×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Nazwy leków – co oznaczają i jak je rozumieć?

Karolina Przeździecka
mgr farmacji

Leki mają różne nazwy, wiele z nich zawiera jednak tę samą substancję leczniczą lub taki sam zestaw substancji leczniczych. Dlatego czasem można mieć wrażenie, że na podobne zgłaszane dolegliwości (np. przeziębienie, urazy) lekarz przepisuje zupełnie różne leki.


Fot. iStock.com

W oficjalnym rejestrze leków zarejestrowanych oraz dopuszczonych do obrotu i sprzedaży w Polsce aktualnie znajduje się 22 000 pozycji. Leki mają różne nazwy, wiele z nich zawiera jednak tę samą substancję leczniczą lub taki sam zestaw substancji leczniczych. Dlatego czasem można mieć wrażenie, że na podobne zgłaszane dolegliwości (np. przeziębienie, urazy) lekarz przepisuje zupełnie różne leki. Z drugiej strony farmaceuta w aptece może zaproponować zmianę przepisanego na recepcie leku na jego odpowiednik, który – choć ma inną nazwę – zawiera tę samą substancję czynną (czyli tę, która wywołuje określony efekt terapeutyczny). W związku, z tym niektóre leki dostępne bez recepty przyjmowane są przez pacjentów w nadmiernych ilościach, ponieważ wielokrotnie kupują i stosują oni ten sam lek, ale pod różnymi nazwami. Pacjenci stykają się z wieloma dostępnymi preparatami w aptekach, przekazy marketingowe sugerują, że to produkt konkretnego producenta jest silniejszy, lepszy, skuteczniejszy (choć ma taki sam skład, jak produkty innych marek), dodatkowo informacje o leku uzyskane od lekarza, farmaceuty lub z różnych materiałów informacyjnych często są nieprecyzyjne, np. zamiennie stosuje się nazwy międzynarodowe i nazwy nadane przez producenta, nie zawsze uwypuklając fakt, że cały czas mowa jest o tym samym produkcie. Poniżej przedstawiamy kilka podstawowych informacji na temat nazw leków, wyjaśniamy, jak je rozumieć i jakie są między nimi różnice.

Nazwy substancji leczniczych

Każdy produkt leczniczy zawiera w swoim składzie jedną substancję leczniczą lub więcej tych substancji, czyli takich, które wywierają oczekiwane działanie na organizm człowieka: przeciwdziałają przyczynom lub objawom choroby, pozwalają na zdiagnozowanie jakiegoś problemu zdrowotnego lub regulują funkcje organizmu. Substancje lecznicze zawarte w lekach mają swoje nazwy:

  1. Nazwa chemiczna (nazwa systematyczna): stosowana praktycznie tylko w opracowaniach i publikacjach o charakterze naukowym, specjalistycznym. Stworzona według ściśle określonych reguł nazewnictwa, opracowanych przez międzynarodowe stowarzyszenie chemiczne (IUPAC), określa dokładnie budowę cząsteczki danej substancji.
  2. Nazwa powszechnie stosowana (international nonproprietary name –INN; międzynarodowa nazwa niezastrzeżona; w różnych publikacjach i wypowiedziach stosuje się też określenie „nazwa międzynarodowa”, czasami również „nazwa generyczna”): niejako „oficjalna” nazwa danej substancji leczniczej. Nazwa ta pojawia się zarówno na opakowaniu leku, ulotce informacyjnej, materiałach reklamowych, jak i w publikacjach urzędowych, zarejestrowanych dokumentach dla danego produktu, a także w publikacjach i opracowaniach przeznaczonych tak dla specjalistów, jak i dla pacjentów. Stosowanie tych nazw zaleca również WHO. Organizacja ta, od lat 50. XX wieku, regularnie publikuje uaktualnioną listę nazw powszechnie stosowanych, w kilku najpopularniejszych językach. W poszczególnych krajach, nazwy te istnieją również w odpowiednich wersjach językowych (np. w Polsce, stosuje się polskie lub spolszczone nazwy powszechnie stosowane). Jednak na opakowaniach leków i w ulotkach informacyjnych polskie prawo wymaga stosowania wersji łacińskiej nazwy międzynarodowej. Wersja łacińska pojawia się również w różnych publikacjach urzędowych (np. w wyszukiwarce produktów leczniczych na stronie internetowej Rejestru Produktów Leczniczych, prowadzonego przez URPL) i naukowych.
  3. Nazwy zwyczajowe i synonimy recepturowe: wiele leczniczych substancji ma również swoje nazwy zwyczajowe, utrwalone od długiego czasu w świadomości społecznej, związane najczęściej z nazwą produktu obecnego w aptekach przez całe dziesięciolecia. Nazwy te rzadko pojawiają się w publikacjach, czy materiałach informacyjnych, ale są doskonale znane pacjentom, farmaceutom i lekarzom i używane w komunikacji między nimi. Przykładami mogą być takie nazwy, jak aspiryna, polopiryna, sól fizjologiczna. Szczególna sytuacja, choć obecnie spotykana już coraz rzadziej, dotyczy tzw. leków recepturowych, czyli leków do wykonania przez farmaceutę w aptece według zaleceń lekarza, podanych na recepcie. Na recepcie takiej lekarz wpisuje składniki żądanego leku wraz z ich ilością. Nazwy składników mogą być wpisane jako nazwy powszechnie stosowane w języku łacińskim, ale też czasem określane są one innymi nazwami (związanymi z aspektami historycznymi lub wywodzące się z nazw konkretnych produktów leczniczych dostępnych w przeszłości). Nazwy takie mogą być niezrozumiałe lub nieznane dla pacjenta, ale są dobrze znane farmaceucie, który będzie lek wykonywał.

Nazwa leku

Na opakowaniach leków najbardziej widoczne są jednak nazwy, które często nie mają wiele wspólnego z nazwami substancji wymienionymi powyżej, ale za to niejednokrotnie, np. dzięki intensywnej reklamie, są doskonale znane pacjentom. Czasami, zwłaszcza w przypadku leków wydawanych na receptę, nazwy te stanowią jednak połączenie nazwy międzynarodowej dla substancji czynnej zawartej w danym leku ze znakiem handlowym lub nazwą producenta. Są to nazwy własne, inaczej nazwy handlowe lub nazwy fantazyjne, nadane konkretnemu produktowi leczniczemu przez jego producenta. Ich brzmienie zależy tylko od inwencji twórcy, dlatego często w żaden sposób nie kojarzą się ze składnikami zawartymi w leku. Przepisy krajowe i europejskie wymagają w zasadzie jedynie, aby nazwa handlowa, wymyślona przez producenta, nie wprowadzała w błąd co do składu produktu, jego właściwości terapeutycznych lub postaci, nie stwarzała możliwości pomyłki z innym produktem już dostępnym w sprzedaży lub z inną nazwą międzynarodową ani nie składała się wyłącznie z akronimów lub cyfr. W nazwie handlowej zawarte mogą być określenia dotyczące postaci leku (jeśli dany produkt leczniczy dostępny jest w kilku postaciach, np. lek przeciwgorączkowy dostępny jako tabletki i syrop), dawki substancji leczniczej (w postaci liczb lub określeń sugerujących moc produktu, np. „max”), przeznaczenie leku (np. dla dzieci, dla seniorów – określenia typu „baby”, „senior” itp.). Często również elementem nazwy handlowej jest określenie dotyczące szybkości lub sposobu uwalniania substancji leczniczej (np. „fast”, „sprint” na opakowaniach lekach przeciwbólowych, a także skróty i określenia, np.: SR, MR, ZOK, Ocas, Quicktab, Dis). Zdarza się również, że jedna nazwa handlowa, nieznacznie zmieniona lub rozbudowana o dodatkowe określenie, nadawana jest produktom o różnym składzie, a nawet o różnym statusie – pod wspólną nazwą lub wspólnym członem nazwy kryją się zarówno produkty o statusie leku, jak i suplementy diety. Taka praktyka jest jednak dopuszczalna tylko w stosunku do produktów wydawanych bez recepty.

Tabela. Nazewnictwo leków na przykładach popularnych środków przeciwbólowych
Nazwa chemiczna (systematyczna)Nazwa międzynarodowa (powszechnie stosowana)Ewentualne synonimy, nazwy zwyczajowe dla substancji, synonimy recepturowePrzykładowe nazwy handlowe produktów leczniczych zawierających substancję
N-(4-hydroksyfenylo)acetamidparacetamolAcenol, AcetaminophenApap (US Pharmacia), Panadol (GSK)
kwas 2-acetoksybenzoesowykwas acetylosalicylowyaspiryna, polopirynaAspirin (Bayer), Polopiryna (Polpharma)
kwas (RS)-2-[4-(2-metylopropylo) fenylo] propionowyibuprofen Ibuprom (US Pharmacia), Ibum (Hasco-Lek), Nurofen (Reckitt Benckiser)
[(1,5-dimetylo-3-okso-2-fenylo-2,3-dihydro-1H-pirazol-4-ylo)(metylo)amino]metanosulfonian sodumetamizol sodupyralgina, Noraminophenazonum methanosulfonicum natrium, Analgin, NovalginPyralgina (Polpharma), Pyralgin (Polpharma), Gardan (Adamed)

Nazwy na opakowaniu i ulotce produktu leczniczego

Zgodnie z wymogami prawa, zarówno na opakowaniu każdego leku, jak i w treści ulotki dla pacjenta muszą znaleźć się informacje, które pozwolą na prawidłowe zidentyfikowanie przez pacjenta oraz dostarczą niezbędnych informacji dotyczących preparatu.

Na opakowaniu muszą znaleźć się i być odpowiednio uwidocznione m.in.:

  • nazwa własna (nazwa handlowa) preparatu;
  • nazwa międzynarodowa (powszechnie stosowana) w języku łacińskim substancji czynnej zawartej w leku; jeśli lek zawiera więcej niż jedną taką substancję, wymienia się nazwy międzynarodowe wszystkich z nich, oddzielone od siebie znakiem „+”; w przypadku produktu leczniczego roślinnego, zamiast nazwy międzynarodowej, zamieszcza się nazwę łacińską lub nazwę potoczną rośliny, a w przypadku produktu leczniczego otrzymywanego z krwi ludzkiej lub zwierzęcej – nazwę międzynarodową użytego surowca, a w przypadku jej braku nazwę powszechnie stosowaną składników czynnych w języku łacińskim;
  • dawka substancji czynnej; również i tutaj obowiązuje zasada, że przy więcej niż jednej substancji czynnej w składzie, podaje się dawki wszystkich tych substancji oddzielone znakiem „+”; dawki podawane są w ogólnie przyjętych dla produktów leczniczych jednostkach, takich jak np.: mg, µg, g, ml, mg/h, lub w jednostkach określających ilość lub aktywność biologiczną konkretnej substancji czynnej, np. IU (international unit – jednostka międzynarodowa), j.m. (jednostka międzynarodowa), j.m. AXa itp.;
  • określenie postaci leku (tabletki, kapsułki, ampułki, syrop itp.);
  • zawartość substancji czynnych określoną jakościowo i ilościowo na jednostkę dawkowania, objętości lub masy;
  • określenie zawartości opakowania, z podaniem masy, objętości lub liczby jednostek dawkowania produktu leczniczego;
  • wykaz substancji pomocniczych, wywierających działanie biologiczne na organizm, a w przypadku produktów leczniczych stosowanych pozajelitowo (np. w postaci roztworu do wstrzykiwań), miejscowo (np. maść), do oczu i do inhalacji wykaz wszystkich substancji pomocniczych;
  • sposób stosowania i drogę podania (np. doustnie, miejscowo, pozajelitowo).

Powyższe informacje (wraz z innymi, bardziej szczegółowymi, dotyczącymi np. sposobu działania leku opisanego w sposób zrozumiały dla pacjenta) znajdują się również w ulotce dołączonej do opakowania. Należy jednak pamiętać, że wymogi zawarcia powyższych informacji dotyczą tylko produktów o statusie leku. W przypadku suplementów diety, informacje podane na opakowaniu mogą być inne, niepełne w stosunku do podanych wyżej, lub nieprecyzyjne. W opakowaniu suplementu diety nie musi być również ulotki dla pacjenta.

Zapoznanie się pacjenta z powyższymi informacjami z opakowania i ulotki na pewno ułatwi zrozumienie i zapamiętanie, jakie leki kupuje i stosuje. Pozwoli także uniknąć sytuacji wymienionych na początku – zdezorientowania przy zamianie stosowanego leku na receptę na inny odpowiednik proponowany przez farmaceutę oraz zakupów i stosowania leków o tym samym lub zbliżonym składzie, ale o różnych nazwach.

Piśmiennictwo:

1. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20.02.2009 w sprawie wymagań dotyczących oznakowania produktu leczniczego i treści ulotki z późn. zm.
2. Komunikat Prezesa URPLWMiPB z dnia 3.01.2017 w sprawie wytycznych dotyczących nazewnictwa produktów leczniczych stosowanych u ludzi
3. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 9 października 2007 r. w sprawie składu i oznakowania suplementów diety (Dz. U. z 2015 r. poz. 2032 oraz z 2017 r. poz. 979 i 2236)
4. https://www.who.int/medicines/services/inn/innguidance/en/
5. https://www.who.int/medicines/services/inn/FINAL_WHO_PHARM_S_NOM_1570_web.pdf?ua=1
6. https://opieka.farm/receptura/synonimy/
7. https://www.kierunekfarmacja.pl/artykul,9079,nazwy-parasolowe.html
8. https://www.kierunekfarmacja.pl/artykul,57266,procedura-weryfikacji-nazw-wlasnych-produktow-leczniczych-stosowana-przez-europejska-agencje-lekow.html

17.05.2022
Zobacz także
  • Czy suplementować witaminy i mikroelementy?
  • Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki
  • Składniki mineralne
  • Witaminy
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta