Czym jest ostroga piętowa i jakie są jej przyczyny?
Ostroga piętowa to potoczne określenie dolegliwości, która objawia się bólem pięty na podeszwie stopy. Ostrogę tworzą zmiany zwyrodnieniowe przyczepu rozcięgna podeszwowego do kości piętowej z tworzeniem się charakterystycznych zwapnień. Rozcięgno podeszwowe to elastyczna struktura tworząca podbicie stopy. W miejscu, w którym przyczepia się do kości piętowej może dochodzić do stanu zapalnego i mikrouszkodzeń jego włókien, które organizm zastępuje dodatkową tkanką kostną – powstaje tak zwany osteofit.
Ostrogi piętowe powstają w wyniku nieprawidłowego, nadmiernego obciążenia okolicy przyczepu rozcięgna podeszwowego. Sprzyja temu nadmierna masa ciała, nadmierne przeciążenie stóp wysiłkiem – szczególnie na twardym podłożu i w źle dobranym obuwiu uciskającym tę okolicę. Ostrogi piętowe występują częściej u osób z wadami wrodzonymi stóp oraz po przebytych urazach stopy i stawu skokowego, które trwale zmieniają biomechanikę chodu. Na tę chorobę będą także narażone osoby cierpiące na zaburzenia metaboliczne lub reumatologiczne np. dnę moczanową.
Jak często zdarzają się ostrogi piętowe?
Ostrogi piętowe – czyli osteofity w przyczepie rozcięgna podeszwowego są obserwowane stosunkowo często, ale u wielu pacjentów są wykrywane przypadkowo, nie dają żadnych objawów. Pośród osób, które cierpią na dolegliwości bólowe ze strony ostrogi piętowej, więcej jest kobiet niż mężczyzn, co może się wiązać z chodzeniem w niewygodnych butach na obcasie.
Jakie są objawy ostrogi piętowej?
Pacjenci z objawową ostrogą piętową zgłaszają przede wszystkim ból pięty na podeszwie stopy. Ból nasila się przy chodzeniu, początkowo pojawia się tylko po długim wysiłku, tylko w niektórych typach obuwia – z czasem może przeszkadzać już przy każdym kroku, niezależnie od tego, jakiego obuwia używa pacjent.
Miejscowo widoczny bywa obrzęk bolesnego miejsca. Jeśli dolegliwości bólowe są bardzo nasilone, pacjenci utykają. Zmiany mogą występować jedno- lub obustronnie.
Co zrobić w przypadku wystąpienia takich objawów?
Jest to wskazanie do planowej konsultacji w poradni ortopedycznej.
Jak lekarz ustala rozpoznanie ostrogi piętowej?
Ortopeda zwykle jest w stanie ustalić rozpoznanie ostrogi piętowej już na podstawie wywiadu i badania klinicznego. Diagnozę należy potwierdzić w badaniu RTG, w niektórych przypadkach do oceny rozległości uszkodzenia rozcięgna przydatne jest także badanie USG.
Jakie są metody leczenia ostrogi piętowej?
Leczenie ostrogi piętowej jest trudne i często długotrwałe. Nie ma jednej skutecznej metody leczenia, która daje szybką poprawę u wszystkich pacjentów. Ortopeda w zależności od zaawansowania zmian, nasilenia dolegliwości oraz własnych doświadczeń może zaproponować jedną lub kilka metod leczenia.
Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne mają zastosowanie doraźne, celem zmniejszenia dolegliwości, nie rozwiązują problemu ostrogi i mają jedynie zastosowanie wspomagające.
Zastosowanie w leczeniu ostrogi piętowej ma tzw. fala uderzeniowa. Miejscowy, nieinwazyjny, ale dość bolesny zabieg przynosi dość dobre efekty. Duże znaczenie ma też fizjoterapia – terapia manualna rozcięgna podeszwowego, stretching i ogólne usprawnianie stopy i stawu skokowego może przyczynić się do zmniejszenia dolegliwości. U części pacjentów zasadne może okazać się stosowanie wkładek do butów, które mogą pomóc skutecznie odciążyć bolesną okolicę.
W niektórych przypadkach stosowane są miejscowe podania w zastrzyku leku przeciwzapalnego – steroidu. Doniesienia naukowe wskazują na krótkotrwały i nieoptymalny efekt takiego leczenia. Podejmowane są także próby stymulowania gojenia uszkodzonego rozcięgna za pomocą czynników wzrostu wyizolowanych z krwi pacjenta podawanych w iniekcji w tę okolicę – obecnie nie ma badań jasno wskazujących na przewagę tej metody leczenia nad innymi.
W przeszłości często kwalifikowano pacjentów do leczenia operacyjnego – usunięcia narośli kostnej i zszycia uszkodzonego przyczepu rozcięgna. Wyniki tych zabiegów nie były dobre, stąd obecnie te operacje wykonuje się bardzo rzadko, tylko w szczególnych przypadkach.
Jeśli przyczyną wystąpienia ostrogi piętowej są takie czynniki, jak pourazowa deformacja stóp, wada wrodzona, zaburzenia metaboliczne lub reumatologiczne – konieczne jest leczenie tych zaburzeń, gdyż sama miejscowa terapia ostrogi w takim wypadku nie ma szans powodzenia.
Jakie jest rokowanie w przypadku wystąpienia ostrogi piętowej?
Ostroga piętowa jest uciążliwym i dość trudno leczącą się chorobą. U większości pacjentów w końcu uzyskuje się poprawę i ustąpienie dolegliwości bólowych, niestety często jest to bardzo długi proces. Niektórzy pacjenci wymagają stałego stosowania wkładek do butów.
Co zrobić, żeby uniknąć wystąpienia ostrogi piętowej?
Tak, jak w przypadku wszystkich zmian zwyrodnieniowych, bardzo ważne jest utrzymywanie prawidłowej masy ciała przez zdrową dietę i umiarkowaną, regularną aktywność fizyczną. Wskazane jest unikanie wykonywania ćwiczeń na twardym podłożu – np. biegania po asfalcie. Ważne jest dobieranie wygodnego obuwia, które w żadnym miejscu nie uciska stóp oraz unikanie długotrwałego chodzenia w butach na obcasie.
