Co to jest krwawienie z przewodu pokarmowego i jakie są jego przyczyny?
Przewód pokarmowy człowieka składa się z jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka, jelita cienkiego oraz jelita grubego. W każdym z tych odcinków przewodu pokarmowego mogą występować choroby i nieprawidłowości prowadzące do krwawienia.
Jeśli krwawienie występuje w przełyku, żołądku lub dwunastnicy, to mówimy o krwawieniu z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Wśród najczęstszych przyczyn takiego krwawienia należy wymienić:
- wrzód żołądka,
- wrzód dwunastnicy oraz
- ostrą gastropatię krwotoczną.
Łącznie wyżej wymienione przyczyny prowadzą do ok. 60 % krwawień z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Mogą one towarzyszyć innym ciężkim chorobom, takim jak sepsa, uraz wielonarządowy, ciężkie oparzenia czy wstrząs.
Ponadto krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego może być spowodowane:
- żylakami przełyku lub żołądka,
- zespołem Mallory’ego i Weissa (pęknięcie błony śluzowej przełyku lub początkowej części żołądka [tzw. wpustu żołądka] spowodowane obfitymi wymiotami, najczęściej występujące u osób nadużywających alkoholu),
- zapaleniem błony śluzowej przełyku lub dwunastnicy,
- zmianami nowotworowymi,
- owrzodzeniem przełyku.
Krwawienia spowodowane zmianami umiejscowionymi w dalszym odcinku przewodu pokarmowego (jelito cienkie, jelito grube) zaliczamy do krwawień z dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Najczęściej prowadzą do nich następujące choroby:
- uchyłki jelita grubego,
- choroby zapalne jelit,
- żylaki odbytu,
- nowotwory jelit,
- malformacje naczyniowe (nieprawidłowości dotyczące naczyń krwionośnych).
Każde krwawienie z przewodu pokarmowego może być także związane z zaburzeniami krzepnięcia krwi, w tym z efektem działania leków przeciwpłytkowych lub przeciwkrzepliwych.
Jak często występuje krwawienie z przewodu pokarmowego?
Biorąc pod uwagę liczbę chorób, które mogą skutkować krwawieniem z przewodu pokarmowego, jest to stan dość częsty. Znacznie częściej występują krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego (ok. 80% krwawień do światła przewodu pokarmowego).
Jak się objawia krwawienie z przewodu pokarmowego?
Objawem krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego mogą być krwiste wymioty lub wymioty z domieszką treści przypominającej fusy kawy (tzw. fusowate wymioty). Ponadto mogą wystąpić czarne, smoliste stolce. W bardzo nasilonym krwawieniu obserwuje się biegunkowe, czarne stolce, czasami z domieszką żywoczerwonej krwi.
W przebiegu krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego występują stolce z domieszką żywoczerwonej krwi, rzadziej smoliste stolce (przy krwawieniu z początkowego odcinka jelita).
Ponadto, każde masywne krwawienie może powodować objawy związane z utratą dużej objętości krwi, takie jak zasłabnięcie, spadek ciśnienia tętniczego czy ból w klatce piersiowej. W przypadku bardzo dużej utraty krwi w krótkim czasie może dojść nawet do nagłego zatrzymania krążenia.
W przypadku przewlekłego krwawienia z przewodu pokarmowego o niewielkim nasileniu możliwa jest jedynie okresowa, niewielka domieszka krwi w stolcu. Mogą także w ogóle nie występować żadne objawy, a pierwszym niepokojącym sygnałem jest niedokrwistość spowodowana przewlekłą utratą krwi.
Co robić w przypadku wystąpienia objawów krwawienia z przewodu pokarmowego?
W przypadku łagodnych objawów, takich jak okresowo występująca, niewielka domieszka krwi w stolcu należy się skonsultować z lekarzem rodzinnym. Nawet przy braku innych dolegliwości i ogólnym dobrym samopoczuciu, nie należy lekceważyć takich objawów. Zawsze należy dążyć do wyjaśnienia przyczyny krwawienia i wykluczyć poważne choroby przewodu pokarmowego.
W przypadku nagłego wystąpienia krwistych lub fusowatych wymiotów lub też stolca o nieprawidłowym zabarwieniu (krwisty lub smolisty) należy wezwać pogotowie ratunkowe lub pilnie zgłosić się do szpitala, ponieważ może to świadczyć o aktywnym krwawieniu z przewodu pokarmowego.
W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie krwawienia z przewodu pokarmowego?
Lekarz może podejrzewać krwawienie z przewodu pokarmowego na podstawie objawów zgłaszanych przez pacjenta. W czasie badania per rectum (przez odbyt) lekarz może stwierdzić nieprawidłowe zabarwienie stolca, a także obecność żylaków odbytu lub zmiany guzowatej w odbytnicy, która może być źródłem krwawienia. W przypadku utraty krwi obecne są objawy niedokrwistości (np. bladość skóry, przyspieszona akcja serca). Jeśli pacjent traci dużą objętość krwi, może dojść do spadku ciśnienia tętniczego.
W przypadku podejrzenia krwawienia z przewodu pokarmowego wykonuje się badania laboratoryjne krwi (m.in. morfologia krwi, badania układu krzepnięcia). U pacjentów w stanie stabilnym, z podejrzeniem przewlekłego krwawienia z przewodu pokarmowego można wykonać badanie kału na krew utajoną. Aby zdiagnozować przyczynę krwawienia, najczęściej konieczne jest wykonanie badań endoskopowych przewodu pokarmowego (gastroskopia, rektoskopia, kolonoskopia). Najtrudniejsza jest diagnostyka krwawień z jelita cienkiego, które nie jest dostępne do badań endoskopowych. W takim przypadku może być konieczne wykonanie bardziej specjalistycznych badań, takich jak angio-TK czy enteroskopia.
Jakie są metody leczenia krwawienia z przewodu pokarmowego?
Pacjent z objawami aktywnego krwawienia z przewodu pokarmowego zazwyczaj wymaga leczenia szpitalnego. Sposób leczenia jest uzależniony od jego przyczyny krwawienia. W przypadku choroby wrzodowej, gastropatii krwotocznej, chorób zapalnych jelit lub zaburzeń krzepnięcia krwi stosuje się odpowiednie leki (zwykle początkowo w formie dożylnej) zalecane w leczeniu danej choroby. Coraz częściej jest możliwe także tamowanie krwawienia w czasie badania endoskopowego np. ostrzyknięcie krwawiącego wrzodu lub opaskowanie żylaków przełyku. W przypadku masywnego krwawienia może być konieczna transfuzja preparatów krwi. Rzadko, w przypadku bardzo nasilonego krwawienia, nawrotu krwawienia pomimo optymalnego leczenia lub niemożliwości ustalenia miejsca krwawienia może być konieczna operacja chirurgiczna w trybie pilnym.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie krwawienia z przewodu pokarmowego?
Zwykle po wdrożeniu odpowiedniego leczenia udaje się zatrzymać krwawienie z przewodu pokarmowego. Jednak masywne krwotoki należy traktować zawsze jako stan bezpośredniego zagrożenia życia. Ponadto, w przypadku niektórych chorób, krwawienia z przewodu pokarmowego mogą nawracać (np. choroby zapalne jelit czy nieoperacyjne nowotwory przewodu pokarmowego).
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia krwawienia z przewodu pokarmowego?
Pacjent po przebytym krwawieniu z przewodu pokarmowego musi być pod stałą opieką lekarza rodzinnego oraz odpowiedniej poradni specjalistycznej (np. gastroenterologicznej, chirurgicznej, onkologicznej – w zależności od przyczyny krwawienia). O konieczności przyjmowania leków oraz badań kontrolnych decyduje lekarz prowadzący.
