Mammografia jest badaniem obrazowym, w którym ocenia się piersi. Może być wykonywana jako badanie przesiewowe w kierunku raka piersi, czyli wykonywane u zdrowych osób, bez żadnych objawów, żeby wykryć ewentualne niepokojące zmiany na bardzo wczesnym etapie. W Polsce od 1.11.2023. z bezpłatnej mammografii mogą korzystać kobiety w wieku od 45 do 74 lat. Na badanie w ramach programu nie jest potrzebne skierowanie.
Mammografia. Fot. istockphoto.com
Co to jest mammografia?
Mammografia to badanie diagnostyczne, w którym wykorzystywane jest promieniowanie rentgenowskie (RTG). Mammografia służy do obrazowania piersi (gruczołów sutkowych). Jest to metoda, która pozwala na wykrycie raka w bardzo wczesnym stadium, kiedy nie daje jeszcze żadnych objawów i kiedy szanse na jego wyleczenie są bardzo duże.
Mammografia może być stosowana:
- jako badanie przesiewowe (czyli wykonywane u zdrowych osób) w kierunku raka piersi. Celem badań przesiewowych jest wczesne wykrycie raka, zanim zdąży się on rozwinąć i rozprzestrzenić.
- jako badanie diagnostyczne u osób, które mają objawy (np. wyczuwalny guzek w piersi), mogące wskazywać na raka piersi. Jest to tzw. mammografia diagnostyczna. Mammografię diagnostyczną można także wykonać u osób, u których mammografia przesiewowa wykazała nieprawidłowości, ale potrzebne jest dokładniejsze obrazowanie.
Mammografia – badania przesiewowe w Polsce
Od 1 listopada 2023 roku w Polsce z bezpłatnej mammografii mogą korzystać kobiety w wieku od 45 do 74 lat. Od 2025 roku w Polsce mają być wykonywane tylko mammografie cyfrowe. Na badanie w ramach programu nie jest potrzebne skierowanie.
Jak przygotować się do mammografii?
Podczas planowania mammografii u kobiet miesiączkujących pomocne może być umówienie badania po miesiączce, najpóźniej na około tydzień przed kolejną miesiączką. Może to zmniejszyć ewentualny dyskomfort podczas badania, ponieważ niektóre kobiety odczuwają tkliwość piersi podczas miesiączki oraz przed miesiączką.
W dniu wizyty należy unikać stosowania dezodorantu, pudru lub balsamu pod pachami. Mogą one zawierać niewielkie ilości metali. Metale mogą zostać uwidocznione jako plamki na mammogramie (wyniku mammografii) i utrudnić jego odczyt.
Jak wygląda mammografia?
Przed badaniem lekarz może zapytać o wiek, datę ostatniej miesiączki, ciążę, karmienie piersią, operacje piersi, przyjmowane leki, czy w rodzinie występował rak piersi lub rak jajnika, a także wyniki poprzednich badań obrazowych piersi (należy je zabrać ze sobą). Do badania mammograficznego należy rozebrać się od pasa w górę. Pielęgniarka lub technik pomogą przyjąć odpowiednią pozycję. Urządzenie do mammografii spłaszczy każdą pierś między dwiema panelami (płytami). Może to być niewygodne, ale nie trwa długo.
Piersi zostaną kilkukrotnie prześwietlone. Po każdym prześwietleniu pielęgniarka lub technik pomogą w zmianie pozycji. W przypadku większości mammografii przesiewowych każda pierś zostanie prześwietlona dwukrotnie: raz z góry na dół i raz z boku na bok. Pozwala to radiologowi dobrze przyjrzeć się całej tkance piersi. W niektórych przypadkach potrzebne będzie wykonanie zdjęć w większej liczbie płaszczyzn.
Czy mammografia boli?
Podczas mammografii konieczne jest spłaszczenie piersi między dwoma panelami urządzenia, co może powodować dyskomfort. Takie postępowanie jest konieczne, aby uzyskać wiarygodne wyniki badania. Dla niektórych osób może to być bardzo nieprzyjemne lub bolesne.
Mammografia – rodzaje
Istnieją różne rodzaje urządzeń używanych do mammografii. Obejmują one:
- mammografię analogową, czyli klasyczną, podczas której uzyskuje się zdjęcia rentgenowskie
- mammografię cyfrową podczas której uzyskuje się obraz cyfrowy, możliwy do przetwarzania na komputerze
- mammografię 3D z tomosyntezą (trójwymiarową), która umożliwia wykonanie obrazowania w wielu płaszczyznach, które są następnie przetwarzane, dzięki czemu powstaje trójwymiarowy obraz, który umożliwia dokładną ocenę ewentualnych zmian w piersi.
Kiedy powinno się robić mammografię?
Różni eksperci wydają różne zalecenia dotyczące badań przesiewowych w kierunku raka piersi. Zalecenia te mogą być też inne dla osób o zwiększonym ryzyku zachorowania na raka piersi niż dla osób bez zwiększonego ryzyka. Ważne jest, żeby po skończeniu 40 lat porozmawiać z lekarzem o potencjalnych korzyściach związanych z badaniami przesiewowymi i podjąć decyzję o tym, czy i kiedy poddać się badaniom przesiewowym.
Niektóre osoby mające zwiększone ryzyko zachorowania na raka piersi mogą wymagać rozpoczęcia badań przesiewowych przed ukończeniem 40. roku życia. Może tak być na przykład w przypadku posiadania określonych genów zwiększających ryzyko zachorowania na raka piersi – takich jak geny BRCA (BRCA1 i BRCA2).
Regularne badania mammograficzne wykonuje się zwykle do 74. roku życia. W Polsce od 1 listopada 2023 roku z bezpłatnej mammografii mogą korzystać kobiety w wieku od 45 do 74 lat.
Od którego roku życia można robić mammografię?
Osoby, u których zidentyfikowano zwiększone ryzyko zachorowania na raka piersi z powodu obecności genu BRCA1 lub BRCA2 powinny rozpocząć wykonywanie mammograficznych badań przesiewowych w wieku 30 lat lub nawet wcześniej. Badanie to wykonuje się zwykle raz do roku.
Co pokazuje mammografia?
Podczas badania mammograficznego wykonuje się obrazowanie piersi, zatem podczas badania można uwidocznić różne zmiany w piersiach – guzy, zwapnienia. Nie każda zmiana w piersi jest złośliwa.
Mammografia – nieprawidłowy wynik
Jeśli wynik przesiewowego badania mammograficznego jest nieprawidłowy, nie należy wpadać w panikę. W 9 na 10 przypadków nieprawidłowy wynik mammografii nie oznacza raka piersi. W takim przypadku zwykle konieczne są dalsze badania, aby ustalić odpowiednie postępowanie. Lekarz może skierować na kolejną, bardziej szczegółową mammografię, która może obejmować wykonanie większej liczby zdjęć rentgenowskich w celu uzyskania lepszego obrazu lub badanie ultrasonograficzne piersi w celu weryfikacji zmiany widocznej na mammogramie. U niektórych osób, u których tkanka piersi jest bardzo gęsta (duża ilość tkanki gruczołowej), konieczne może być wykonanie właśnie USG lub rezonansu magnetycznego, ponieważ obraz takich piersi w mammogramie jest niewiarygodny.
Jeśli te badania wykażą coś niepokojącego, kolejnym krokiem będzie prawdopodobnie biopsja. Podczas biopsji lekarz pobiera próbkę tkanki piersi i wysyła ją do laboratorium do badania pod mikroskopem.
Mammografia – skierowanie
Przesiewowe badanie mammograficzne jest bezpłatne, nie wymaga skierowania. Wystarczy zgłosić się osobiście lub umówić telefonicznie w poradni, która podpisały z NFZ umowę na realizację programu. Kobiety, które nie kwalifikują się do objęcia programem profilaktycznym, także mogą wykonać mammografię lub USG piersi na podstawie skierowania wydanego przez lekarza specjalistę (np. ginekologa, onkologa). Na badanie należy zabrać ze sobą dowód tożsamości i wyniki poprzedniej mammografii, jeśli była wykonywana.
Czy warto robić mammografię w mammobusie?
Tak, mammografia wykonywana w mammobusie jest takim samym badaniem jak wykonywana stacjonarnie. Standardy oceny również są takie same, wyniki są oceniane przez radiologa.
Jak długo czeka się na wynik z mammografii?
Na wynik przesiewowego badania mammograficznego czeka się do 15 dni. Wynik jest wysyłany pocztą.
