W 2019 r. przeciętna długość życia mężczyzn w Polsce wyniosła 74,1 roku, natomiast kobiet 81,8 roku – wynika z najnowszej publikacji GUS. Mimo pozytywnych zmian przeciętnego trwania życia, Polska nadal wypada niekorzystnie na tle czołówki krajów europejskich.
Fot. Sabine van Erp/ pixabay.com
W ujęciu rocznym trwanie życia wydłużyło się odpowiednio o 0,3 i 0,1 roku. Czy to przełamanie? W poprzednich dwóch latach GUS notował minimalną tendencję odwrotną, co niepokoiło ekspertów, zwracających uwagę zarówno na niedostatki organizacyjne w systemie ochrony zdrowia jak i – przede wszystkim – niekorzystne zjawiska w obszarze zdrowia publicznego (konsumpcja używek, otyłość i brak aktywności fizycznej, zanieczyszczenie powietrza).
W ciągu trzech dekad przeciętna długość życia Polaków zwiększyła się o 7,9 roku (mężczyźni) i 6,6 roku (kobiety). W Polsce, podobnie jak w innych krajach, umieralność wśród mężczyzn jest wyższa niż kobiet. Najdłuższe trwanie życia mężczyzn notowano w makroregionach wschodnim i południowym – odpowiednio 74,5 i 74,4 roku, a wśród kobiet – we wschodnim – 82,9 roku.
Nadal występuje duże zróżnicowanie przeciętnego trwania życia w rozbiciu na województwa. W 2019 r. rozpiętość między skrajnymi wartościami wskaźnika dla mężczyzn wynosiła 2,9 roku. Tak jak w poprzednich latach, najkrócej żyli mężczyźni mieszkający na terenie województwa łódzkiego (72,5 roku), natomiast najdłużej w województwie podkarpackim (75,4 roku). Wśród kobiet zróżnicowanie jest mniejsze i wynosi 2,4 roku. Kobiety żyją najkrócej w województwie lubuskim i śląskim (81 i 80,8 roku). Najdłużej – w województwie podkarpackim: 83,2 roku.
Mitem jest – na pewno w przypadku mężczyzn – stwierdzenie, że „na wsi życie jest zdrowsze”. W miastach mężczyźni żyją przeciętnie dłużej niż na wsi. W 2019 r. przeciętne trwanie życia mężczyzn zamieszkałych w miastach wynosiło 74,5 roku, tj. o rok więcej niż mężczyzn na wsi. Miejsce zamieszkania – miasto czy wieś – nie różnicuje natomiast, na poziomie kraju, długości życia kobiet.
A jeśli to nałożyć na województwa lub makroregiony? W województwie mazowieckim różnica w długości życia mężczyzn w mieście i na wsi jest największa i wynosi 2,7 lat na korzyść miast. Jedynym makroregionem, gdzie przeciętne trwanie życia mężczyzn jest dłuższe na wsi, jest makroregion południowy (o 0,3 roku). W makroregionie południowym i centralnym kobiety na wsi żyją dłużej niż mieszkanki miast (o 1,1 roku i 0,8 roku). W pozostałych makroregionach trwanie życia kobiet w miastach jest dłuższe niż na wsi (od 0,1 do 0,8 roku).
Mimo pozytywnych zmian przeciętnego trwania życia, Polska nadal wypada niekorzystnie na tle czołówki krajów europejskich. Najdłużej żyją mężczyźni w Szwajcarii – 81,9 roku, najkrócej na Litwie – 70,9 roku. Wśród kobiet najwyższe oczekiwane trwanie życia odnotowano w Hiszpanii – 86,3 roku, najkrótsze w Serbii – 78,4 roku.
W krajach, w których długość trwania życia jest stosunkowo niska, różnica między trwaniem życia mężczyzn i kobiet – poza nielicznymi wyjątkami – jest bardzo duża. Kraje, w których rozpiętość ta jest największa to: Litwa (9,8 roku), Łotwa (9,6 roku), Estonia (8,7 roku) oraz Polska (8 lat).
GUS informuje, że na przestrzeni ostatnich trzydziestu lat – mimo okresowych wahań – poziom natężenia zgonów wykazywał tendencję malejącą. W 2019 r. w Polsce na każde 100 tys. ludności zmarło 869 osób. Wyraźnie widać wyższą umieralność mężczyzn we wszystkich grupach wieku, przy czym natężenie zgonów mężczyzn poniżej 60 roku życia było dwu, a nawet trzykrotnie wyższe niż kobiet w tym wieku. Powyżej granicy 60 lat różnica ta się zmniejsza.
W Polsce głównymi przyczynami zgonów pozostają choroby układu krążenia, nowotwory oraz choroby układu oddechowego. W 2018 r. stanowiły one przyczynę trzech czwartych wszystkich zgonów. Natomiast zgony spowodowane przyczynami zewnętrznymi (głównie wypadkami i urazami) stanowią 4,9 proc. wszystkich zgonów i obserwuje się tu tendencję spadkową.
W 2019 r. najwyższą umieralność zanotowano w województwie lubuskim, gdzie na każde 100 tys. ludności zmarło 1161 osób. Stosunkowo niskie natężenie zgonów – w porównaniu z innymi rejonami kraju – notowano, podobnie jak w 2018 roku, w województwach podkarpackim i małopolskim (odpowiednio 973 i 997 osób). W 2019 r. w prawie wszystkich województwach natężenie było wyższe na wsi niż w miastach. Wyjątkiem było województwo śląskie, gdzie zaobserwowano nieznacznie wyższą umieralność w miastach.
GUS wskazuje na zjawiska, które w przyszłości mogą potencjalnie zahamować przyrost trwania życia w Polsce. Wymienia tu problemy organizacyjne i kadrowe ochrony zdrowia, których odbiciem jest np. zmniejszenie liczby łóżek w szpitalach w przeliczeniu na liczbę ludności (ten wskaźnik Polska na tle Europy ma jednak, w przeciwieństwie do liczby personelu medycznego w stosunku do liczby mieszkańców, na bezpiecznie wysokim, a nawet za wysokim, poziomie). Drugi istotny czynnik to wyraźny wzrost liczby osób otyłych w Polsce (w 2004 r. nadwagę miało 19,8 proc. mężczyzn, otyłych było 2,6 proc., a w 2014 r. było to odpowiednio – 44,1 proc. i 18,1 proc.). Kolejnym istotnym czynnikiem, na który zwraca uwagę GUS, może być również zanieczyszczenie powietrza oraz związany z nim ewentualny wzrost zachorowalności na choroby układu oddechowego.
