×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Neuropatia uciskowa nerwu wzrokowego w przebiegu oftalmopatii tarczycowej (wytrzeszcz)

prof. dr hab. n. med. Zofia Mariak, dr n. med. Iwona Obuchowska
Klinika Okulistyki
Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Białymstoku

Co to jest i jakie są przyczyny?

Neuropatia nerwu wzrokowego w przebiegu oftalmopatii tarczycowej (wytrzeszcz) jest to uszkodzenie włókien nerwu wzrokowego na skutek ich ucisku przez powiększone mięśnie poruszające gałką oczną (mięśnie gałkoruchowe). Do ucisku dochodzi w obrębie szczytu oczodołu, gdzie nerw wzrokowy jest ciasno otoczony tymi mięśniami. Poza samym nerwem uciskane są też niekiedy zaopatrujące go naczynia krwionośne.

Budowa oczodołu
Ryc. 1. Budowa oczodołu. 1 – nerw wzrokowy, 2 – mięsień skośny górny, 3 – mięsień prosty górny, 4 – mięsień dźwigacz powieki górnej, 5 – zatoka czołowa, 6 – bloczek, 7 – rąbek rogówki, 8 – rogówka, 9 – mięsień skośny dolny, 10 – mięsień prosty dolny, 11 – zwój rzęskowy

Pogrubienie mięśni gałkoruchowych, które mogą zwiększać swą objętość nawet ośmiokrotnie (ryc. 2), jest jedną z głównych zmian patologicznych w oczodole (zob. Budowa narządu wzroku) u osób z oftalmopatią wywołaną zaburzeniami tarczycy. Mięśnie te ulegają naciekowi komórkowemu, a następnie zwłóknieniu, co prowadzi do trwałego ich uszkodzenia.


Ryc. 2. Usunięta gałka oczna z silnie pogrubiałymi mięśniami zewnątrzgałkowymi w przebiegu oftlamopatii tarczycowej. Tuż za gałką oczną duże, znacznie przerośnięte mięśnie zewnątrzgałkowe (kolor jasnoróżowy to mięśnie). Te mięśnie uciskają biegnący w środku nerw wzrokowy (nerw jest przesłonięty przez mięśnie i źle go widać, właściwie widać tylko jego początek – tuż za gałką widać fragment (szarobiały kolor) nerwu wzrokowego.


Objawy neuropatii uciskowej nasilają się za sprawą dodatkowych zmian, które toczą się w oczodole. Dochodzi tam do nadmiernego i nieprawidłowego gromadzenia się komórek zapalnych oraz substancji chemicznych, w tym glikozaminoglikanów. Te ostatnie związki mają tendencję do pochłaniania wody z okolicznych tkanek. Prowadzi to do nadmiernego zatrzymywania wody w obrębie oczodołu i dalszego zwiększenia jego objętości. Zmiany te potęgują ucisk na nerw wzrokowy.

Jak często występuje wytrzeszcz?

Neuropatia uciskowa nerwu wzrokowego występuje u 5% pacjentów z objawami oftalmopatii tarczycowej.

Jak się objawia wytrzeszcz?

Cechy neuropatii nerwu wzrokowego, rozwijającej się u chorych z zaburzeniami tarczycy, mogą być maskowane przez objawy uszkodzenia rogówki czy zmiany wywołane podwyższonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym. Choroby te, podobnie jak uszkodzenie nerwu wzrokowego, należą do typowych powikłań oftalmopatii.

Jeśli doszło do ucisku na włókna wzrokowe, pacjent – poza upośledzeniem widzenia – może mieć problemy z prawidłowym rozpoznawaniem kolorów i oceną jasności światła. Ponadto ma ubytek w centralnym polu widzenia i zaburzoną reakcję źrenicy na światło.

Co robić w razie wystąpienia objawów wytrzeszczu?

Pacjent z zaburzeniami tarczycy, który zauważa objawy pogorszenia ostrości wzroku, powinien zgłosić się do okulisty, który oceni, czy dolegliwości, które zgłasza, mają związek z chorobą zasadniczą, czy też są spowodowane inną przyczyną.

Jak lekarz stawia diagnozę?

Aby stwierdzić, czy objawy upośledzenia widzenia zgłaszane przez chorego są wynikiem uszkodzenia nerwu wzrokowego, należy dokładnie przeanalizować stan oka, w szczególności rogówki, oraz wartość ciśnienia wewnątrzgałkowego. Wygląd tarczy nerwu wzrokowego nie zawsze sugeruje ucisk nerwu w obrębie oczodołu. Tarcza może być prawidłowa, czasem bywa obrzęknięta, a gdy objawy trwają długo, dochodzi do jej zaniku i zblednięcia. Ważnym elementem diagnostyki, świadczącym o uszkodzeniu włókien wzrokowych, jest stwierdzenie zaburzeń rozpoznawania barw, nieprawidłowej reakcji źrenic na światło oraz ubytków w polu widzenia. Dodatkowym testem, który potwierdzi uszkodzenie nerwu, jest badanie wzrokowych potencjałów wywołanych (WPW; zob. Badanie wzrokowych potencjałów wywołanych). Nieprawidłowe zapisy wzrokowych potencjałów wywołanych świadczą o zaburzonym przewodnictwie impulsów nerwowych w uciśniętych włóknach nerwu wzrokowego.

Jakie są sposoby leczenia wytrzeszczu?

Wystąpienie cech uszkodzenia nerwu wzrokowego u pacjenta z oftalmopatią tarczycową świadczy o ciężkim przebiegu choroby. Ucisk na nerw wzrokowy stanowi jedno z najgroźniejszych powikłań oftalmopatii i jest wskazaniem do natychmiastowego farmakologicznego lub chirurgicznego zmniejszenia tego ucisku. Leczenie farmakologiczne polega na podawaniu dużych dawek kortykosteroidów (najczęściej metyloprednizolonu w dawce 1 g na dobę) przez kilka dni. Kortykosteroidy mają silne działanie przeciwobrzękowe i hamują rozwój martwicy włókien nerwowych. Gdy leczenie jest nieskuteczne, należy rozważyć możliwość wykonania chirurgicznego zmniejszenia ucisku na nerw wzrokowy. Najbardziej bezpieczny jest zabieg endoskopowy przez jamę nosową.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie?

Możliwość wyleczenia zależy od tego, jak szybko rozpoznano neuropatię, gdyż tylko we wczesnym stadium choroby zmiany są odwracalne. Długotrwały ucisk na włókna nerwu wzrokowego wiąże się zazwyczaj z trwałym uszkodzeniem widzenia, stąd dużą rolę przypisuje się właściwemu monitorowaniu pacjentów z oftalmopatią tarczycową.

Co trzeba rozbić po zakończeniu leczenia?

Pacjent z oftalmopatią tarczycową wymaga stałej kontroli okulistycznej i endokrynologicznej. Ważne jest monitorowanie stężenia hormonów tarczycy, ale trzeba pamiętać, że występowanie objawów ocznych nie zawsze idzie w parze z zaburzeniami tarczycy. Oftalmopatia może wyprzedzać nadczynność tarczycy, może z nią współwystępować lub pojawiać się po jej wyleczeniu. Nie ma też prostej zależności między ciężkością zaburzeń czynności (dysfunkcją) tarczycy a nasileniem objawów okulistycznych. Pacjenci, u których choć raz doszło do zaburzeń ocznych związanych z chorobą tarczycy, są stale zagrożeni nawrotem choroby. Są to osoby skazane często na długotrwałe leczenie, które musi być stale monitorowane.

Co robić, aby uniknąć zachorowania?

Pacjenci z zaburzeniami czynności tarczycy powinni pozostawać pod stałą kontrolą okulistyczną, nawet jeśli nie występują u nich żadne zaburzenia widzenia. Tylko regularne badania i właściwe leczenie choroby zasadniczej może zmniejszyć ryzyko rozwoju neuropatii uciskowej nerwu wzrokowego.

11.04.2013
Wybrane treści dla Ciebie
  • Orbitopatia tarczycowa
  • Tylna niedokrwienna neuropatia nerwu wzrokowego
  • Przednia niedokrwienna neuropatia nerwu wzrokowego
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta