Dla szerzenia się grypy, której podstawowa droga przenoszenia zakażeń jest droga powietrzna, zgromadzenia, w których ludzie przebywają blisko siebie, stwarzają szczególne ryzyko zakażeń. Dotyczy to nie tylko zgromadzeń masowych o wielkich, często wielotysięcznych liczbach uczestników, ale również zgromadzeń o mniejszym zakresie kilkudziesięciu lub nawet kilku osób.
O zagrożeniu zakażeniami wirusem grypy podczas zgromadzeń decyduje w pierwszym rzędzie obecność w tych zgromadzeniach osób chorych z objawami grypowymi, następnie fizyczna bliskość osób uczestniczących w zgromadzeniu oraz ich zachowanie.
Zgromadzenia można sklasyfikować na wiele sposobów, zależnie od przyjętych kryteriów podziału. Podana niżej klasyfikacja ma za zadanie uwzględnienie możliwości wpływu czynników administracyjnych na przebieg zgromadzeń i na bezpieczeństwo zdrowotne ich uczestników.
I. Zgromadzenia planowane w miejscach publicznych, na których organizacje wymagane jest zezwolenie władz administracyjnych lub powiadomienie tych władz:
II. Zgromadzenia rutynowe lub organizowane w ramach działalności statutowej organizacji społecznych, lub politycznych odbywające się w pomieszczeniach zamkniętych tych instytucji:
III. Zgromadzenia długotrwałe lub regularnie powtarzające się, a wynikające w sposób konieczny z podstawowej działalności instytucji:
IV. Zgromadzenia związane z detaliczna działalnością handlowa (sklepy, supermarkety, galerie)
V. Zgromadzenia spontaniczne lub organizowane nielegalnie np. spotkania i imprezy w mieszkaniach prywatnych, manifestacje i protesty, strajki okupacyjne, zgromadzenia gapiów etc.
Ad I. zgromadzenia ludzi są naturalnym elementem życia społecznego i zapobieganie szerzeniu się epidemii przez zakaz zgromadzeń mogłoby być wykonalne tylko w stosunku do małej ich części. Nie ma zatem możliwości wyeliminowania wielu rodzajów zgromadzeń z normalnego życia społecznego. Możliwa jest natomiast rezygnacja z niektórych zgromadzeń organizowanych w określonym celu, którego waga społeczna nie równoważy ryzyka związanego z zachorowaniami na grypę.
O wiele większe możliwości zapobiegania zakażeniom związanym z uczestnictwem w zgromadzeniach niż przez nakazy i zakazy władz administracyjnych mają indywidualni obywatele decydujący indywidualnie o swym uczestnictwie. Dotyczy to w pierwszym rzędzie osób z objawami grypy, szczególnie z kaszlem i nieżytem nosa, ale również osób zdrowych, którzy powinni mieć świadomość, że uczestnictwo w zgromadzeniu naraża ich na zachorowanie, które prócz zagrożenia dla zdrowia może zaburzyć funkcjonowanie społeczne danej osoby i jej bliskich oraz narazić ich na straty materialne.
W stosunku do zgromadzeń wymagających zezwoleń władz administracyjnych, opcja zakazu lub przesunięcia ich terminu powinna być w czasie trwania pandemii zawsze rozważana i w uzasadnionych przypadkach, wprowadzana w życie. Przed wydaniem zezwolenia na zgromadzenie, należy od jego organizatorów wymagać wypełnienia krótkiego kwestionariusza, na podstawie, którego Państwowa Inspekcja Sanitarna będzie w stanie ocenić, jakie ryzyko szerzenia się zakażeń niesie ze sobą dane zgromadzenie w określonej sytuacji epidemiologicznej (Aneks 1).
Jako warunek konieczny wydania zezwolenia na zgromadzenie w okresie pandemii Państwowa Inspekcja Sanitarna powinna wymagać od organizatorów zgromadzenia ścisłego przestrzegania określonych przez Inspekcje wymogów sanitarnych i porządkowych oraz rozpowszechnienia wśród uczestników zaleceń co do higienicznych zasad zachowania uczestników w czasie zgromadzenia ze szczególnym podkreśleniem zalecenia, aby osoby z objawami grypopodobnymi powstrzymały sie od uczestnictwa w zgromadzeniu (Aneks 2).
Ad II. Zgromadzenia wymienione w tym punkcie w większości nie poddają się kontroli administracyjnej i rezygnacja z ich organizowania zależy najczęściej od decyzji samych organizatorów. Dlatego dla profilaktyki zakażeń kluczowe jest dotarcie z informacja o zagrożeniu szerzeniem się zakażeń w czasie zgromadzeń już w okresie prepandemicznym oraz szeroka propaganda higienicznych zasad zachowania, które zmniejszają prawdopodobieństwo zakażenia wirusami grypy. Bardzo pożądane byłoby stworzenie w kraju atmosfery, w której przebywanie osób z objawami grypowymi w zgromadzeniu bez maski założonej na usta i nos, byłoby przyjmowane przez uczestników zgromadzenia jako wysoce niestosowne.
Ad III. Każda instytucja i organizacja, której działalność polega na ciągłym lub systematycznie powtarzanym gromadzeniu ludzi, powinna mieć opracowany kodeks postępowania w czasie pandemii. Kodeks taki powinien zawierać uniwersalnie obowiązujące higieniczne zasady postępowania (Aneks 2) oraz w uzasadnionych przypadkach dodatkowe zalecenia wynikające ze specyfiki instytucji.
Opracowanie takich zasad wymaga znajomości zarówno warunków lokalowych instytucji, jak i specyfiki jej funkcjonowania. Wymaga zatem współpracy higienisty oraz osoby znającej zasady funkcjonowania instytucji, która potrafiłaby określić kierunki i zakres zmian i zaleceń, które można wprowadzić bez głębokiego zaburzenia pracy instytucji. W przypadku zgromadzeń religijnych konieczne jest również sprawdzenie założeń doktrynalnych, które z nich są wymagane przez wiarę, a które tylko przez obyczaj i można je na okres pandemii zmienić, ograniczyć lub przesunąć w czasie.
W przypadku kościoła katolickiego proponowałbym rozważenie już obecnie i w okresie pandemii następujących zaleceń:
Ad IV. Miejsca handlu, sklepy i bazary stwarzają duże zagrożenie szerzeniem się grypy. Szczególnie narażeni są w tych miejscach sprzedawcy, którzy przebywają tam długo i staja twarzą w twarz z wieloma klientami. Do sprzedawców sklepów stosuje się w szczególny sposób ogólnie ważne zalecenie wykonania szczepień profilaktycznych przeciw grypie. W dobrze rozumianym interesie pracownika i firmy koszty szczepień przeciw grypie powinien wziąć na siebie właściciel sklepu. W okresie epidemicznego szerzenia się grypy sprzedawcy i kasjerzy supermarketów powinni być zaopatrzeni w maski zakrywające nos i usta.
Ad V. Ten typ zgromadzeń rzadko podlega kontroli, a już na pewno nie ze strony służb sanitarnych i epidemiologicznych.
Prof. dr hab. Andrzej Zieliński
Krajowy Konsultant ds. Epidemiologii
Aneks 1. Przykład formularza charakteryzującego przygotowania do zabezpieczenia imprezy masowej
1. Liczba i umiejscowienie ubikacji i umywalni
2. Składowanie i wywóz odpadów
3. Organizacja żywienia uczestników
1. Opis służb porządkowych
2. Sposób współdziałania ze służbami miejskimi i policja
Aneks 2. Uniwersalne zasady higieniczne mające na celu zmniejszenie prawdopodobieństwa zakażenia się nową grypą A(H1N1) w okresie pandemii
Objawy nowej grypy A(H1N1) są podobne jak grypy sezonowej:
W około 25-30% przypadków nowej grypy mogą występować wymioty i biegunka. Podobnie jak w grypie sezonowej większość przypadków ma stosunkowo lekki przebieg, ale część zachorowań przebiega ciężko, a nawet może zakończyć się śmiercią.
Szerzenie się nowej grypy, podobnie jak grypy sezonowej, odbywa się przez zakażenia drogą powietrzną i kropelkową. Możliwe jest też przenoszenie się zakażenia przez dotykanie przedmiotów zanieczyszczonych śliną lub wydzieliną dróg oddechowych osoby chorej i następnie dotykanie śluzówki osoby zdrowej.
Podstawowe zasady indywidualnej profilaktyki grypy:
