Zaburzenia widzenia barw to niezdolność do rozróżniania poszczególnych kolorów. Niezdolność odróżniania barwy czerwonej i zielonej to daltonizm. Większość zaburzeń widzenia barw jest uwarunkowana genetycznie. Mężczyźni chorują znacznie częściej niż kobiety
Co to są zaburzenia widzenia barw (ślepota barw)?
Zaburzenia widzenia barw (ślepota barw) to niezdolność do dostrzeżenia różnicy między niektórymi kolorami.
Zaburzenia widzenia barw są zazwyczaj uwarunkowane genetycznie. Większość osób z zaburzeniami rozpoznawania barw nie potrafi rozróżnić pewnych odcieni czerwieni i zieleni. Rzadziej zaburzenia dotyczą rozróżniania odcieni niebieskiego i żółtego. Całkowita ślepota barw – w której wszystko jest postrzegane w odcieniach czerni i bieli – jest rzadkością.
Niektóre choroby oczu i niektóre leki również mogą powodować ślepotę barw.
Co to jest daltonizm? Jak widzi daltonista?
Daltonizm (inaczej deuteranopia) jest odmianą ślepoty barw. Osoby z daltonizmem nie rozpoznają barwy zielonej (lub mylą ją z barwą czerwoną). Nazwa ta pochodzi od nazwiska Johna Daltona, który rozpoznał to zaburzenie u siebie i swojego brata. Czasem potocznie używa się słowa daltonizm jako synonimu zaburzeń widzenia barw.
Przyczyny daltonizmu i innych zaburzeń widzenia barw
Najczęściej zaburzenia widzenia barw są uwarunkowane genetycznie, jest to choroba dziedziczona recesywnie sprzężona z chromosomem płciowym X, dlatego też częściej chorują na nią mężczyźni.
Kobiety mają dwa chromosomy X, a jeden zdrowy chromosom zapewnia prawidłowe widzenie. Dlatego też kobiety mogą być zdrowymi nosicielkami – jeśli jeden chromosom X jest prawidłowy, a drugi przenosi tę wadę – a mężczyźni, ponieważ posiadają tylko jeden chromosom X, dlatego jeśli otrzymają chromosom X przenoszący tę wadę, będą mieli objawy. Mężczyźni nie przekazują swojego chromosomu X męskim potomkom (chłopiec dostaje chromosom Y od ojca, a X od matki), dlatego mężczyzna z zaburzeniami widzenia barw nie przekaże ich swojemu synowi. Jednak kobiety, które są zdrowymi nosicielkami, zwykle o tym nie wiedzą i mogą one przekazać chromosom przenoszący tę wadę synowi.
W przypadku dziewczynek, jeden chromosom X pochodzi od ojca, a drugi od matki, dlatego na ślepotę barw mogą zachorować córki ojców mających zaburzenia widzenia barw i matek zdrowych nosicielek lub mających zaburzenia widzenia barw.
Inne przyczyny daltonizmu i zaburzeń widzenia barw:
- Choroby, takie jak: niedokrwistość sierpowatokrwinkowa, cukrzyca, zwyrodnienie plamki żółtej, choroba Alzheimera, stwardnienie rozsiane, jaskra, choroba Parkinsona, przewlekły alkoholizm i białaczka. Widzenie barw w jednym oku może być bardziej upośledzone niż w drugim, zaburzenie może ustąpić, jeśli choroba je wywołująca będzie skutecznie leczona.
- Niektóre leki mogą wpływać na widzenie kolorów. Dotyczy to leków stosowanych w leczeniu chorób autoimmunologicznych, serca, nadciśnienia tętniczego, zaburzeń erekcji, infekcji, chorób układu nerwowego i zaburzeń psychicznych.
- Starzenie się – zdolność widzenia kolorów pogarsza się powoli wraz z wiekiem.
- Substancje chemiczne. Narażenie na działanie niektórych substancji chemicznych, np. w miejscu pracy, takich jak dwusiarczek węgla i nawozy sztuczne, może powodować zaburzenia widzenia barwnego.
Ślepota barw i daltonizm - objawy
Zdarza się, że osoby, które nie rozróżniają niektórych barw, nie mają tego świadomości. Czasem pacjenci dowiadują się, że oni sami lub ich dziecko nie rozróżniają barw, gdy powoduje to problemu w życiu codziennym, na przykład gdy występują problemy z rozpoznaniem kolorów w sygnalizacji świetlnej.
Osoby mające zaburzenia widzenia barw mogą nie być w stanie rozróżnić:
- różnych odcieni czerwieni i zieleni (daltonizm) – najczęstsza forma zaburzenia
- różnych odcieni niebieskiego i żółtego
- żadnych kolorów.
Stopień wady może być różny – łagodny, umiarkowany lub ciężki.
Tablice Ishihary - diagnostyka daltonizmu
Diagnostyką zaburzeń wzroku zajmuje się okulista. Podczas wizyty lekarz przeprowadzi badanie okulistyczne oraz testy diagnostyczne pod kątem widzenia barw. Używa się do tego między innymi tablic Ishihary (tablic pseudoizochromatycznych Ishihary), które służą do badania rozpoznawania barwy czerwonej i zielonej. Pacjent ogląda specjalne obrazki złożone z kolorowych kropek, w których ukryte są liczby lub kształty w innym kolorze niż tło.
Przeczytaj więcej: Badanie widzenia barwnego
Leczenie zaburzeń widzenia barw - czy daltonizm można wyleczyć
Zaburzenia widzenia barw uwarunkowane genetycznie są nieuleczalne. Zwykle jednak nie sprawiają większych problemów w życiu codziennym. Dla niektórych osób pomocne może być noszenie szkieł z kolorowym filtrem, co poprawia postrzeganie kontrastu pomiędzy kolorami.
Jeśli problemy z widzeniem kolorów są związane ze stosowaniem leków lub stanem oczu, wówczas odpowiedne leczenie może spowodować poprawę widzenia kolorów.
