W ciągu ostatnich trzech lat zmalał odsetek kobiet, które deklarowały, że w szpitalu jakaś czynność została wykonana w ich odczuciu za mało delikatnie, bez zgody lub bez dbałości o prywatność i intymność pacjentki. Personel zwraca coraz większą uwagę na te elementy opieki – czytamy w odpowiedzi wiceministra zdrowia Waldemara Kraski na interpelacją poselską Joanny Scheuring-Wielgus w sprawie poronień.
Wiceminister zdrowia Waldemar Kraska. Fot. MZ
- Szpitale nie zapewniały kobietom, które poroniły lub urodziły martwe dziecko szerszego wsparcia przewidzianego przepisami prawa – podkreśla poseł Joanna Scheuring-Wielgus
- Kobiety w sytuacji poronienia, urodzenia martwego dziecka, śmierci dziecka po porodzie, urodzenia dziecka chorego lub z wadami wrodzonymi powinny zostać jak najszybciej otoczone wsparciem psychologicznym – podkreśla wiceminister
- Większość oddziałów ginekologiczno-położniczych dysponuje procedurami w zakresie postępowania medycznego i wspierającego rodzinę w takich sytuacjach
- 14 stycznia 2022 r. weszły w życie przepisy dotyczące porady psychologa na oddziałach położnictwo i ginekologia I oraz II poziom referencyjny
- W standardzie dotyczącym kształcenia lekarza i położnej znajdują się treści dotyczące wsparcia psychicznego kobiet
W nawiązaniu do doniesień medialnych przedstawiających przypadki kobiet, które poroniły i to, jak były traktowane w placówkach medycznych, poseł Joanna Scheuring-Wielgus oceniła w interpelacji, że „opieka nad pacjentkami, które poroniły lub urodziły martwe dziecko, wymaga doświadczenia, umiejętności komunikowania się i wiedzy”. – Pracownikom szpitali należy więc zapewnić odpowiednie szkolenia – podkreśliła posłanka. – Przeprowadzona przez Najwyższą Izbę Kontroli weryfikacja ujawniła, że szpitale ograniczały się najczęściej do udzielenia niezbędnej pomocy medycznej, natomiast nie zapewniały kobietom szerszego wsparcia przewidzianego przepisami prawa. Fundacja Rodzić po Ludzku podaje następujące statystyki: 54% kobiet doświadcza nadużyć lub przemocy w szpitalu, 51% kobiet ma nacinane krocze podczas porodu, co trzecia bez zapytania o zgodę, 18% kobiet uważa, że poród to traumatyczne lub negatywne doświadczenie.
Joanna Scheuring-Wielgus zapytała MZ, jakie wnioski ministerstwo wyciąga z tego stanu faktycznego, jakie działania zamierza podjąć, żeby poprawić kompetencje personelu medycznego i jak ministerstwo odnosi się do podanych statystyk i jak zamierza je poprawić.
W odpowiedzi na interpelację wiceminister Waldemar Kraska podkreśla, że organizacja udzielania świadczeń w sytuacjach szczególnych (poronienia, urodzenia martwego dziecka, śmierci dziecka po porodzie, urodzenia dziecka chorego lub z wadami wrodzonymi) stanowi ważną część obowiązujących przepisów rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej (Dz. U., poz. 1756). – Kobiety w sytuacji szczególnej, o której mowa w części XV ww. rozporządzenia, powinny zostać jak najszybciej otoczone wsparciem psychologicznym oraz odpowiednią do ich stanu zdrowia i potrzeb opieką zdrowotną – podkreśla wiceminister. – Powinny zostać im udzielone wszelkie informacje zarówno o możliwości uzyskania dalszej pomocy psychologicznej, miejscach i organizacjach udzielających wsparcia osobom w podobnej sytuacji, jak i przysługujących prawach, w szczególności wynikających z przepisów o aktach stanu cywilnego, zabezpieczenia społecznego i prawa pracy dotyczącego sytuacji, w jakiej się znalazły, jak również o możliwości pochówku.
Wiceszef MZ przyznaje, że „wyniki przeprowadzonej przez NIK kontroli pn.: Opieka nad pacjentkami w przypadkach poronień i martwych urodzeń ujawniły problem z dostępem do opieki psychologicznej dla tych osób i ich rodzin, jak również nieprawidłowości dotyczące postępowania ze zwłokami dzieci od momentu poronienia lub martwego urodzenia do czasu pochówku”.
– Mając na uwadze powyższe, ministerstwo zwróciło się we wrześniu 2021 r. do wojewodów o przekazanie informacji dotyczących realizowanej w podmiotach leczniczych opieki nad kobietą w sytuacjach szczególnych – poinformował Kraska. – W odpowiedziach wojewodowie podkreślali, jak ważne jest podmiotowe traktowanie kobiet w sytuacjach szczególnych oraz kompetencje osób sprawujących tę opiekę, aby była profesjonalna oraz pełna empatii, szacunku i życzliwości. Wiele podmiotów leczniczych korzysta z opracowanych na potrzeby poszczególnych województw rekomendacji dobrych praktyk postępowania z pacjentkami w sytuacji niepowodzeń położniczych dla personelu medycznego oddziałów położniczo–ginekologicznych, współpracuje z organizacjami pozarządowymi udzielającymi wsparcia kobietom w sytuacjach szczególnych, zapewnia wsparcie psychologiczne oraz informacje o przysługujących im prawach. Większość oddziałów ginekologiczno-położniczych posiada procedury w zakresie postępowania medycznego i wspierającego rodzinę w przypadku śmierci dziecka w okresie ciąży, porodu, poronienia oraz w czasie pobytu w szpitalu po porodzie. Podmioty lecznicze współpracują z hospicjami perinatalnymi, tam gdzie są dostępne, lub kierują do hospicjów prenatalnych w ościennych województwach. Zespoły położnych i lekarzy mający kontakt z rodzicami doświadczającymi śmierci noworodka lub narodzin dziecka chorego ustawicznie podnoszą swoje kompetencje zawodowe przez uczestnictwo w licznych kursach, szkoleniach i konferencjach.
W odpowiedzi na interpelację czytamy, że „w nawiązaniu do wyników przeprowadzonej przez NIK kontroli” został wystosowany również komunikat do dyrektorów szpitali, ordynatorów/kierowników oddziałów ginekologiczno-położniczych, konsultantów krajowych w dziedzinie położnictwa i ginekologii, pielęgniarstwa ginekologicznego i położniczego, perinatologii dotyczący podjęcia wszelkich starań oraz zwrócenia szczególnej uwagi na poszanowanie praw oraz zapewnienie właściwej opieki i wsparcia pacjentkom w przypadku poronienia, urodzenia martwego dziecka, śmierci dziecka po porodzie, urodzenia dziecka chorego lub z wadami wrodzonymi.
– Ponadto, w celu zapewnienia większej dostępności pomocy psychologicznej już na oddziałach położniczych, od dnia 14 stycznia 2022 r. weszły w życie przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 28 grudnia 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego (Dz. U. Poz. 2482) wprowadzające wymóg zapewnienia porady psychologa na oddziałach położnictwo i ginekologia I oraz II poziom referencyjny w tym na I poziomie co najmniej 0,5 etatu lub zapewnienie porady psychologicznej w czasie nie przekraczającym 24 h liczonych od momentu zgłoszenia – poinformował Kraska. – Do tego okresu do spełnienia minimalnego wymogu zapewnienia psychologa w wymiarze co najmniej 0,5 etatu byli zobowiązani wyłącznie świadczeniodawcy realizujący umowy w zakresie położnictwo i ginekologia – III poziom referencyjny.
W odniesieniu do kompetencji personelu medycznego pracującego z pacjentkami będącymi w ciąży oraz sytuacjach szczególnych, które mogą im towarzyszyć, wiceminister poinformował, że „zarówno kształcenie przeddyplomowe, jak i podyplomowe lekarzy oraz położnych zawiera przygotowanie do pracy z pacjentkami”. – Kształcenie na studiach przygotowujących do wykonywania zawodu lekarza, pielęgniarki i położnej musi uwzględniać szczególne rozwiązania przewidziane w przepisach rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 26 lipca 2019 r. w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu lekarza, lekarza dentysty, farmaceuty, pielęgniarki, położnej, diagnosty laboratoryjnego, fizjoterapeuty i ratownika medycznego (...), które zostało wydane przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego i nauki w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia – podał Kraska. – W standardzie, który ma zastosowanie do kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu lekarza i do wykonywania zawodu położnej prowadzonego na studiach na kierunku lekarskim oraz na kierunku położnictwo, znajdują się treści dotyczące wsparcia psychicznego kobiet w sytuacji ciężkiej choroby lub wady noworodka, poronienia, urodzenia dziecka martwego, niezdolnego do życia lub z urazem okołoporodowym. Zgodnie z programem studiów na kierunku lekarskim przyszły lekarz zdobywa wiedzę między innymi w zakresie zasad i metod komunikacji z pacjentem i jego rodziną, które służą budowaniu empatycznej, opartej na zaufaniu relacji oraz wiedzę dotyczącą znaczenia komunikacji werbalnej i niewerbalnej w procesie komunikowania się z pacjentem oraz pojęcie zaufania w interakcji z pacjentem, co jest punktem wyjścia w zakresie wsparcia również kobiet, które poroniły. Dodatkowo zgodnie ze standardami, w zakresie umiejętności absolwent kierunku lekarskiego potrafi m.in. również:
- budować atmosferę zaufania podczas całego procesu diagnostycznego i leczenia
- przeprowadzać rozmowę z pacjentem dorosłym, dzieckiem i rodziną z zastosowaniem techniki aktywnego słuchania i wyrażania empatii oraz rozmawiać z pacjentem o jego sytuacji życiowej
- przekazać pacjentowi i jego rodzinie informacje o niekorzystnym rokowaniu
- stosować w podstawowym zakresie psychologiczne interwencje motywujące i wspierające
- przestrzegać wzorców etycznych w działaniach zawodowych
- przestrzegać praw pacjenta.
Wiceminister wskazuje, że „powyższa tematyka jest następnie kontynuowana i utrwalana na poziomie odbywanego stażu podyplomowego przez każdego lekarza na oddziałach położnictwa i ginekologii”. – Dodatkowo w ramach stażu z bioetyki lekarze nabywają wiedzę dotyczącą kształtowania postawy w oparciu o system norm etycznych zawartych w przysiędze i przykazaniu Hipokratesa, w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Deklaracji helsińskiej i tokijskiej, Deklaracji genewskiej, polskim Kodeksie Etyki Lekarskiej (KEL) oraz w Europejskiej konwencji bioetycznej – podaje Kraska. – Omawiane są etyczne aspekty relacji lekarz–pacjent – autonomia i godność pacjenta, informacja i zgoda poinformowanego, tajemnica lekarska, lojalność wobec pacjenta. Szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie położnictwa i ginekologii pogłębia umiejętności lekarza w zakresie odpowiedniego sposobu komunikowania się z pacjentką i jej rodziną, przekazywania rzetelnej, wyważonej informacji medycznej oraz służenie wsparciem psychicznym. Pogłębia również umiejętność zdobycia wiedzy na temat problemów bioetycznych i ich rozwiązywania w praktyce, nawiązywania relacji z pacjentem oraz rodziną z poszanowaniem godności osobistej oraz zróżnicowania kulturowego, etnicznego i społecznego, znajomość psychologicznych uwarunkowań relacji lekarz-pacjent, a także zagadnienia etyczne w położnictwie i ginekologii.
– Z powyższego zatem wynika, że okres szkolenia przygotowuje lekarzy do prowadzenia również pacjentek, które urodziły martwe dziecko, niezdolne do życia, chore lub z wadami wrodzonymi – ocenia wiceminister.
W odniesieniu do położnych Kraska podkreśla, że „położna w trakcie kształcenia zawodowego, prowadzonego w oparciu o standardy kształcenia przygotowujące do wykonywania zawodu położnej, nabywa uprawnienia do udzielania świadczeń zdrowotnych przede wszystkim w przypadku ciężarnej, rodzącej, kobiety w okresie połogu i noworodka”.
Kraska zaznacza, że „studenci kierunku studiów położnictwo nabywają wiedzę i umiejętności m.in. w zakresie:
- rozpoznawania problemów psychologicznych związanych z prokreacją (zaburzenia płodności, aborcją, poronieniem, utratą dziecka w okresie okołoporodowym) i udzielania wsparcia psychicznego
- zasad postępowania psychoterapeutycznego w sytuacji poronienia, urodzenia dziecka martwego, z niepełnosprawnością lub nieuleczalnie chorego
- monitorowania stanu matki i dziecka oraz zapewnienia wsparcia w sytuacji ciężkiej choroby lub wady noworodka, poronienia, urodzenia dziecka martwego, niezdolnego do życia lub z urazem okołoporodowym”.
– Biorąc pod uwagę powyższe, pragnę podkreślić, iż zarówno lekarze, jak i położne w toku kształcenia są przygotowywani do zapewnienia wsparcia w sytuacjach trudnych w życiu kobiety – ocenia wiceminister. – Jednocześnie, wzmocnienie kompetencji, umiejętności oraz wypracowanie postaw, które przyczynią się do efektywnej pracy, ułatwiającej komunikację, obustronne zrozumienie oraz prawidłowo skorelowaną współpracę podczas opieki medycznej jest głównym celem szkoleń realizowanych przez Rzecznika Praw Pacjenta pt. „Kontakt z pacjentem – szkolenie z zasad dobrej komunikacji”. Projekt skierowany jest do pracowników podmiotów leczniczych, wykonujących zawód medyczny lub innych pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych (bez względu na formę zatrudnienia). Szkolenie są organizowane systematycznie. Rekrutacja do projektu prowadzona jest w sposób ciągły do dnia końca grudnia br.
W odniesieniu do ostatniego raportu Fundacji Rodzić po Ludzku „Opieka okołoporodowa podczas pandemii COVID-19 w świetle doświadczeń kobiet i personelu medycznego” Kraska podkreśla, że „pomimo okresu pandemii, w którym głównym priorytetem w opiece okołoporodowej stało się bezpieczeństwo medyczne kobiet i dzieci, a także personelu medycznego, dzięki ogromnej pracy położnych i lekarzy dla dziesiątek tysięcy kobiet poród był ważnym, pozytywnym i wzmacniającym doświadczeniem”.
– W ciągu ostatnich trzech latach zmalał odsetek kobiet, które deklarowały, że w szpitalu jakaś czynność została wykonana w ich odczuciu za mało delikatnie, bez zgody lub bez dbałości o prywatność i intymność pacjentki. Personel zwraca coraz większą uwagę na te elementy opieki – czytamy w odpowiedzi na interpelację. – Ministerstwo systematycznie podejmuje działania, aby wszystkie kobiety otrzymały opiekę zgodną ze standardem organizacyjnym opieki okołoporodowej.
