań): recepta jest ważna 7 dni od daty wystawienia lub od daty realizacji „od dnia”.

Leki należące do grupy środków odurzających („narkotycznych”), psychotropowych lub tzw. prekursorów kategorii I: do leków tych grup zalicza się np. silnie działające leki przeciwbólowe, leki uspokajające lub nasenne. Dla takich leków termin realizacji recepty nie może przekroczyć 30 dni od daty wystawienia. Co ważne, termin ten ma zastosowanie również wtedy, gdy na recepcie na takie preparaty podano „datę realizacji od” (nie ma możliwości, żeby podanie takiej daty przedłużyło ważność recepty).

Preparaty immunologiczne wytwarzane indywidualnie dla pacjenta – recepta jest ważna 120 dni od daty wystawienia. W przypadku tych preparatów nie ma możliwości podania daty realizacji „od dnia”. Warto zaznaczyć, że do tego rodzaju preparatów, zgodnie ze stanowiskiem MZ, zalicza się te produkty, które w charakterystyce produktu leczniczego (oficjalny dokument wymagany dla zarejestrowanych leków, zawierający dokładny opis preparatu leczniczego) mają zawartą informację, że ich skład jest dobierany indywidualnie dla każdego pacjenta. W związku z tym zalicza się do nich niektóre preparaty stosowane w immunoterapii alergenowej, czyli tzw. odczulaniu (Novo-Helisen, Allergovit), ale gotowe szczepionki, np. przeciwko ospie, szczepionki skojarzone typu „5w1” lub „6w1” dla dzieci albo preparat Purethal (preparat stosowany w tzw. odczulaniu, ale zawierający określony skład alergenów) już nie – dla nich obowiązujący jest standardowy (30- lub 365-dniowy) okres ważności recepty, można również w ich przypadku podać datę realizacji „od dnia”.

Preparaty sprowadzane dla pacjenta z zagranicy – dotyczy to preparatów sprowadzanych w procedurze importu docelowego. W ramach tej procedury pacjent może uzyskać zgodę na sprowadzenie dla siebie leku, który jest niezarejestrowany i/lub niedostępny w sprzedaży w naszym kraju oraz zgodę na refundację tego leku, która umożliwi mu jego zakup w obniżonej cenie. W tym celu, po uzyskaniu wymienionej zgody od Ministerstwa Zdrowia, lekarz wypisuje receptę na sprowadzany specyfik. Receptę tę można wystawić tylko w formie papierowej i jest ważna 120 dni od daty wystawienia. Również w tym przypadku nie ma możliwości wpisania daty realizacji „od dnia”. Należy jednak pamiętać, że przed upływem tego okresu należy lek już wykupić w aptece, a więc: recepta musi trafić do apteki, a zamówienie na lek należy przekazać hurtowni farmaceutycznej, następnie hurtownia sprowadza ten lek z zagranicy i dostarcza do apteki, aby ostatecznie pacjent mógł go wykupić. Dodatkowo, zgoda na sprowadzenie leku z zagranicy, jaką pacjent otrzymał od MZ, jest ważna tylko 60 dni. Przed upływem tego czasu musi trafić do hurtowni farmaceutycznej, co oznacza, że pacjent powinien zjawić się odpowiednio wcześniej w aptece z tym dokumentem i receptą. Dlatego – pomimo długiego okresu ważności recepty – pacjent nie powinien zwlekać z wizytą w aptece.

Warto także wspomnieć o realizacji i wykupieniu leków ze szczególnych rodzajów recept.

Lek recepturowy to lek wykonywany w aptece według zaleceń lekarza podanych na recepcie. Recepty – papierowe i elektroniczne – na lek recepturowy podlegają „standardowym” okresom ważności. Natomiast po przyjęciu takiej recepty, apteka ma 48 godzin na wykonanie leku, lub – jeśli na recepcie znalazła się odpowiednia adnotacja – do 4 godzin. Należy jednak pamiętać, że dopisek o szybkim zrealizowaniu recepty ma zastosowanie tylko w dniu wystawienia recepty – oznacza to, że zgłaszając się do apteki np. dzień później, pomimo że recepta jest dalej ważna, lek można wykonać w czasie 48, a nie 4 godzin. Warto wiedzieć także, że jeśli od sporządzenia leku minęło już co najmniej 6 dni, apteka może odmówić wydania leku.

Recepta transgraniczna to recepta wystawiona przez lekarza w jednym z krajów UE i realizowana w innym z państw Wspólnoty. Jeśli pacjent wie, że przepisany lek będzie musiał nabyć w innym kraju UE (np. w czasie, gdy konieczne będzie jego zażycie, będzie przebywał za granicą), powinien wspomnieć o tym lekarzowi, aby ten umieścił na recepcie niezbędne informacje, wymagane przez przepisy w takiej sytuacji, a także musi pamiętać, że –zgodnie z europejską dyrektywą o prawach pacjenta – receptę transgraniczną należy zrealizować zgodnie z przepisami kraju, w którym wykupuje się lek. Oznacza, to, że okres ważności recepty może być zupełnie inny niż obowiązujący w Polsce i po jego upływie recepta nie zostanie zrealizowana (pomimo tego że w świetle polskich przepisów wciąż zachowałaby ważność).

Piśmiennictwo:

  1. Ustawa z dn. 6.09.2001 Prawo farmaceutyczne, z późn. zm., tekst ujednolicony
  2. Obwieszczenie MZ z dn. 28.10.2015 ws. ogłoszenia jednolitego tekstu rozp. MZ ws. środków odurzających, substancji psychotropowych, prekursorów kateg. 1 i preparatów zawierających te środki lub substancje
  3. Ustawa z dn. 12.05.2011 o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, tekst ujednolicony
  4. Rozporządzenie MZ z dn. 14.03.2012 r. w sprawie sprowadzania z zagranicy środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego niezbędnych dla ratowania życia lub zdrowia
  5. Rozporządzenie MZ z dn. 21.03.2012 w sprawie sprowadzania z zagranicy produktów leczniczych niezbędnych do ratowania życia lub zdrowia pacjenta dopuszczonych do obrotu bez konieczności uzyskania pozwolenia
  6. Rozporządzenie MZ z dn. 6.12.2019 zmieniające rozporządzenie ws. recept
  7. Rozporządzenie MZ z dn. 11.09.2018 zmieniające rozporządzenie ws. recept
  8. Rozporządzenie MZ z dn. 13.04.2018 w sprawie recept
  9. „Zakup leków na receptę za granicą” https://europa.eu/youreurope/citizens/health/prescription-medicine-abroad/index_pl.htm [dostęp: 05.03.2019]
  10. „Recepty i leki” http://www.nfz.gov.pl/dla-pacjenta/recepty-i-leki/ [dostęp: 05.03.2019]
  11. „Sprowadzać leki z zagranicy (import docelowy)” https://www.gov.pl/web/zdrowie/sprowadzac-leki-z-zagranicy-import-docelowy-
  12. Ustawa z 1.03.2018 o zmianie niektórych ustaw w związku z wprowadzeniem e-recepty
  13. https://www.csioz.gov.pl/fileadmin/user_upload/e-recepta/najczestsze_pytania_lekarzy_i_innych_pracownikow_medycznych_5c599e943cb2f.pdf [dostęp: 05.03.2019]
  14. https://www.csioz.gov.pl/fileadmin/user_upload/e-recepta/najczestsze_pytania_farmaceutow2_5c3481f44caa3.pdf [dostęp: 05.03.2019]
  15. ChPL dla leków: Allergovit, Novo-Helisen, Purethal

22.01.2020
Zobacz także
  • Nazwy leków – co oznaczają i jak je rozumieć?
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta