Co to jest SARS i jakie są jego przyczyny?
SARS (z ang. severe acute respiratory syndrome), czyli zespół ostrej ciężkiej niewydolności oddechowej, jest zagrażającą życiu chorobą wirusową wywołaną zakażeniem koronawirusem określanym jako wirus SARS. Wirus ten jest podobny do koronawirusa MERS, będącego przyczyną aktualnie trwającej na Dalekim Wschodzie epidemii zapaleń płuc. Pierwotnym rezerwuarem wirusa SARS były zwierzęta. Do tej pory nie zidentyfikowano jednoznacznie gatunku zwierzęcia, z którego doszło do transmisji patogenu na populację ludzką (nietoperze, cywety, kotowate).
Przenikanie się środowisk życia człowieka i zwierząt jakie ma miejsce w rolniczych rejonach Azji Południowo-Wschodniej sprzyja transmisji patogenów zwierzęcych na człowieka. Źródłem zakażenia jest chory człowiek. Do zakażenia wirusem SARS dochodzi drogą kropelkową, poprzez bliski kontakt z chorym. Potwierdzono również transmisję wirusa w aerozolu powstającym w systemach wentylacyjnych zabudowań. Wirus dostaje się do płuc, gdzie bezpośrednio uszkadza komórki pęcherzyków płucnych powodując ostrą niewydolność oddechową.
Jak często występuje SARS?
Zakażenia koronawirusem SARS były przyczyną epidemii zespołu ostrej ciężkiej niewydolności oddechowej na przełomie lat 2002–2003. W ciągu kilku miesięcy odnotowano ponad 8 tysięcy zachorowań na całym świecie, a śmiertelność wynosiła prawie 10%. Najwięcej przypadków SARS odnotowano w Chinach, Hongkongu, Singapurze, Tajwanie i Kanadzie. W USA zachorowało kilka osób, które podróżowały wcześniej w rejony epidemii SARS. Szybkie skoordynowane międzynarodowe działania służb sanitarno-epidemiologicznych spowodowały eradykację zakażeń SARS w populacji ludzkiej. Ciężki przebieg kliniczny umożliwiający identyfikację wszystkich przypadków zakażeń oraz małe ryzyko transmisji wirusa od osób zakażonych w początkowym stadium choroby miały istotne znaczenie dla ograniczania epidemii SARS. Aktualną sytuację epidemiologiczną zachorowań na SARS stale monitoruje Światowa Organizacja Zdrowia.
Jak się objawia SARS?
Okres inkubacji objawów zakażenia wirusem SARS wynosi 3–7 dni. W początkowej fazie choroby obraz jest mało charakterystyczny, dominują objawy grypopodobne: gorączka z dreszczami, zmęczenie, bóle głowy, bóle mięśniowe, złe samopoczucie, brak apetytu. Rzadziej odnotowywano nudności, wymioty, katar, kaszel lub zawroty głowy. Objawy te utrzymują się przez 3–7 dni, a następnie dochodzi gwałtownego pogorszenia stanu chorego w wyniku rozwoju zapalenia dolnych dróg oddechowych. Faza ta manifestuje się suchym kaszlem, dusznością i niewydolnością oddechową.
W badaniu lekarz może stwierdzić gorączkę, czasem z towarzyszącymi zmianami osłuchowymi ze strony górnych dróg oddechowych.
Co robić w przypadku wystąpienia objawów SARS?
Zespół ostrej ciężkiej niewydolności oddechowej można podejrzewać u osób, u których w związku z podróżą do Azji Południowo-Wschodniej wystąpiły wymienione powyżej objawy. Z uwagi na brak nowych zachorowań od ponad 10 lat, ryzyko zakażenia wirusem SARS jest małe, jednak transmisja odzwierzęca nie jest wykluczona. Stan chorego z SARS pogarsza się szybko i wymaga pilnego zgłoszenia się do szpitala (na oddział ratunkowy) lub wezwania pogotowia ratunkowego.
W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie SARS?
Podejrzenie SARS można wysunąć na podstawie wywiadu epidemiologicznego obejmującego narażenie na zakażenie koronawirusem SARS oraz obrazu klinicznego. Potwierdzenie zakażenia polega na wykryciu w krwi chorego przeciwciał powstałych w wyniku kontaktu z wirusem, materiału genetycznego wirusa SARS w próbkach plwociny lub krwi oraz izolacja wirusa z materiału biologicznego pobranego od chorego. W badaniach mikrobiologicznych należy wykluczyć inne zakażenia wirusowe, bakteryjne lub grzybicze. Zaawansowanie choroby można określić na podstawie badań gazometrycznych krwi (oceniających m.in. wysycenie tlenem krwi tętniczej) oraz badań obrazowych klatki piersiowej (zdjęcia RTG, tomografii komputerowej).
Jakie są metody leczenia SARS?
Dotychczas nie opracowano skutecznej terapii przyczynowej SARS. Leczenie zespołu ostrej ciężkiej niewydolności oddechowej jest objawowe i odbywa się w warunkach szpitalnych, często na oddziale intensywnej terapii. Stosuje się leczenie ograniczające stan zapalny w płucach (glikokortykosteroidy) oraz podtrzymujące funkcje układu oddechowego, w tym niekiedy wentylację mechaniczną.
Czy jest możliwe całkowite wyleczenie SARS?
Rokowanie w SARS jest poważne. Śmiertelność sięga prawie 10% i jest szczególnie duża u osób w podeszłym wieku z chorobami przewlekłymi. U większości chorych, którzy przebyli SARS, funkcja układu oddechowego powraca do normy w ciągu roku. U około 30% dochodzi do rozwoju trwałych powikłań, takich jak upośledzenie wydolności układu oddechowego, uszkodzenie wielonerwowe i uszkodzenie mięśni.
Co należy robić po zakończeniu leczenia SARS?
Pacjent powinien pozostawać pod regularną kontrolą lekarską do czasu ustąpienia objawów i całkowitej rekonwalescencji.
Co robić, aby uniknąć zachorowania na SARS?
Ważne jest ograniczenie kontaktu z osobami chorymi, gdyż wirus SARS przenosi się drogą kropelkową. Istotne jest przestrzeganie podstawowych zasad higieny, częste mycie rąk po kontaktach z innymi ludźmi, używanie osobnych sztućców, szklanek, unikanie częstowania się pokarmem skażonym śliną innego człowieka, dezynfekcja potencjalnie skażonych powierzchni. W razie konieczności wskazane jest stosowanie masek chirurgicznych na twarz.
