żelazo (glukonian żelaza II) (opis profesjonalny)

Działanie - żelazo (glukonian żelaza II)

Żelazo wchodzi w skład hemoglobiny (Hb), mioglobiny, enzymów związanych z łańcuchem oddechowym. Część żelaza jest bezpośrednio wykorzystywana przez komórki układu erytroblastycznego do produkcji hemoglobiny, pozostała część gromadzi się w postaci ferrytyny i hemosyderyny w tkankach, głównie w wątrobie i śledzionie. Preparaty podawane p.o. wchłaniają się głównie w dwunastnicy i górnym odcinku jelita cienkiego. Wchłanianie żelaza jest odwrotnie proporcjonalne do podanej dawki (im większa dawka, tym mniejsze wchłanianie) oraz proporcjonalne do stopnia niedoboru (im większy niedobór żelaza, tym lepsze wchłanianie). Żelazo, które nie zostanie wchłonięte, wydalane jest z kałem. W ciągu doby przez złuszczanie komórek nabłonka przewodu pokarmowego i skóry, jak również z potem, w żółci i w moczu wydalane jest około 1 mg żelaza. U kobiet należy uwzględnić również utratę żelaza w trakcie miesiączki. Prawidłowe stężenie żelaza w surowicy wynosi 50–150 μg/ml. Niedobór spotyka się w stanach zwiększonego zapotrzebowania lub w przypadku przewlekłej utajonej utraty krwi. Do stałego zmniejszenia stężenia Hb dochodzi w przypadku, gdy tkankowe zapasy żelaza są wyczerpane. Wtedy należy szybko zdiagnozować przyczynę (np. przewlekłej utraty krwi) i zastosować leczenie przyczynowe. Suplementacja żelazem może maskować przyczynę choroby. W przypadku rozpoznania przyczyny można podawać żelazo, najlepiej w postaci p.o. Sole zawierające Fe3+ gorzej wchłaniają się z przewodu pokarmowego niż sole Fe2+. Różne sole żelaza charakteryzują się różną jego zawartością (fumaran żelaza II – 33%, siarczan żelaza II – 20%, glukonian żelaza II – 12%). W przypadku konieczności szybkiego uzupełnienia ogólnoustrojowego zapasu żelaza, nietolerancji preparatów podawanych p.o. lub braku poprawy należy rozważyć pozajelitowe podanie preparatu żelaza (i.m. lub i.v.).

Wskazania do stosowania - żelazo (glukonian żelaza II)

Wskazania do podawania doustnego: zapobieganie i leczenie niedokrwistości związanej z niedoborem żelaza, m.in. stany niedoboru żelaza związane z utratą krwi (po urazach, przewlekłych krwawieniach, zabiegach operacyjnych, dializach, u kobiet z obfitymi krwawieniami miesiączkowymi), stany zwiększonego zapotrzebowania organizmu na żelazo (w czasie intensywnego wzrostu, w ciąży i okresie karmienia piersią), zaburzenia wchłaniania żelaza (stan po resekcji żołądka, zespół złego wchłaniania, uporczywe biegunki) lub dieta zawierająca niedostateczną ilość żelaza. Wskazania do podawania pozajelitowego: kliniczna potrzeba szybkiego uzupełnienia ogólnoustrojowego zapasu żelaza brak możliwości zastosowania preparatów doustnych, nieskuteczność (np. w przypadku czynnej choroby zapalnej jelit) lub nietolerancja preparatów podawanych p.o.; rozpoznanie musi opierać się na wynikach badań laboratoryjnych.

Przeciwwskazania stosowania - żelazo (glukonian żelaza II)

Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu, niedokrwistość niespowodowana niedoborem żelaza (np. niedokrwistość spowodowana zatruciem ołowiem, niedokrwistość hemolityczna, niedokrwistość mikrocytarna, niedokrwistość megaloblastyczna wskutek niedoboru wit. B12), objawy przeciążenia organizmu żelazem (np. hemochromatoza, hemosyderoza, powtarzane transfuzje krwi), dziedziczne zaburzenia metabolizmu żelaza (np. niedokrwistość syderoachrestyczna, talasemia), porfiria skórna późna, przewlekłe zapalenie trzustki, marskość wątroby, choroby rozrostowe. Podawanie żelaza należy ściśle monitorować u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek lub wątroby; żelazo w postaci pozajelitowej można stosować u pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby tylko po ostrożnym rozważeniu stosunku ryzyka do korzyści, nie należy stosować u tych pacjentów, gdy istnieje ryzyko, że nadmierne obciążenie żelazem może być czynnikiem przyspieszającym wystąpienie porfirii skórnej późnej. Preparatów doustnych nie stosować w przypadku zwężenia przełyku, zaburzeń wchłaniania z przewodu pokarmowego oraz podawania żelaza droga pozajelitową. Preparatów do podawania pozajelitowego nie stosować w przypadku znanej, ciężkiej nadwrażliwości na inne preparaty żelaza podawane pozajelitowo oraz ciężkich zaburzeń hemostazy, spowodowanych rozwijającym się krwiakiem. Pozajelitowe podawanie żelaza może zaostrzać infekcje bakteryjne lub wirusowe; nie stosować w przypadku trwającej bakteriemii; nie stosować lub stosować z zachowaniem ostrożności podczas ostrych zakażeń; u pacjentów z przewlekłym zakażeniem należy rozważyć bilans korzyści i zagrożeń, uwzględniając zahamowanie erytropoezy. Preparaty żelaza podawane pozajelitowo mogą wywoływać reakcje nadwrażliwości, w tym ciężkie i potencjalnie prowadzące do zgonu reakcje anafilaktyczne lub rzekomoanafilaktyczne. Ryzyko wystąpienia reakcji nadwrażliwości jest większe w przypadku pacjentów z rozpoznanymi alergiami, w tym alergiami na leki, włącznie z pacjentami z wywiadem wskazującym na występowanie ciężkiej astmy, wyprysku lub innej alergii atopowej. Zwiększone ryzyko wystąpienia reakcji nadwrażliwości istnieje również w przypadku podawania leku pozajelitowo osobom z chorobami immunologicznymi lub zapalnymi (np. toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów). Preparaty żelaza do stosowania pozajelitowego należy podawać wyłącznie pod bezpośrednim nadzorem przeszkolonego w zakresie oceny i leczenia reakcji anafilaktycznych personelu medycznego, w miejscu w pełni wyposażonym w sprzęt do resuscytacji, a pacjenta należy obserwować w celu wykrycia działań niepożądanych przez co najmniej 30 min po każdym wstrzyknięciu. W przypadku wystąpienia reakcji nadwrażliwości lub objawów nietolerancji w trakcie podawania leku leczenie należy natychmiast przerwać i wdrożyć odpowiednie postępowanie. Jeśli pozajelitowa terapia żelazem zostanie uznana za niezbędną u pacjentów z astmą, zaburzeniami na tle alergicznym oraz ze stanami zapalnymi, to zaleca się podawanie leku i.m. W przypadku zbyt szybkiego wstrzyknięcia i.v. mogą wystąpić epizody obniżenia ciśnienia tętniczego. U pacjentów z niewydolnością serca i chorobami układu sercowo-naczyniowego leczenie preparatami żelaza może spowodować powikłania ze strony układu krążenia. Uzupełnienie niedoboru żelaza, powinno być połączone z rozpoznaniem i leczeniem przyczyny tego niedoboru. Aby nie dopuścić do przeładowania żelazem, zaleca się staranne monitorowanie wskaźników gospodarki żelazem. Zachować ostrożność stosując doustne preparaty żelaza w przypadku współistnienia: nieswoistej choroby zapalnej jelit, uchyłków jelita, zapalenia błony śluzowej żołądka, choroby wrzodowej żołądka lub jelit, zwężenia i/lub stanów zapalnych jelit oraz u osób mających trudności z połykaniem. W przypadku podawania p.o. dawek 4 mg żelaza/kg mc./d mogą wystąpić objawy nietolerancji ze strony przewodu pokarmowego. U pacjentów z przewlekłą chorobą nerek wymagającą podawania erytropoetyny, żelazo należy podawać i.v., ponieważ u osób z mocznicą żelazo słabo wchłania się z przewodu pokarmowego. Zachować ostrożność podając preparaty żelaza osobom w podeszłym wieku. Doustne podawanie niektórych preparatów żelaza może powodować fałszywie dodatni wynik badań na obecność krwi w kale oraz czarne zabarwienie stolca; w przypadku przyjmowania niektórych preparatów, w kale mogą znajdować się nierozpuszczone szkielety tabletek. W trakcie przyjmowania niektórych doustnych preparatów żelaza, zawierających żelazo dwuwartościowe, może dojść do czasowego zabarwienia zębów (zabarwienie może ustąpić samoistnie albo po zastosowaniu pasty ścierającej do zębów lub profesjonalnego czyszczenia zębów). Doustny lek w postaci syropu zawiera niewielką ilość etanolu (<100 mg/30 ml), jednak nawet taka ilość może być szkodliwa dla osób nadużywających alkoholu, kobiet w ciąży lub karmiących piersią i innych.

Interakcje - żelazo (glukonian żelaza II)

Podawanie kwasu askorbinowego (ok. 250 mg u dorosłych w jednej dawce) zwiększa wchłanianie żelaza podanego p.o., ułatwia jego wychwyt w szpiku i wywiera bezpośredni wpływ na erytropoezę. Wchłanianie żelaza może zmniejszać się w przypadku jednoczesnego podawania cholestyraminy, neomycyny, wyciągów z trzustki, tetracyklin, trientyny, inhibitorów pompy protonowej, soli wapnia i bizmutu, trikrzemianu magnezowego i leków zobojętniających sok żołądkowy zawierających węglany. Wchłanianie żelaza z przewodu pokarmowego może zmniejszać się również w przypadku jednoczesnego spożycia produktów spożywczych zawierających związki kompleksujące żelazo, np. fityniany, fosforany, szczawiany, zawarte m.in. w: kawie, herbacie, warzywach, mleku i jego przetworach; należy zachować co najmniej 2 h odstępu między podaniem preparatu żelaza i spożyciem któregokolwiek z tych produktów. W przypadku doustnych preparatów żelaza w postaci kompleksu wodorotlenku żelaza III z polimaltozą, interakcje z pokarmem albo z jednocześnie przyjmowanymi lekami (tetracykliny, leki zobojętniające sok żołądkowy) są mało prawdopodobne. Nie zaobserwowano dotychczas interakcji z lekami z grupy antagonistów receptorów H2. Żelazo może zmniejszać wchłanianie podawanych równocześnie soli cynku, tetracyklin, bisfosfonianów, entakaponu, metylodopy, karbidopy, lewodopy, fluorochinolonów, penicylin, penicylaminy i tyroksyny; należy zachować co najmniej 2 h odstępu między podaniem wymienionych leków i doustnego preparatu żelaza. Chloramfenikol może opóźniać działanie żelaza. Siarczan żelaza zmniejsza wchłanianie mykofenolanu; należy unikać jednoczesnego podawania doustnych preparatów żelaza i mykofenolanu. Należy unikać jednoczesnego przyjmowania żelaza i dimerkaptolu. Jednoczesne stosowanie soli żelaza i NLPZ może nasilać działanie drażniące na błonę śluzową przewodu pokarmowego. W przypadku wszystkich preparatów żelaza podawanych pozajelitowo, wchłanianie żelaza podawanego równocześnie doustnie jest zmniejszone; doustne leczenie żelazem można rozpoczynać nie wcześniej niż po 5 dniach od ostatniej iniekcji. Inhibitory ACE mogą nasilać działanie preparatów żelaza podawanych pozajelitowo. Duże pozajelitowe dawki żelaza powodowały brązowe zabarwienie surowicy w próbce krwi pobranej 4 h po podaniu. Żelazo podawane pozajelitowo może powodować fałszywie podwyższone wartości wyników oznaczeń stężenia bilirubiny i fałszywie obniżone wartości wyników oznaczeń stężenia wapnia w surowicy.

Działania niepożądane - żelazo (glukonian żelaza II)

Po podaniu p.o. często obserwuje się zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego: nudności, wymioty, zaparcia lub biegunki (ich nasilenie zależy od rodzaju preparatu), ciemne zabarwienie stolca, uczucie przepełnienia żołądka, bóle żołądka, ciemne zabarwienie zębów (po podaniu niektórych preparatów, występuje przejściowo podczas podawania, stosowanie obojętnych płynów lub płukanie jamy ustnej po podaniu leku zapobiega przebarwieniom), skórne reakcje alergiczne; ponadto obserwowano: obrzęk krtani, świąd, wysypkę, rumień, reakcje nadwrażliwości, pokrzywkę, owrzodzenie jamy ustnej (w przypadku nieprawidłowego sposobu przyjmowania tabletki – ssania, rozgryzania), zwiększone ryzyko nadżerek przełyku lub martwicy oskrzeli u osób w podeszłym wieku lub z zaburzeniami połykania, u których doszło do zadławienia lub aspiracji tabletki. Po podaniu i.m. często obserwuje się: przemijające zaburzenia smaku (metaliczny posmak w ustach); niezbyt często: ból i zawroty głowy, zapaść, tachykardia, kołatania serca, skurcz oskrzeli, duszność, nudności, wymioty, ból brzucha, biegunka, świąd, pokrzywka, wysypka, rumień, skurcze i bóle mięśni, gorączka, dreszcze, uderzenia gorąca, ból i ucisk w klatce piersiowej, zmęczenie, stan zapalny i krwiak w miejscu podania; rzadko: parestezje; z nieznaną częstotliwością: utrata przytomności, napad drgawek, zaburzenia rytmu serca, niedociśnienie lub nadciśnienie tętnicze, obrzęk naczynioruchowy, pocenie się, ból stawów, zmiana zabarwienia moczu, zabarwienie skóry w miejscu podania, krwawienie, ropień jałowy, martwica lub zanik tkanki, ból. Po podaniu i.v. często obserwuje się: zaburzenia smaku, niedociśnienie, nadciśnienie, nudności, ból w miejscu podania; niezbyt często: nadkrwistość (prawdopodobnie na skutek przedawkowania lub przeładowania żelazem), reakcje nadwrażliwości, ból i zawroty głowy, uczucie pieczenia, drętwienie, hiperstezja, zapalenie żył, zakrzepowe zapalenie żył, duszność, zmiana koloru moczu, wymioty, ból brzucha, biegunka, zaparcie, świąd, wysypka, skurcze i ból mięśni, ból stawów, kończyn, pleców, dreszcze, reakcje w miejscu wstrzyknięcia (podrażnienie, wynaczynienie, przebarwienie skóry, pieczenie, opuchlizna), zmęczenie, astenia, ból, zwiększenie aktywności AST, ALT, GGTP, nieprawidłowe wyniki badań czynnościowych wątroby; rzadko: zapalenie płuc, przeciążenie organizmu żelazem, omdlenia, migrena, senność, kołatanie serca, rumieniec, suchość w ustach, dyskomfort w obrębie kończyn, skurcze mięśni, uczucie gorąca, ból w klatce piersiowej, świąd w miejscu wstrzyknięcia, siniaczenie w miejscu wstrzyknięcia, zwiększone stężenie ferrytyny w surowicy (prawdopodobnie na skutek przedawkowania żelaza lub przeładowania żelazem), zwiększone stężenie kreatyniny w surowicy, zwiększona aktywność dehydrogenazy mleczanowej; z częstością nieznaną: obrzęk naczynioruchowy, reakcje anafilaktoidalne, obniżony poziom świadomości, stan splątania, utrata przytomności, niepokój, drżenia, bradykardia, tachykardia, zapaść krążenia, zapalenie żył powierzchniowych, skurcz oskrzeli, pokrzywka, rumień, hipotonia, nadmierne pocenie się, złe samopoczucie, bladość. Objawy przedawkowania: nadmierny ślinotok, nudności, bóle brzucha, wymioty, biegunka, mogą wystąpić z opóźnieniem, ponieważ żelazo uwalniane jest stopniowo. W przypadku ostrego zatrucia mogą wystąpić: zwiększona przepuszczalność naczyń, zmniejszenie objętości osocza, przyspieszone, słabo napięte tętno, zwiększenie pojemności minutowej serca, zapaść sercowo-naczyniowa. Leczenie: środki pobudzające wymioty, płukanie żołądka, mleko, w ciężkich przypadkach dializa otrzewnowa lub transfuzja wymienna. Swoista odtrutka: 100 mg deferoksamina wiąże 9,3 mg żelaza, które jest wydalane przez nerki.

Ciąża i laktacja - żelazo (glukonian żelaza II)

Kategoria C. Suplementacja żelaza w II i III trymestrze ciąży i podczas laktacji może być wskazana, ale musi być poprzedzona badaniem morfologii krwi w celu ustalenia odpowiedniej dawki; zalecane dzienne spożycie żelaza dla kobiet w ciąży i karmiących piersią wynosi 26 mg.

Dawkowanie - żelazo (glukonian żelaza II)

P.o., najlepiej na czczo lub między posiłkami; w przypadku wystąpienia objawów nietolerancji ze strony przewodu pokarmowego, lek można przyjmować po posiłku, choć wówczas wchłanianie żelaza może być mniejsze.P.o. Dorośli i dzieci po 12. rż.: leczniczo zwykle podaje się 100–300 mg żelaza/d (1 ×/d lub w daw. podz.); profilaktycznie – 50–100 mg żelaza/d. Dzieci. Leczniczo zwykle podaje się: niemowlętom – 25–50 mg żelaza/d, dzieciom 1.–12. rż. – 50–100 mg żelaza/d; profilaktycznie zwykle podaje się dzieciom 1.–12. rż. 25–50 mg żelaza/d. Czas trwania leczenia ustala się na podstawie badań laboratoryjnych (np. stężenie Hb w surowicy, stężenie ferrytyny w surowicy) i wynosi on zwykle od kilku tygodni do kilku miesięcy.. Preparaty do podawania pozajelitowego. Dawkę ustala się na podstawie niedoboru żelaza u danego chorego. W przypadku uzupełniania żelaza u pacjentów z niedokrwistością z niedoboru żelaza dawkę leku można wyliczyć na podstawie równania Ganzoniego: całkowita dawka żelaza [mg Fe] = mc. [kg] × (Hb docelowa [g/dl] - Hb rzeczywista [g/dl]) × 2,4 + ilość żelaza potrzebna do odtworzenia zapasów [mg Fe]. W przypadku uzupełniania żelaza po utracie krwi, jeśli stężenie Hb jest zmniejszone, do obliczenia dawki można użyć równania Ganzoniego, biorąc pod uwagę, że zapasy żelaza nie muszą być uzupełniane albo, jeśli znana jest objętość utraconej krwi, można wykorzystać wzór: ilość mg żelaza, które należy uzupełnić = ilość jednostek utraconej krwi × 200. Szczegółowe informacje dotyczące dawkowania– patrz: opisy poszczególnych preparatów.

Uwagi dla żelazo (glukonian żelaza II)

W przypadku stosowania żelaza p.o. pojawia się czarne zabarwienie kału związane z obecnością siarczków żelaza (brak tego zabarwienia wskazuje, że lek nie jest podawany albo przyjmowany nieregularnie).

Przeczytaj też artykuły

Preparaty na rynku polskim zawierające żelazo (glukonian żelaza II)

Ascofer (tabletki powlekane)
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta