Zaburzenia smaku: brak, upośledzenie i wzmożenie odczuwania smaku. Przyczyny i leczenie


specjalista neurolog
Aktualizacja: lek. Magdalena Wiercińska

Zaburzenia smaku to brak lub nieprawidłowe odczuwanie smaku. Zwykle zaburzenia smaku towarzyszą innym objawom, np. zaburzeniom węchu. Przyczynami zaburzeń smaku mogą być różne choroby – dróg oddechowych, uszkodzenie nerwu twarzowego, a także przyjmowane leki lub palenie tytoniu. Zaburzenia smaku są dość częstym objawem występującym przy COVID-19 - zwykle ustępują wtedy bez leczenia.

Co to są zaburzenia smaku i jaki jest mechanizm ich powstawania?

Zmysł smaku, podobnie jak zmysł węchu, nie jest zaliczany do najważniejszych zmysłów u ludzi. Receptorami smaku są kubki smakowe znajdujące się na języku, podniebieniu miękkim, nagłośni i górnej części przełyku. Są to chemoreceptory reagujące na substancje chemiczne, które muszą się rozpuścić w ślinie zanim wyzwolą pobudzenie w neuronach czuciowych. Impuls nerwowy dociera do mózgu trzema nerwami czaszkowymi. Są to nerw twarzowy (VII), nerw językowo-gardłowy (IX) i nerw błędny (X).

Wrażenia smakowe są kombinacją czterech podstawowych smaków: gorzkiego, słonego, słodkiego i kwaśnego. Wyodrębniono piąty rodzaj smaku – smak kwasu glutaminowego – nazwany umami.

Zaburzenia smaku – rodzaje

Izolowane zaburzenia smaku występują rzadko. Wyróżnia się:

  • ageuzję, czyli całkowity brak odczuwania smaku
  • hipogeuzję, czyli upośledzenie (zmniejszenie) odczuwania smaku – jednego lub więcej specyficznych smaków
  • hipergeuzję, czyli wzmożenie odczuwania smaku
  • dysgeuzję, czyli zaburzone postrzeganie smaku (słodkiego, kwaśnego, słonego, gorzkiego lub metalicznego) w odpowiedzi na bodziec smakowy
  • kakogeuzja – odczuwanie nieprzyjemnych smaków (np. metalicznego lub spalenizny)
    • xx antogeusia – odczuwanie nieprzyjemnego smaku spowodowane halucynacjami smakowymi, czyli przy braku jakiegokolwiek bodźca.

Zaburzenia smaku – przyczyny

Palenie tytoniu powoduje upośledzenie odczuwania smaku. Także niektóre toksyny, w tym alkohol etylowy, upośledzają odczuwanie smaku. Odczuwanie smaku pogarsza też wiele leków, między innymi leki moczopędne, hormony, inhibitory konwertazy angiotensyny, niektóre antybiotyki. Leki te mają działać poprzez zmniejszanie stężenia cynku w surowicy, od którego zależy prawidłowa percepcja smaku. Zwraca się uwagę na to, że małe stężenie cynku w surowicy krwi w wyniku jego małej podaży w żywności ma wpływ na smak spożywanych pokarmów. Podobnie jak w zaburzeniach węchowych, najczęstszą przyczyną zaburzeń smaku są choroby laryngologiczne, takie jak zmiany zapalne w uchu środkowym oraz zabiegi chirurgiczne na uchu środkowym, które mogą powodować uszkodzenie struny bębenkowej (odgałęzienie nerwu twarzowego).

Upośledzenie smaku mogą też powodować przebyte infekcje górnych dróg oddechowych. Miejscowe zmiany błony śluzowej jamy ustnej i języka powodują upośledzoną percepcję różnych smaków, a choroby ślinianek zmniejszają nawilżanie kubków smakowych, co upośledza ich funkcję, a w efekcie również odczuwanie smaku.

Przy uszkodzeniu nerwu twarzowego, które powoduje niedowład mięśni twarzy, często jednym z pierwszych objawów jest zniesienie odczuwania smaku pokarmów na języku po stronie uszkodzonego nerwu. Zaburzenia smaku po urazie zdarzają się rzadko, najczęściej towarzyszą im zaburzenia węchu. Odzyskanie smaku jest bardziej prawdopodobne niż odzyskanie węchu.

Spaczenie smaku występuje podczas problemów stomatologicznych, stosowania protez zębowych, przy niedostatecznej higienie jamy ustnej.

Zaburzenia smaku mogą też wiązać się z chorobą refluksową przełyku. Przeczytaj więcej: Choroba refluksowa przełyku

Zaburzenia smaku a COVID-19

Przy chorobach wirusowych górnych dróg oddechowych może dojść do wystąpienia zaburzeń węchu i smaku. Są to objawy częste u chorych na COVID-19. Zwykle pojawiają się one we wczesnym okresie choroby i w przebiegu zakażenia SARS-CoV-2 występują częściej niż w przypadku innych infekcji górnych dróg oddechowych. Zaburzenia węchu i smaku u chorych na COVID-19 zwykle pojawiają się w ciągu pierwszych dni choroby, a u części osób są pierwszym objawem zakażenia. Wydaje się, że u osób zakażonych wariantem Omikron są rzadsze niż u zakażonych innymi wariantami wirusa.

Kiedy wraca smak po COVID-19?

Zaburzenia węchu i smaku spowodowane zakażeniem COVID-19 mogą trwać różnie długo. Niekiedy utrzymują się długo po ustąpieniu objawów oddechowych. Opublikowane dane wskazują, że u pacjentów z łagodnym COVID-19 mediana czasu trwania zaburzeń węchu i smaku wynosiła około 10 dni, a u większości chorych zaburzenia te ustępowały całkowicie w ciągu 4 tygodni od rozpoznania. Niektóre badania obserwacyjne pokazują jednak, że zaburzenia węchu i smaku mogą się utrzymywać dłużej. Około 1/3 pacjentów zgłasza jedynie niewielką poprawę węchu i smaku 40 dni po rozpoznaniu, a mały odsetek (5%) chorych nie odczuwa żadnej poprawy. Jednak po 180 dniach od zachorowania prawie wszyscy pacjenci odzyskują prawidłowy smak i węch.

Co robić w razie wystąpienia zaburzeń smaku?

Różnice w odczuwania smaku nie zawsze stnowią objaw patologii (np. kobiety mają większą wrażliwość smakową). Wykazano, że w I trymestrze ciąży dochodzi do osłabienia odczuwania smaków, co powoduje u niektórych kobiet chęć jedzenia ostrych potraw. Należy pamiętać, że w przypadku chorób przebiegających z upośledzeniem węchu (np. katar przy przeziębieniu), odczuwanie smaku także może być zaburzone. W razie trwającego dłuższy czas znacznego osłabienia smaku, szczególnie jednostronnego, lub w razie spaczenia prawidłowego odczuwania smaku, należy się zgłosić do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej.

Zaburzenia smaku – leczenie. Ile trwa i jak przebiega?

Lekarz zbierze wywiad dotyczący ewentualnych towarzyszących zaburzeń węchu, przebytych lub obecnych chorób i sposobów ich leczenia. Dotyczy to zwłaszcza zapalenia ucha, zabiegów chirurgicznych na uchu, niedowładu mięśni twarzy, urazów głowy, przebytych infekcji górnych dróg oddechowych. Ważne są też zabiegi dentystyczne i stosowanie protez zębowych.

Lekarz dokładnie zbada pacjenta, ze szczególnym uwzględnieniem zmian w jamie ustnej, zaniku i suchości języka, stanu dziąseł, uzębienia, błon śluzowych. Pacjenci z jednostronnym zaburzeniem smaku powinni być poddani badaniu audiologicznemu i ewentualnie badaniom obrazowym ucha środkowego.

Lekarz może ocenić czy doszło do uszkodzenia układu odpowiadającego za percepcję wrażeń smakowych przez sprawdzenie, czy pacjent odczuwa podstawowe smaki, podając do testowania chlorek sodu, kwas cytrynowy, sacharozę, siarczan chininy. Niekiedy w specjalistycznej diagnostyce zaburzeń smaku stosowana jest elektrogustometria, która ocenia zmysł smaku przez zastosowanie stopniowanego prądu elektrycznego działającego na język i powodującego odczucie smaku kwaśnego lub metalicznego.

Zaburzenia smaku mogą prowadzić do zaburzeń odżywiania (chory nie ma ochoty na jedzenie) oraz zaburzeń nastroju (depresji).

30.10.2022
Zobacz także
  • Zaburzenia czucia powierzchniowego, głębokiego i wibracji
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta