Czym zajmuje się proktologia?
Proktologia jest dziedziną medycyny, która zajmuje się chorobami odbytu i odbytnicy, a więc końcowych odcinków przewodu pokarmowego. Czasami wyróżnia się również pojęcie koloproktologii, rozszerzające zakres o całe jelito grube. Leczenie proktologiczne obejmuje leczenie takich chorób, jak guzki krwawnicze (zwane potocznie „hemoroidami”, choć powinno się raczej mówić o „chorobie hemoroidalnej”), szczeliny i przetoki odbytu, kłykciny kończyste, świąd odbytu, nietrzymanie stolca i inne.
Co to jest odbytnica i jakie pełni funkcje?
Odbytnica jest końcowym odcinkiem jelita grubego, położonym w miednicy, do przodu od kości krzyżowej i ogonowej, do tyłu od pęcherza moczowego i narządów płciowych. Główną funkcją odbytnicy jest gromadzenie mas kałowych i przygotowywanie ich do wypróżnienia. Wypełnienie odbytnicy odczuwalne jest jako parcie. Po rozluźnieniu zwieraczy odbytu, zawartość odbytnicy jest wydalana przez kanał odbytu.
Jak zbudowany jest odbyt i zwieracze odbytu?
Odbytnica, dochodząc do dna miednicy, przechodzi w końcowy odcinek przewodu pokarmowego – kanał odbytu. W ścianach kanału odbytu przebiegają tętniczo-żylne sploty, zwane splotami hemoroidalnymi. To właśnie te sploty w przypadku ich powiększenia odpowiedzialne są za rozwój choroby hemoroidalnej. W fizjologicznych warunkach natomiast ich funkcją jest uszczelnienie kanału odbytu i zapobieganie wyciekaniu treści.
Kanał odbytu otoczony jest mięśniami zapewniającymi kontrolę nad wypróżnieniami. Zwieracze odbytu to kompleks mięśniowy, składający się z części działającej niezależnie od woli (mięsień zwieracz wewnętrzny) oraz części, którą można kontrolować siłą woli (mięsień zwieracz zewnętrzny). Obie te struktury ułożone są koncentrycznie wokół kanału odbytu i współdziałając z pozostałymi strukturami dna miednicy oraz odbytnicą, umożliwiają odroczenie wypróżnienia do momentu, gdy będzie to możliwe i akceptowalne.
Jaki jest mechanizm trzymania i wydalania stolca?
Zwieracz wewnętrzny poprzez stały, ciągły skurcz zaciska kanał odbytu, uniemożliwiając wydostawanie się śluzu i luźnego stolca. Przy wypełnieniu odbytnicy zwieracz wewnętrzny odruchowo się rozluźnia, przygotowując do wypróżnienia. Jednak w odpowiedzi na uczucie parcia, dochodzi do odruchowego napięcia zwieracza zewnętrznego, który rozluźnia się dopiero, gdy będzie psychiczne przyzwolenie na wypróżnienie. Ponadto, dodatkowymi mechanizmami zabezpieczającymi przed ucieczką stolca jest specjalna, pozaginana budowa odbytnicy, wliczając w to mięsień zwany łonowo-odbytniczym, który poprzez swój skurcz „załamuje” odbytnicę, zaciskając ją, a także sploty hemoroidalne, stanowiące „uszczelkę” w samym kanale odbytu.
W sytuacji komfortowej dla wypróżnienia, zwieracz zewnętrzny rozluźnia się, otwierając kanał odbytu. Mięsień łonowo-odbytniczy również się rozluźnia, a odbytnica rozprostowuje, co w połączeniu z ruchami perystaltycznymi i parciem umożliwia wydalenie stolca. Po wypróżnieniu kanał odbytu ponownie się zamyka, a odbytnica zagina.
