Chrapanie to dźwięk towarzyszący wibracjom tkanek miękkich górnych dróg oddechowych. Zwykle występuje na wdechu. Sporadyczne chrapanie jest powszechne i może towarzyszyć np. przeziębieniu. Przewlekłe chrapanie może się wiązać z obturacyjnym bezdechem sennym i wymagać leczenia, ponieważ niesie ze sobą ryzyko powikłań. Diagnostyką chrapania zajmują się przede wszystkim laryngolodzy
Co to jest chrapanie?
Chrapanie to dźwięk wytwarzany przez wibracje tkanek miękkich górnych dróg oddechowych podczas snu. Zwykle chrapanie występuje podczas wdechu, ale może również wystąpić podczas wydechu. Nawykowe, czyli przewlekłe chrapanie jest powszechne, występuje u około 44% mężczyzn i około 28% kobiet w wieku od 30 do 60 lat w populacji ogólnej. Sporadyczne chrapanie, np. związane z przeziębieniem, jest powszechne.
Chrapanie może się wiązać z obturacyjnym bezdechem sennym (OBS) lub stanami, w których dochodzi do zwężenia dróg oddechowych, takimi jak otyłość, niedrożność nosa, nieprawidłowości czaszkowo-twarzowe, niedoczynność tarczycy, akromegalia i przerost migdałka gardłowego.
Czy chrapanie jest szkodliwe?
Badania wskazują, że chrapanie może się wiązać z nadciśnieniem tętniczym i chorobami układu krążenia. Nie ma jednak pewności, czy są to skutki samego chrapania, czy obturacyjnego bezdechu sennego (OBS), który często współistnieje z chrapaniem i wiadomo, że powoduje niekorzystne konsekwencje zdrowotne.
Przyjmuje się, że chrapanie może się łączyć z miażdżycą tętnic szyjnych, nadciśnieniem tętniczym i chorobą niedokrwienną serca.
Niekorzystną konsekwencją chrapania może być też zakłócenie snu osoby, z którą chrapiący pacjent śpi, zmęczenie, senność w ciągu dnia oraz problemy w relacji.
Chrapanie – diagnostyka
Najpierw lekarz zbierze dokładny wywiad dotyczący chrapania – jak często pacjent chrapie, czy towarzyszą temu inne objawy, np. wybudzanie się w nocy z uczuciem braku powietrza („duszenia”) lub dławienia, czy występuje senność w ciągu dnia. Pomocne może być też zebranie wywiadu od osoby, która śpi z pacjentem. Lekarz zapyta także o inne objawy, np. przyrost masy ciała, alergie, problemy z zatokami, przebyte w ostatnim czasie zabiegi operacyjne, pozycję podczas snu, nawyki związane ze snem, przyjmowane leki (np. leki nasenne takie jak benzodiazepiny) i ewentualne używki (m.in. alkohol).
Zobacz: Działania niepożądane pochodnych benzodiazepiny
Następnie lekarz zbada pacjenta, przeprowadzając badanie laryngologiczne. Później, w razie potrzeby, skieruje pacjenta na badania dodatkowe, obrazowe lub laboratoryjne.
Chrapanie – leczenie
Leczenie zależy od przyczyny chrapania. Jeśli chrapanie jest związane z obturacyjnym zespołem sennym, wówczas lekarz zaleci leczenie tej choroby.
Jeśli u pacjenta, który chrapie, nie występuje obturacyjny bezdech senny, leczenie zależy głównie od tego, czy pacjentowi przeszkadza chrapanie.
Jeśli tak, wówczas lekarza zaleci tzw. postępowanie zachowawcze, czyli wprowadzenie zmian w stylu życia, mających na celu zminimalizowane lub usunięcie problemu chrapania. Należą do nich:
- unormowanie masy ciała, czyli podjęcie odpowiedniej diety i aktywności fizycznej u osób z nadwagą i otyłością
- zaprzestanie picia alkoholu oraz palenia tytoniu – zaleca się zaprzestanie palenia tytoniu oraz picia alkoholu, a przynajmniej powstrzymanie się od spożywania alkoholu na kilka godzin przed snem
- spanie w pozycji na boku – opracowano wiele sposobów, które mają pomóc pacjentom zmniejszyć tendencję do spania na wznak, np. alarmy, specjalne poduszki i odpowiednie piżamy. Prostym sposobem, które można samodzielnie wypróbować, jest dopasowana koszulka do spania z kieszenią wszytą z tyłu (na plecach) i piłką tenisową umieszczoną w kieszeni. Dyskomfort związany z przetaczaniem się do pozycji na wznak jest zazwyczaj wystarczający, aby skłonić pacjenta do przetoczenia się z powrotem do pozycji bocznej bez wybudzania się.
Jeśli chrapanie jest spowodowane upośledzoną drożnością nosa, lekarz może zalecić:
- Leki zmniejszające przekrwienie błony śluzowej nosa w ostrym zapaleniu błony śluzowej nosa i zatok. Jeśli chrapanie pojawia się w związku z ostrym zapaleniem zatok lub zapaleniem błony śluzowej nosa i zatok, środki objawowe mające na celu zmniejszenie przekrwienia błony śluzowej nosa stosowane przed snem, takie jak irygacja nosa solą fizjologiczną lub donosowe leki zmniejszające przekrwienie błony śluzowej nosa mogą pomóc złagodzić chrapanie. Leki te należy stosować przez krótki czas – od dwóch do trzech dni, ponieważ dłuższe stosowanie może wywołać ponowne przekrwienie błony śluzowej nosa i nieżyt nosa.
- Rozszerzacze nosa. U osób, które nadal chrapią pomimo leczenia zachowawczego i łagodzenia przekrwienia błony śluzowej nosa, lekarz może polecić stosowanie rozszerzaczy nosa. Rozszerzacze nosa to urządzenia, które mają za zadanie poprawić drożność nosa. Istnieją zewnętrzne i wewnętrzne rozszerzacze. Zewnętrzny rozszerzacz nosa to usztywniony pasek samoprzylepny, który jest nakładany zewnętrznie na małżowiny nosowe. Zewnętrzne rozszerzacze nosa zwiększają przepływ powietrza przez nos, ale efekty te są bardzo różne u różnych osób.
- Zabieg operacyjny – czasem lekarz może zaproponować procedury chirurgiczne mające na celu poprawę drożności nosa. Istnieją badania, które wskazują na to, że operacja przegrody nosowej może przynieść poprawę.
Inne metody leczenia obejmują:
- specjalne aparaty ortodontyczne (zakładane do jamy ustnej) – zazwyczaj działają one poprzez wysunięcie żuchwy, zmianę pozycji podniebienia miękkiego, cofnięcie języka lub kombinację tych czynników
- wspomaganie oddychania stałym dodatnim ciśnieniem w drogach oddechowych (continuous positive airway pressure – CPAP). Jest to leczenie stosowane przede wszystkim u osób z obturacyjnym bezdechem sennym, ale może być także korzystne u osób z chrapaniem. Aparat CPAP to maska zakładana na nos, połączona z urządzeniem wytwarzającym niewielkie dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych. Zabezpiecza to drożność dróg oddechowych w czasie snu i likwiduje chrapanie
- operacje podniebienia
- ćwiczenia górnych dróg oddechowych (terapia miofunkcjonalna). Terapia miofunkcjonalna wpływa na korekcję nieprawidłowej pracy mięśni języka, ust oraz ustnej części gardła. Obejmuje wykonywanie odpowiednich ćwiczeń logopedycznych, które wpływają na aktywację i funkcjonowanie mięśni twarzy. Celem leczenia jest przywrócenie prawidłowego wzorca oddychania przez nos podczas snu i w czasie czuwania.
Nie zaleca się stosowania środków nawilżających drogi oddechowe, np. spray’ów do nosa, gdyż nie uważa się ich za skuteczne w leczeniu chrapania.
