Ile leków na jednej recepcie?

Choć w większości przypadków receptę można zrealizować tylko w ciągu 30 dni od daty jej wystawienia, to warto wiedzieć, że przepisana na niej liczba opakowań leku może pozwolić na dużo dłuższą niż jednomiesięczną kurację.

fot. iStock.com

Ogólne zasady

Na jednej recepcie w postaci papierowego druku może się znaleźć się maksymalnie 5 pozycji, takich jak: produkty lecznicze (zarejestrowane leki o określonej nazwie i opakowaniu, wyprodukowane w zakładzie farmaceutycznym), środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego (np. mleko modyfikowane dla dzieci) lub wyroby medyczne (np. paski do glukometrów).

W przypadku recept w postaci elektronicznej, odpowiednikiem jednej pozycji na recepcie papierowej jest 1 e-recepta, która zawiera 1 lek. Maksymalnie 5 takich e-recept może być połączonych w 1 „receptę zbiorczą”– odpowiednik 1 egzemplarza recepty papierowej. Wyjątek stanowią recepty na leki z grupy środków odurzających (tzw. narkotycznych”) lub psychotropowych, co opisano dalej. Lekarz lub lekarz dentysta (a także felczer i starszy felczer, choć osób wykonujących tę profesję jest już w Polsce bardzo niewiele), na jednej recepcie może przepisać taką liczbę opakowań danego leku, jaka wystarczy do stosowania go przez 120 dni (wyliczoną na podstawie podanego na recepcie dawkowania). Za jednym razem można wystawić maks. 12 recept na kolejne, następujące po sobie okresy dawkowania (wypełniając na kolejnych receptach pole daty „realizacji od dnia”), które jednak łącznie nie mogą przekroczyć 360 dni. Możliwość taka nie dotyczy tych recept, na których nie można podać „odroczonej” daty realizacji (czyli daty „realizacji od dnia”): recept na leki sprowadzane w ramach procedury importu docelowego, preparaty immunologiczne wytwarzane na indywidualne zapotrzebowanie oraz recepty z oznaczeniem Rpw. Warto wspomnieć, że realizując receptę w aptece, pacjent może wykupić tylko część z przepisanej na niej liczby opakowań leku, a pozostałe nabyć w późniejszym terminie, dzięki możliwości wystawienia odpisu recepty (w przypadku recepty „papierowej”) lub wybrania w systemie komputerowym opcji „częściowej realizacji” (w przypadku e-recepty). Należy jednak pamiętać, że skorzystanie z takiej możliwości nie przedłuży okresu ważności recepty, czyli wszystkie opakowania muszą zostać wydane przed jego upływem. Co więcej, w przypadku odpisu recepty „papierowej”, lek na nim zapisany zostanie pacjentowi sprzedany zawsze za pełną odpłatnością, nawet jeśli był to lek refundowany (nie dotyczy to e-recept, w ich wypadku pacjent nie straci prawa do obniżonej ceny leku, jeśli skorzysta z opcji częściowej realizacji). Powyższe zasady nie zależą od specjalizacji lekarza wystawiającego receptę, od tego czy przepisane leki są lub nie są refundowane, ani – z wyjątkami wymienionymi dalej – od tego, jaki lek jest przepisany na recepcie; dotyczą więc one również recept na preparaty antykoncepcyjne.

Recepty na leki recepturowe

Lek recepturowy to lek wykonany w aptece według zaleceń lekarza podanych na recepcie. Na jednej recepcie można przepisać jeden taki lek. Za lek recepturowy pacjent płaci tzw. opłatę ryczałtową. Jedna opłata ryczałtowa dotyczy dokładnie określonej ilości leku recepturowego, np.: maks. 20 sztuk proszków dzielonych („porcje” leku w postaci proszku umieszczone w osobnych opłatkach skrobiowych), maks. 12 czopków, maks. 100 g maści, maks. 250 g płynu do stosowania wewnętrznego (roztwory, syropy, zawiesiny przeznaczone do podania doustnego). Maksymalnie na recepcie znaleźć się może 2-krotność ilości odpowiadającej 1 opłacie ryczałtowej. Wyjątkiem są maści, kremy, mazidła, żele i pasty, których na jednej recepcie można przepisać maksymalnie 10-krotność ilości odpowiadającej 1 opłacie ryczałtowej, a więc maks. 10 × 100 g = 1000 g leku. Gdy przepisana ilość leku recepturowego przekroczy wielkości określone dla jednej opłaty ryczałtowej – pacjent zapłaci jej wielokrotność. Przykładowo: za 250 g syropu wykonanego jako lek recepturowy pacjent płaci 1 opłatę ryczałtową, jednak już za 300, 400 lub 500 g (maks. ilość takiego leku jaka może być przepisana na 1 recepcie) pacjent zapłaci równowartość 2 opłat ryczałtowych; w przypadku maści, kremów itp. za 100 g leku pacjent płaci 1 opłatę ryczałtową, za 150 g lub 200 g – 2-krotność opłaty ryczałtowej i wreszcie za 1000 g leku – 10-krotność opłaty ryczałtowej. Jeśli przepisano jeszcze większą ilość leku recepturowego, np.: 1100 g (a nie maks. 1000 g) maści lub 25 (a nie maks. 24) czopków – farmaceuta w aptece będzie musiał zmniejszyć ilość leku (proporcjonalnie wszystkich jego składników) do maksymalnej możliwej ilości. Jednorazowo lekarz może wystawić pacjentowi maks. 16 recept na kolejne, następujące po sobie okresy dawkowania (wypełniając na kolejnych receptach pole daty „realizacji od dnia”), które jednak łącznie nie mogą być dłuższe niż 120-dniowy okres stosowania.

Recepty wystawione przez pielęgniarkę lub położną

Do wystawiania recept (chociaż na ograniczony zakres preparatów) są również uprawnione pielęgniarki i położne. Zasady dotyczące okresu ważności takich recept oraz informacji niezbędnych do wpisania na nich są takie same, jak w przypadku tych wystawionych przez lekarza. Na receptach wystawionych przez pielęgniarkę lub położną również może się znaleźć się maks. 5 produktów gotowych i można przepisać ilość leku wystarczającą do stosowania przez 120 dni (wyliczona na podstawie podanego dawkowania). Wyjątkiem stanowią recepty na preparaty antykoncepcyjne. Pielęgniarka lub położna może wypisać receptę na taki preparat tylko w ramach kontynuacji leczenia (nie może przepisać nowego, niestosowanego dotychczas przez pacjentkę) w ilości przeznaczonej do stosowania przez 60 dni. Na takich receptach nie można przepisać leku recepturowego ani leków z grupy środków odurzających (tzw. narkotycznych) lub psychotropowych. Przedstawiciele tych zawodów mogą jednorazowo wystawić tylko maks. 4 recepty na kolejne, następujące po sobie okresy dawkowania, które jednak łącznie nie mogą być dłuższe niż 120-dniowy okres stosowania.

Recepty na leki z grupy środków odurzających i psychotropowych

Na jednej recepcie można przepisać tylko jeden lek zawierający substancje będące środkami odurzającymi („narkotycznymi”) lub psychotropowymi. Na recepcie z takim preparatem nie można już przepisać żadnych innych leków. Wspomniane substancje są podzielone na grupy. Recepty na leki z substancjami grup „I-N” i „II-P” (np. bardzo silne leki przeciwbólowe, zawierające morfinę lub fentanyl) mają oznaczenie Rpw. i można na nich przepisać ilość odpowiednią do stosowania przez maks. 90 dni (wyliczoną na podstawie podanego dawkowania). Jednorazowo, na leki z tych grup, można wystawić maks. 3 recepty na kolejne, następujące po sobie okresy dawkowania, które jednak łącznie nie mogą być dłuższe niż 90-dniowy okres stosowania. Co bardzo ważne, każda z tak wystawionych recept ma taki sam okres ważności – tylko 30 dni od daty wystawienia (nie można tutaj wpisać daty „realizacji od dnia”).

Sytuacje „problematyczne”

Czasami zdarza się, że na recepcie brak precyzyjnej, jednoznacznej informacji o liczbie opakowań przepisanego leku. Wówczas zastosowanie mają odpowiednie przepisy, które wskazują farmaceucie, jaką ilość leku powinien wydać, jeśli nie może tego ustalić na podstawie treści recepty. Zastosowanie ich pozwoli zrealizować receptę, pomimo nieprawidłowości jakie zawiera, ale możliwa do wydania liczba opakowań w takiej sytuacji niekoniecznie będzie zgodna z pierwotnym zamysłem lekarza (i oczekiwaniami pacjenta).

Brak informacji o ilości leku. Jeśli na recepcie nie podano tej informacji (wyrażonej w opakowaniach lub jednostkach dawkowania, np. ilościach tabletek), ale określono sposób i okres dawkowania, to na ich podstawie farmaceuta powinien obliczyć ilość leku do wydania. Natomiast kiedy brak również informacji o czasie i sposobie dawkowania – farmaceuta będzie zmuszony wydać tylko jedno najmniejsze opakowanie leku. Również i w tym przypadku oznacza to najmniejsze opakowanie wymienione w aktualnym wykazie leków refundowanych lub najmniejsze z opakowań tego leku dopuszczone do obrotu w Polsce (jeśli dotyczy leku niepodlegającego refundacji).

Brak sposobu dawkowania. Zdarza się, że osoba, która wystawia receptę, nie zamieszcza na niej informacji o sposobie dawkowania, np. poprzestając na udzieleniu informacji ustnej lub przekazaniu pacjentowi pisemnych zaleceń na osobnej kartce. Niekiedy zamiast opisu dawkowania na recepcie umieszczona jest informacja „wiadomo” lub inna o podobnym znaczeniu, gdy pacjent dobrze wie, jak stosować lek, bo np. leczy się z powodu choroby przewlekłej. Informacja o dawkowaniu może też być podana w sposób niewystarczająco dokładny, np. „2 x” (pacjent być może został poinformowany, że lek ma być przyjmowany dwa razy dziennie, ale z zapisu nie wiadomo czy chodzi o dwie dawki na dzień, na tydzień, czy może cała kuracja ma zakończyć się po dwóch dawkach leku). We wszystkich powyższych sytuacjach, a także wtedy, gdy treść na recepcie papierowej jest nieczytelna (ze względu na charakter pisma czy uszkodzenie recepty, np. plamę) lub pojawi się jakikolwiek inny błąd, który uniemożliwi ustalenie dawkowania na podstawie treści recepty, według przepisów należy uznać, że sposobu dawkowania nie podano. Wówczas farmaceuta powinien wydać maksymalnie taką ilość leku, jaka znajduje się w dwóch najmniejszych jego opakowaniach. Pojęcie „najmniejsze opakowanie” rozumie się na dwa sposoby: jeśli dotyczy leku refundowanego, jest to najmniejsze opakowanie tego leku wymienione w aktualnym wykazie leków refundowanych; jeśli dotyczy leku niepodlegającego refundacji, jest to najmniejsze z opakowań tego leku dopuszczone do obrotu w Polsce. Np.: jeśli na recepcie przepisany jest bez dawkowania lek, którego najmniejsze opakowanie zawiera 7 tabletek, farmaceuta będzie mógł wydać pacjentowi maksymalnie 14 tabletek tego leku (w postaci dwóch opakowań lub jednego 14-tabletkowego). Zasada ta dotyczy też leków zawierających substancje odurzające („narkotyczne”) lub psychotropowe, ze wspomnianych grup I-N lub II-P, dla których informacja o sposobie dawkowania na recepcie jest obowiązkowa, ale może zdarzyć się, że została sformułowana tak, że nie można na jej podstawie jednoznacznie określić liczby opakowań.