Dla chorych na astmę charakterystyczna jest odwracalność obturacji, czyli ustępowanie skurczu oskrzeli samoistnie lub pod wpływem leczenia. Do oceny tego zjawiska w badaniach czynnościowych używana jest próba odwracalności obturacji, potocznie zwana próbą rozkurczową.
Badanie spirometryczne służy do oceny czynności płuc. U chorych na astmę często pozwala ono na stwierdzenie obturacji oskrzeli, czyli zaburzeń wentylacji polegających na utrudnieniu przepływu powietrza (głównie podczas wydechu).
Odpowiada im zmniejszenie stosunku FEV1/FVC poniżej 0,7 oraz zmniejszenie FEV1 poniżej dolnej granicy normy.
Dla chorych na astmę charakterystyczna jest odwracalność obturacji samoistnie lub pod wpływem leczenia. Do oceny tego zjawiska w badaniach czynnościowych używa się próby odwracalności obturacji, potocznie zwanej próbą rozkurczową. Badanie to polega po prostu na powtórzeniu spirometrii po podaniu leku rozkurczającego oskrzela. Standardowo jest to szybko działający β2-mimetyk, np. salbutamol albo fenoterol.
Na początku badania wykonuje się spirometrię. Następnie inhaluje się określoną przez technika ilość leku rozkurczającego oskrzela. Po odczekaniu odpowiedniego czasu (zwykle około 10–20 min) koniecznego na pełne zadziałanie przyjętego leku, powtórnie wykonuje się spirometrię.
Przygotowanie do badania
Przygotowanie do badania jest takie samo, jak w przypadku zwykłej spirometrii. Dodatkowo, jeśli pacjent stosuje leki rozkurczające oskrzela, powinien odstawić je odpowiednio wcześniej (patrz zalecenia podane niżej).
Zasady odstawiania leków przed spirometrią po inhalacji leku rozkurczającego oskrzela
Nie ma potrzeby odstawiania leków działających przeciwzapalnie, a więc glikokortykosteroidów wziewnych albo doustnych oraz leków przeciwleukotrienowych. β2-mimetyki wziewne o krótkim czasie działania, przyjmowane w razie napadu duszności należy odstawić 8 godzin przed badaniem. Długo działające β2-mimetyki wziewne w postaci preparatów złożonych należy odstawić 24 godziny przed badaniem.
Więcej informacji o lekach, zobacz: β2-mimetyki wziewne
Teofilinę w zależności od preparatu (krótko działający lub o przedłużonym działaniu) należy odstawić od 12 do 24 godzin przed badaniem, a leki przeciwleukotrienowe 24 godziny przed badaniem.
Więcej informacji o lekach, zobacz: teofilina, leki przeciwleukotrienoweZasady interpretacji wyniku próby rozkurczowej
Podczas interpretacji próby rozkurczowej lekarz ocenia, czy po podaniu leku rozkurczającego oskrzela wynik spirometrii ulegnie istotnej poprawie. Badanie będzie dostarczać użytecznych informacji tylko wówczas, gdy spirometria zostanie wykonana prawidłowo technicznie, bo tylko wtedy można ocenić, że poprawa jest związana z działaniem leku. Rozkurcz oskrzeli, czyli zwiększenie ich światła, ułatwia wydychanie powietrza.
Najlepszym wskaźnikiem pozwalającym na ocenę stopnia zwężenia oskrzeli jest FEV1, dlatego używa się go jako podstawy oceny próby rozkurczowej. Ponadto ocenia się niekiedy również poprawę w zakresie FVC. Porównuje się FEV1 i FVC po podaniu leku z wynikami uzyskanymi podczas wyjściowej spirometrii.
Na podstawie wyników badań naukowych i uzgodnionego stanowiska ekspertów zajmujących się tą dziedziną ustalono, że próbę rozkurczową uznaje się za dodatnią (czyli obturacja oskrzeli jest odwracalna), jeśli FEV1 i/lub FVC poprawia się co najmniej o 12% i 200 ml w stosunku do wartości wyjściowych.
U chorych na astmę często stwierdza się odwracalność obturacji oskrzeli. Niekiedy nawet u osób, u których wyjściowa spirometria nie spełnia kryteriów obturacji, duża poprawa po podaniu leku rozkurczającego oskrzela wskazuje na to, że czynność płuc może jeszcze ulec poprawie pod wpływem leczenia przeciwastmatycznego.
Próba odwracalności obturacji oskrzeli jest wykorzystywana przez lekarza do rozpoznawania astmy i różnicowaniu jej z innymi chorobami oskrzeli oraz do oceny czynności płuc (czy jest ona maksymalna, czy też leczenie może ją jeszcze poprawić) i do optymalnego zaplanowania leczenia.
Nie ma ustalonych zasad powtarzania próby odwracalności obturacji. Nie ma też przeciwwskazań do jej częstego wykonywania, ale w normalnych warunkach nie ma takiej potrzeby. Nie ma też potrzeby do regularnego (okresowego) monitorowania czynności płuc za pomocą tego badania.