Miesiąc temu wprowadziłam się do świeżo ukończonego domu. Od tego czasu nabawiłam się astmy lub przynajmniej objawów astmatycznych. Zamierzam zrobić testy alergiczne, w związku z czym mam następujące pytania: jakie alergeny związane z nowym budynkiem mogą przyczyniać się do zachorowania na astmę? Czy jest jakaś lista alergenów pochodzenia chemicznego (składników farb, lakierów etc.), które mogą powodować astmę, a do której mogłabym się odnieść wykonując testy?
Szanowna Pani, zgodnie z obowiązującą wiedzą, astma jest przewlekłą chorobą zapalną dróg oddechowych, w której uczestniczy wiele komórek i substancji przez nie produkowanych. Zapalenie w drogach oddechowych jest przyczyną stanu, który nazywamy „nadreaktywnością oskrzeli”. Stan ten prowadzi do nawracających epizodów (napadów) świszczącego oddechu, duszności, uczucia ściskania w klatce piersiowej oraz suchego, męczącego kaszlu. Objawy te mogą pojawiać się bez uchwytnej przyczyny w nocy lub nad ranem, występować po wysiłku, po kontakcie z alergenem (jeśli chory cierpi na astmę alergiczną) czy też pojawiać się w trakcie infekcji wirusowej lub bakteryjnej dróg oddechowych.
Astmę rozpoznajemy na podstawie danych z wywiadu (pytając, jak wyglądają objawy, w jakich okolicznościach się pojawiają, co powoduje ich ustąpienie, a co pogorszenie) oraz w oparciu o wyniki badań czynnościowych układu oddechowego, tj. spirometrię podstawową i po leku rozkurczającym oskrzela, czasami także próbę prowokacyjną z histaminą lub metacholiną. Istnieje kilka kryteriów podziału astmy, ze względu na czynnik wywołujący astmę dzielimy na:
- alergiczną (związana z uczuleniem na alergeny wziewne)
- niealergiczną (niezwiązana z alergią).
U osób niechorujących na astmę także może wystąpić stan zapalny w ścianie dróg oddechowych, ale – w przeciwieństwie do chorych na astmę – jest on stanem przejściowym, stan ten także prowadzi do przejściowej nadreaktywności oskrzeli objawiającej się w tym przypadku zwykle suchym, męczącym kaszlem.
Z takim stanem spotykamy się nierzadko po infekcji wirusowej dróg oddechowych (czyli tzw. przeziębieniu) lub po przejściowym narażeniu na drażniące pyły lub inne substancje drażniące zawieszone w powietrzu.
Nasuwa się więc pytanie: czy Pani ma astmę czy tylko przejściową nadreaktywność oskrzeli? A jeśli to astma, to czy ma charakter alergiczny?
Wiele substancji występujących w farbach, lakierach, materiałach budowlanych i elementach dekoratorskich stosowanych w naszych domach może wywoływać przejściowy stan zapalny, czy – mówiąc kolokwialnie – drażnić drogi oddechowe, wywołując opisaną wyżej nadreaktywność oskrzeli, i być przyczyną szeregu objawów, takich jak kaszel, uczucie duszności, drapanie w gardle czy chrypka.
Takie objawy „podrażnienia dróg oddechowych” występują częściej i są bardziej dokuczliwe u osób, które chorują na astmę (zarówno alergiczną jak i niealergiczną), alergiczny nieżyt nosa (tzw. katar sienny) czy alergiczne zapalenie spojówek, a także u osób cierpiących na przewlekłą chorobę obturacyjną płuc, mogą także wystąpić u osób dotychczas zdrowych. Należy jednak podkreślić, że objawy te nie powstają w wyniku reakcji alergicznych, a więc wykonywanie testów alergicznych w takiej sytuacji jest nieuzasadnione. W skrajnych sytuacjach po kontakcie z farbami zdarzają się także przypadki zatruć objawiające się bólami lub zawrotami głowy, nudnościami, wymiotami czy dolegliwościami psychicznymi (nadpobudliwość, spowolnienie zmęczenie, bezsenność, trudności z koncentracją, uczucie niepokoju), takie reakcje także nie mają charakteru alergicznego.
Związki chemiczne występujące w farbach, klejach i materiałach budowlanych (np. bezwodniki kwasowe, rozpuszczalniki, sole chromu, aminy i związki akrylowe) mogą przyczynić się do rozwoju astmy, takie przypadki nazywamy astmą zawodową, bo zwykle do jej rozwoju dochodzi w trackie kontaktu zawodowego z wymienionymi substancjami.
Astma zawodowa jest związana z ekspozycją na duże stężenia oraz długotrwałym czasem narażenia na wdychanie tych związków, pozazawodowe uczulenia na te alergeny (np. mieszkanie w nowym domu) są rzadko spotykane. Substancje chemiczne zawarte w farbach, lakierach i klejach uczulają najczęściej w trakcie stosowania, a więc malowania, tapetowania, remontowania (narażone są osoby prowadzące prace budowlane) oraz w krótkim czasie po remoncie. Po pewnym czasie zwykle przestają działać drażniąco.
Diagnostyka astmy zawodowej oparta jest m.in. o dokładny wywiad kliniczny (m.in. ustalenie czy początek choroby wystąpił w okresie narażenia na podejrzany związek chemiczny), spirometrię, badanie nadreaktywności oskrzeli w postaci próby prowokacyjnej z histaminą lub metacholiną, wykonane w okresie narażenia na „podejrzaną substancję” oraz inhalacyjnych prób prowokacyjnych z podejrzaną o wywołanie astmy substancją (badanie wykonywane w ośrodkach specjalistycznych).
Teoretycznie takie próby prowokacyjne mogłyby być wykonane w Pani przypadku, ale w praktyce prawdopodobieństwo, że cierpi Pani na nadwrażliwość na któryś ze składników farb jest niewielkie.
Warto także wspomnieć, ze składniki farb, lakierów i materiałów budowlanych mogą być także przyczyną kontaktowego zapalenia skóry czyli tzw. wyprysku kontaktowego, pojawiającego się zwykle przy zawodowym narażeniu na te substancje. Wyprysk kontaktowy objawia się świądem lub pieczeniem skóry, występowaniem zmian o charakterze drobnych pęcherzyków lub grudek na zaczerwienionej skórze, w miejscu i okolicach kontaktu skóry z daną substancją. Diagnostyka wyprysku kontaktowego oparta jest o wywiad kliniczny oraz wyniki skórnych testów płatkowych.
Na pytanie odpowiedziała
dr n. med Agnieszka Padjas
specjalista chorób wewnętrznych
Klinika Alergii i Immunologii Collegium Medicum UJ
