Kwestia bezpieczeństwa stosowania leków jest złożonym zagadnieniem, które nie ogranicza się do powszechnie znanych zasad, jak np. konieczność zażywania większości leków podczas posiłku czy też unikanie łączenia ich z alkoholem. Na temat właściwych praktyk zażywania leków istnieje w świadomości społecznej wiele mitów, skutecznie podtrzymywanych przed internet i popularną prasę. Do takiego stanu rzeczy przyczyniają także lekarze, którzy nie zawsze z własnej inicjatywy spieszą z wyczerpującymi zaleceniami.
Fot. pixabay.com
Te i pokrewne zagadnienia były tematem trzeciego spotkania z cyklu „UJ dla Krakowa”, które odbyło się 11 kwietnia. Jego pierwszą część stanowił wykład dziekana Wydziału Farmaceutycznego UJ dr. hab. Jacka Sapy, prof. UJ., pt. „Czy leki są bezpieczne?”
Prelekcja rozpoczęła się od nawiązania do mitu leku „cudownego", tj. zarazem skutecznego i pozbawionego działań niepożądanych. Jednak zapewnienia o braku skutków ubocznych rodzą uzasadnione podejrzenie, że lek pozbawiony jest również działania podstawowego.
Przechodząc do bardziej szczegółowych zagadnień, prelegent omówił m.in. kwestię spodziewanych i niespodziewanych niepożądanych działań produktu leczniczego, wyjaśniając przy tym, dlaczego nie da się w pełni przewidzieć niekorzystnego wpływu lekarstw. Jedną z przyczyn stanowi czas badań klinicznych, który jest zbyt krótki, aby zaobserwować odległe skutki wpływu substancji leczniczej na organizm.
Prof. Sapa przedstawił także główne przyczyny szkodliwych działań leków, które mogą zależeć zarówno od samej substancji, jak i od organizmu pacjenta, a także od błędu człowieka – po stronie pacjenta czy lekarza lub farmaceuty.
W dalszej części wykładu omówione zostały m.in. różne typy niekorzystnych działań substancji leczniczych, problem niepożądanej interferencji leków oraz czynniki ryzyka niepożądanych interakcji.
Jak podkreślił prelegent, receptą na wyżej wymienione problemy jest przede wszystkim „prawidłowa i zrozumiała edukacja lekowa pacjenta”, która stanowi podstawę skutecznej i bezpiecznej farmakoterapii. Aktualna pozostaje przy tym przy tym pochodząca od szesnastowiecznego medyka Paracelsusa maksyma, głosząca, że „nie ma w pełni bezpiecznych leków i jedynie dawka różni lek od trucizny”.
Drugi wykład, zatytułowany „Interakcje leków z pożywieniem. Fakty i mity”, wygłosił dr Paweł Paśko z Zakładu Bromatologii Wydziału Farmaceutycznego UJ.
Zgodnie z zaprezentowaną definicją, „interakcja lek – pożywienie stanowi efekt reakcji pomiędzy lekiem a składnikiem pożywienia, który nie będzie obserwowany, jeśli lek lub pożywienie będą przyjmowane osobno.” Przyjmowany pokarm może przy tym być przyczyną zarówno wzmocnienia, jak i osłabienia działania substancji medycznej, a także spowodować nasilenie jej działań niepożądanych. Należy przy tym pamiętać nie tylko o wpływie pożywienia na leki, ale i o zjawisku odwrotnym – wpływie zażywanych substancji medycznych na stan odżywienia organizmu.
Główną część wykładu stanowiło przedstawienie wiedzy naukowej na temat oddziaływania różnych produktów spożywczych na farmakoterapię wybranych schorzeń. Omówione zostały m.in. wpływ produktów mlecznych na leczenie osteoporozy i antybiotykoterapię u dzieci, oddziaływanie produktów bogatych w błonnik na zwalczanie niedoczynności tarczycy i działanie leków przeciwdepresyjnych. Analizie poddane zostały także rozmaite skutki spożywania wybranych soków owocowych, warzyw kapustnych, grejpfrutów oraz, stosowanych dzisiaj często w nadmiarze, suplementów diety. Pacjenci powinni być świadomi tego, że wiele z wyżej wymienionych pokarmów zaburza metabolizm określonych grup leków, i w związku z tym należy unikać ich jednoczesnego przyjmowania.
Po wykładach przyszedł czas na dyskusję, w trakcie której prelegenci odpowiedzieli na liczne zadane przez publiczność oraz nadesłane przez internautów pytania, z których większość dotyczyła interakcji pomiędzy różnymi lekarstwami a produktami spożywczymi lub suplementami diety.
„UJ dla Krakowa” to cykl popularnonaukowych wykładów połączonych z dyskusją. Inicjatywa ma na celu wykorzystanie potencjału naukowego badaczy z Uniwersytetu Jagiellońskiego do poprawy jakości życia mieszkańców Krakowa. Więcej informacji na temat tej inicjatywy można znaleźć na stronie: http://www.nauka.uj.edu.pl/uj-dla-krakowa
