Jak spędzanie czasu na zewnątrz wpływa na hamowanie wzrostu krótkowzroczności?

Krótkowzroczność na świecie osiąga obecnie rozmiary epidemii – dotyka już 1,6 mld ludzi, w tym u 900 milionów występuje krótkowzroczność wysoka (>6 D). Szacuje się, że do 2050 roku u połowy ludzkości rozwinie się ta wada wzroku. Pojawia się ona już u dzieci, najczęściej w wieku wczesnoszkolnym, i może się rozwijać do końca okresu wzrostu, czyli nawet do 25. rż. Wysoka krótkowzroczność (≥6 D) może stać się przyczyną poważnych chorób oczu, takich jak odwarstwienie siatkówki, choroby plamki, jaskra z otwartym kątem przesączenia czy zaćma. Badania prowadzone w ciągu ostatnich lat wykazały, że istnieją różne metody hamowania krótkowzroczności oraz jej progresji.

Od pewnego czasu wiadomo, że spędzanie czasu na zewnątrz może zapobiegać krótkowzroczności u dzieci. Jednak zarówno podatność dziecka w różnym wieku na ten wpływ oraz jego mechanizm nadal pozostają nieznane.

W tym kontekście interesujące są badania dotyczące wpływu okresu dojrzewania na zwiększanie się wad refrakcji. Naukowcy z Szanghajskiego Centrum Zapobiegania i Leczenia Chorób Oczu sprawdzili, czy dojrzewanie może zmieniać wpływ czasu spędzanego na zewnątrz na rozwój wad refrakcji.[1] Porównano etap okresu dojrzewania i ilość czasu spędzanego na świeżym powietrzu ze zmianami wad refrakcji i długości osiowej gałki ocznej. Badania przeprowadzono u 776 osób w wieku 7–13 lat. Na początku opracowano ankietę, w której spytano uczestników, czy wystąpiła u nich pierwsza menstruacja lub nieświadoma ejakulacja. Zebrano też informacje, ile czasu dziennie dzieci spędzały na zewnątrz i ustalono, czy u ich rodziców rozpoznano krótkowzroczność. Dzieci i młodzież badano raz w roku (badanie prowadzono w latach 2015–2017). Oceniano wielkość refrakcji po cykloplegii, długość osiową gałki ocznej oraz stężenia hormonów płciowych – estradiolu i testosteronu.

Wykazano, że czas na zewnątrz był w sposób statystycznie znamienny ujemnie skorelowany ze zmianami długości osiowej oraz dodatnio skorelowany ze zmianami ekwiwalentu sferycznego. Dodatkowa godzina czasu spędzanego codziennie na zewnątrz powodowała zmniejszenie wzrostu długości osiowej u dzieci przed okresem dojrzewania o 0,133 mm, w początkowej fazie okresu dojrzewania o 0,067 mm, zaś u tych w końcowej fazie dojrzewania jedynie o 0,039 mm. Zmiana ekwiwalentu sferycznego natomiast wynosiła 0,237 D u dzieci przed okresem dojrzewania, 0,098 D na początku dojrzewania oraz - 0,005 D w późnym okresie dojrzewania na każdą dodatkową godzinę czasu spędzanego codziennie na zewnątrz. Oznacza to, że ilość czasu spędzonego na zewnątrz ma znaczący wpływ na hamowanie wzrostu krótkowzroczności u dzieci, u których okres dojrzewania jeszcze się nie rozpoczął lub jest na wczesnym etapie. U dzieci, u których nie wystąpiła pierwsza menstruacja lub nieświadoma ejakulacja, a na zewnątrz spędzały mało czasu, zmiany długości osiowej były większe. U dzieci w okresie dojrzewania czas na zewnątrz w mniejszym stopniu wpływał na wzrost krótkowzroczności.

Wcześniejsze badania porównujące etap dojrzewania i wzrost wady refrakcji dawały sprzeczne wyniki prawdopodobnie dlatego, że nie brano pod uwagę czynników zewnętrznych, takich jak np. czas spędzany na zewnątrz.

Oznacza to, że czas na świeżym powietrzu ma kluczowe znaczenie w zapobieganiu krótkowzroczności szczególnie u dzieci przed dojrzewaniem lub na wczesnym etapie okresu dojrzewania. Należy zwrócić uwagę, by szczególnie te dzieci dużo czasu spędzały na zewnątrz.

Podczas jednego z niedawno opublikowanych badań [2], przeprowadzonego w Centrum Okulistyki i Nauki o Wzroku w Perth w Australii, sprawdzano, jakie czynniki dotyczące spędzania czasu na zewnątrz chronią przed krótkowzrocznością. Porównano 8 czynników spędzania czasu na świeżym powietrzu i ich wpływ na ochronę przed krótkowzrocznością. Były to: większe natężenie światła, redukcja rozmyć peryferyjnych, zwiększenie stężenia witaminy D, różnice spektrum chromatycznego światła, większa aktywność fizyczna, regulacja rytmu dobowego, mniejsza ilość pracy wykonywanej z bliska oraz większa częstotliwość przestrzenna obiektów widzianych na zewnątrz.

Jak wskazują mocne dowody, ekspozycja na światło słoneczne może zmniejszyć ryzyko krótkowzroczności. Większe natężenie światła wpływa na zapobieganie krótkowzroczności, co wynika z badań przeprowadzonych na zwierzętach i na ludziach. Ekspozycja na światło słoneczne przez 40 minut dziennie zmniejsza wzrost długości gałki ocznej. Udowodniono też, że ekspozycja na sztuczne światło o większym natężeniu może zmniejszyć progresję krótkowzroczności. W Chinach przeprowadzono badanie, w którym natężenie oświetlenia w klasach zwiększano z 100 luxów do 500 luxów. Przebadano 317 dzieci na początku badania oraz po roku zwiększonego natężenia światła. Okazało się, że w wyniku tego działania udało się zredukować ryzyko krótkowzroczności o 6% [3].

Wzrost rozmycia obwodowego powoduje wzrost gałki ocznej. Na zewnątrz wszystkie obiekty znajdują się w dalszej odległości, wiec różnice dioptryjne są podobne. Zatem w takich warunkach zawsze występuje lekkie rozmycie. Natomiast w pomieszczeniach przedmioty znajdują się bliżej, co oznacza, że różnice dioptryjne między odległościami są większe. Zasugerowano, że dłuższe przebywanie w pomieszczeniach powoduje większe rozmycie obwodowe, które prowadzi do wzrostu krótkowzroczności. Nie udowodniono jednak różnicy między rozmyciem obwodowym podczas pobytu na zewnątrz a przebywaniem w pomieszczeniach i ich wpływu na wzrost krótkowzroczności.

Regulacja rytmu dobowego, spektrum chromatyczne światła i częstotliwość przestrzenna widzianych przedmiotów mogą się łączyć z czasem spędzanym na zewnątrz i krótkowzrocznością, lecz nie ma na to wystarczających dowodów. Zbadanie tych zależności wymaga czasu. To mało prawdopodobne, by na wzrost krótkowzroczności wpływały: ilość witaminy D, aktywność fizyczna i czas pracy z bliska.

Spędzanie czasu na zewnątrz może zapobiegać wzrostowi krótkowzroczności z powodu współwystępowania kilku z wymienionych elementów.

Działania profilaktyczne w celu hamowania progresji krótkowzroczności są niezwykle istotne, szczególnie u dzieci. Fundacja Wspierania Rozwoju Okulistyki "Okulistyka 21" prowadzi edukację w tym zakresie. Kampanie kierowane są przede wszystkim do rodziców i nauczycieli, którzy mogą reagować, znając zagrożenie i sposoby zapobiegania rozwojowi wad wzroku. Na naszej stronie (www.miopia.pl/dzielenie_sie_wiedza/Wyjdzmy_na_dwor) można znaleźć film pod tytułem: "Wyjdźmy na dwór”, który powstał w ramach jednej z kampanii edukacyjnych.

Z myślą o specjalistach zajmujących się leczeniem krótkowzroczności u najmłodszych stworzyliśmy platformę edukacyjną European Network for Myopia Control. Ma ona służyć wymianie informacji na temat hamowania krótkowzroczności. Lekarzy zainteresowanych tą tematyką zapraszamy do rejestracji na stronie www.miopia.pl. Zapraszamy też do odwiedzenia naszego profilu na FB: www.facebook.com/okulistyka21, na którym prezentujemy inne nasze projekty.