medycyna praktyczna dla pacjentów
medycyna praktyczna dla pacjentów
Imatynib – lek stosowany w chemioterapii nowotworów. Ze względu na swoje działanie należy do leków przeciwnowotworowych z grupy inhibitorów kinaz białkowych. Lek został opracowany w celu leczenia chorych na przewlekłą białaczkę szpikową z obecnością chromosomu Philadelphia i wprowadzony do leczenia w 2001 roku (preparat Glivec w Europie oraz Gleevec w USA firmy Novartis). Wprowadzenie imatynibu stanowiło przełom w leczeniu przewlekłej białaczki szpikowej. W przeciwieństwie do stosowanych wcześniej chemioterapeutyków imatynib wykazuje dużą selektywność w stosunku do komórek zawierających chromosom Philadelphia, odznacza się większą skutecznością i jest lepiej tolerowany. Jednak niektóre nowotwory, pomimo obecności chromosomu Philadelphia, są oporne na działanie imatynibu. Oporność wynika między innymi z mutacji zmniejszających wrażliwość kinazy na lek. Obecnie wskazania do stosowania imatynibu, poza leczeniem przewlekłej białaczki szpikowej, obejmują także ostrą białaczkę limfoblastyczną z obecnością chromosomu Philadelphia, zespoły mieloproliferacyjne z obecnością zmian w genie PDGFR, zaawansowany zespół eozynofilowy i/lub przewlekłą białaczkę eozynofilową z obecnością genu FIP1L1-PDGFR, a także nowotwory podścieliskowe przewodu pokarmowego (GIST) z obecnością mutacji genu Kit oraz nieoperacyjne guzowate włókniakomięsaki skóry.
Kinazy białkowe są to enzymy, które fosforylują (fosforylacja – reakcja chemiczna polegająca na przyłączeniu grupy fosforanowej) inne białka w komórce i w ten sposób regulują ich aktywność. W komórkach prawidłowych aktywność kinaz białkowych jest ściśle regulowana, natomiast w komórkach nowotworowych często wymyka się spod kontroli i jest nadmierna. Powoduje to zaburzenia funkcjonowania wielu szlaków komórkowych oraz zaburzenia kontroli cyklu komórkowego i w konsekwencji prowadzi do nasilenia podziałów komórkowych i niekontrolowanego wzrostu nowotworu. Zahamowanie, czyli inhibicja nadmiernej aktywności kinaz białkowych jest celem terapeutycznym omawianej grupy leków przeciwnowotworowych. Imatynib hamuje aktywność kinazy białkowej BCR-ABL w komórkach białaczkowych zawierających tzw. chromosom Philadelphia. Działanie imatynibu dotyczy zasadniczo tylko komórek nowotworowych, ponieważ komórki zdrowe nie zawierają chromosomu Philadelphia. Chromosom ten w komórkach szpiku chorych na przewlekłą białaczkę szpikową został opisany po raz pierwszy w 1960 roku i nazwany na cześć miasta, w którym dokonano jego odkrycia. Powstaje on na skutek przeniesienia się fragmentów informacji genetycznej (tzw. translokacji) pomiędzy 2 chromosomami, tj. pomiędzy chromosomem 9 i 22. Nieprawidłowy chromosom nazwany Philadelphia zawiera połączenie genów oznaczanych jako BCR i ABL, a nowopowstały gen łączony odpowiedzialny jest za syntezę białka BCR-ABL. Białko to posiada wzmożoną i niekontrolowaną aktywność kinazy tyrozynowej. Prowadzi nasiloną fosforylację reszt tyrozynowych białek uczestniczących w przekazywaniu sygnałów wewnątrzkomórkowych. Zahamowanie aktywności kinazy BCR-ABL przez imatynib prowadzi do zahamowania podziałów komórkowych i do apoptotycznej śmierci komórki nowotworowej. Imatynib został opracowany jako lek celowany, którego zadaniem była inaktywacja konkretnego białka w komórce nowotworowej. Późniejsze badania pokazały, że imatynib hamuje także aktywność innych kinaz białkowych związanych z procesem nowotworowym (w tym kinazy KIT i kinaz receptorowych dla niektórych czynników wzrostu), co warunkuje jego skuteczność w leczeniu wybranych typów nowotworów złośliwych.
Do najczęściej występujących działań niepożądanych związanych ze stosowaniem imatynibu należą: zaburzenia hematologiczne, nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha, obrzęki (głównie wokół oczu i kończyn dolnych), kurcze mięśni, bóle głowy, osłabienie i wysypka. Działania niepożądane są w większości podobne we wszystkich wskazaniach. Różnice dotyczą głównie ryzyka wystąpienia zahamowania czynności szpiku (mielosupresji), ryzyka krwawienia z przewodu pokarmowego (niekiedy ciężkiego i zakończonego zgonem) oraz ryzyka wystąpienia zaburzeń czynności wątroby.
Jednym z powszechnie występujących działań niepożądanych imatynibu jest hamowanie czynności krwiotwórczej szpiku kostnego. Istnieje duże ryzyko wystąpienia granulocytopenii/neutropenii, niekiedy znacznie nasilonej oraz małopłytkowości i niedokrwistości. Konsekwencją zaburzeń hematologicznych jest zwiększone ryzyko zakażeń w wyniku zmniejszenia odporności. W okresie leczenia konieczna jest częsta kontrola hematologiczna. Ciężka neutropenia lub małopłytkowość wymaga zmniejszenia dawki lub może być wskazaniem do przerwania stosowania preparatu. Bardzo często występują zaburzenia żołądkowo-jelitowe (nudności, wymioty, biegunka, niestrawność, ból brzucha), możliwe stany zapalne i owrzodzenia błony śluzowej przewodu pokarmowego. Krwawienie z przewodu pokarmowego występuje najczęściej u chorych z nowotworami GIST. Wśród poważnych działań niepożądanych imatynibu może wystąpić retencja, czyli zatrzymanie płynów, w tym wysięk do opłucnej (powodujący duszność, suchy kaszel), do osierdzia i wodobrzusze. Jeżeli wystąpi znaczny wysięk konieczne może być usunięcie płynu z jamy opłucnej (drenaż) i podanie tlenu. Mniej prawdopodobne jest wystąpienie uogólnionego obrzęku, wodobrzusza i obrzęku płuc. Szczególnie narażone na wystąpienie objawów związanych z zatrzymaniem płynów są osoby w podeszłym wieku oraz osoby z zaburzeniami czynności serca. W tych przypadkach wymagana jest szczególna opieka lekarska w okresie leczenia. Stosowanie preparatu może być związane ze zwiększeniem aktywności enzymów wątrobowych, a także z ryzykiem uszkodzenia wątroby (w tym jej niewydolności i martwicy). Szczególne ryzyko wystąpienia ciężkich działań niepożądanych dotyczących wątroby istnieje w przypadku stosowania równolegle imatynibu i chemioterapii w dużych dawkach. Jeżeli stosowany jest taki schemat leczenia konieczne jest zachowanie szczególnej ostrożności i ścisłe monitorowanie czynności wątroby. Rozpoczęcie leczenia u chorych z zespołem hipereozynofilowym (HES) i zajęciem serca sporadycznie może być związane z wystąpieniem wstrząsu kardiogennego, odwracalnego po zastosowaniu odpowiedniego leczenia. Ponieważ zwiększone ryzyko działań niepożądanych ze strony serca występuje u chorych z zespołem hipereozynofilowym lub ze zwiększoną ilością granulocytów kwasochłonnych (eozynofilów) w przebiegu innych zespołów i białaczek, przed rozpoczęciem leczenia w tych grupach chorych zalecana jest konsultacja kardiologiczna. U chorych z nieoperacyjnymi nowotworami podścieliskowymi przewodu pokarmowego i/lub z przerzutami tych nowotworów może wystąpić krwawienie z przewodu pokarmowego lub krwawienie wewnątrz guza. Należy zachować ostrożność u chorych po zabiegu usunięcia tarczycy przyjmujących zastępczo lewotyroksynę; u tych chorych istnieje ryzyko wystąpienia niedoczynności tarczycy. Należy kontrolować stężenie hormonu TSH. Działania niepożądane mogą dotyczyć układu nerwowego. Bardzo często występują bóle głowy, rzadziej zawroty głowy, neuropatia obwodowa, zaburzenia pamięci, senność, drgawki, zwiększenie ciśnienia śródczaszkowego i krwotok mózgowy. Imatynib jest przeciwwskazany w okresie ciąży, ponieważ może powodować uszkodzenie płodu. Jak dotąd nie wyjaśniono czy imatynib zaburza płodność, czy uszkadza komórki rozrodcze i czy może powodować nieodwracalną bezpłodność. Nie wykazano aby imatynib miał działanie mutagenne. Ponadto, imatynib może powodować wystąpienie ciężkich reakcji nadwrażliwości, w tym stanowiących bezpośrednie zagrożenie życia (np. niedociśnienie tętnicze, obrzęk naczynioruchowy, skurcz oskrzeli, reakcje anafilaktyczne, w tym wstrząs anafilaktyczny, ciężkie reakcje skórne w tym zespół Stevensa i Johnsona). Należy pamiętać, że wyżej wymienione działania niepożądane nie przedstawiają wszystkich znanych działań niepożądanych imatynibu. Przedstawiono działania niepożądane występujące najczęściej i/lub o dużym znaczeniu klinicznym.
Imatynib stosuje się doustnie w postaci tabletek powlekanych. Po podaniu doustnym lek dobrze się wchłania i jego dostępność biologiczna wynosi 98%. Stężenie maksymalne w osoczu występuje w ciągu 2–4 godzin po przyjęciu leku. Metabolizowany w wątrobie z udziałem cytochromu P-450. Główny metabolit imatynibu również wykazuje aktywność farmakologiczną. Imatynib w większości w postaci metabolitów wydalany jest przede wszystkim z żółcią, tylko niewielka część dawki (13%) wydalana jest z moczem.
w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł
Pulmonolog – czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
Gastrolog (gastroenterolog) - czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
