Operacje migdałków należą do najczęściej wykonywanych zabiegów w laryngologii.
Operacje migdałków podniebiennych
Operacje migdałków podniebiennych obejmują tonsylektomię i tonsylotomię.
Tonsylektomia polega na całkowitym usunięciu migdałka podniebiennego wraz z otaczającą go torebką. Przed wyłuszczeniem nastrzykuje się okolicę migdałków. Następnie kleszczykami chwyta się migdałek, a skalpelem nacina przedni łuk podniebienny (łuk podniebienno-językowy), aby przy pomocy specjalnej łyżki oddzielić migdałek wraz z torebką od otaczających tkanek. Migdałek oddzielany jest od tylnego łuku podniebiennego (łuk podniebienno-gardłowy) i od tylnej ściany gardła. Szypułę, która pozostała w dolnym biegunie migdałka odcina się pętlą. Krwawiące naczynia są podwiązywane. Zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu ogólnym u dzieci. U dorosłych można zastosować znieczulenie ogólne lub miejscowe.
Wskazania bezwzględne do tonsylektomii obejmują: nawracający ropień okołomigdałkowy (nawrót co najmniej 2 razy), podejrzenie rozrostu nowotworowego, usunięcie migdałka w celu uzyskania dostępu do przestrzeni przygardłowej. Kontrowersje budzą wskazania do zabiegu związane z nawracającymi stanami zapalnymi migdałków podniebiennych. W takich przypadkach wskazania do zabiegu należy ustalać indywidualnie dla każdego chorego.
Drugim zabiegiem na migdałkach podniebiennych jest tonsylotomia, czyli częściowe usunięcie tkanki migdałków podniebiennych. Podczas operacji usuwa się wystający spoza łuków podniebiennych fragment migdałka. Bezwzględnym wskazaniem do tonsylotomii są objawy zespołu obturacyjnego bezdechu sennego. Natomiast do wskazań względnych należą spowodowane przerostem migdałków utrudnione połykanie oraz zaburzenia mowy. Warto zaznaczyć, że o zabiegu decydują występujące objawy kliniczne, nie bezwzględna wielkość migdałków.
Jeśli migdałek podniebienny jest powiększony tylko po jednej stronie lekarz może podejrzewać zmianę nowotworową, dlatego niezbędna jest ocena histopatologiczna usuniętego migdałka. Najczęstszym guzem migdałka u dzieci jest chłoniak. Natomiast w wieku dojrzałym rak płaskonabłonkowy. Inne zaburzenia mogące powodować jednostronne powiększenie migdałka podniebiennego lub asymetrię migdałków to ciało obce w migdałku, guz przestrzeni przygardłowej powodujący wypchnięcie migdałka, kamień migdałka, tętniak erozyjny (tętniak tętnicy szyjnej).
Operacje migdałka gardłowego, czyli adenotomia
Adenotomia to zabieg polegający na usunięciu przerośniętej tkanki migdałka gardłowego (inaczej określanego jako III migdałek). Migdałek usuwa się specjalnym przyrządem zwanym adenotomem. Zabieg przeprowadza się w znieczuleniu ogólnym. Krwawienie podczas zabiegu ustępuje zwykle samoistnie. Rana pozostająca po usuniętym migdałku gardłowym przeważnie nie wymaga żadnego zaopatrzenia chirurgicznego. Adenotomię zazwyczaj wykonuje się u dzieci powyżej 3. roku życia, jednak gdy występują objawy można ją wykonać wcześniej.
Bezwzględne wskazania do adenotomii obejmują objawy zespołu obturacyjnego bezdechu sennego, niedrożność nosa, stałe oddychanie przez usta w czasie snu i czuwania. Do wskazań względnych do adenotomii należą współistnienie przerostu migdałka gardłowego z wysiękowym zapaleniem ucha środkowego, przewlekłym ropnym zapaleniem ucha środkowego, nawracającym ostrym zapaleniem ucha środkowego, nawracającym zapaleniem zatok, nawracającym zapaleniem gardła i dolnych dróg oddechowych, wady zgryzu, nieprawidłowe ukształtowanie twarzoczaszki.
Przeciwwskazania do operacji migdałków
Przeciwwskazaniami do tonsylektomii, tonsylotomii i adenotomii są zaburzenia układu krzepnięcia, zaburzenia nerwowo-mięśniowe, wady anatomiczne (rozszczep podniebienia, rozdwojenie języczka, krótkie podniebienie). Najczęściej zabieg nie jest też wykonywany w ostrej fazie zakażeń tkanki limfoidalnej. Kwalifikacja do operacji migdałków jest podobna do tej przeprowadzanej w innych zabiegach chirurgicznych. Dlatego, także w przypadku tonsylektomii i adenotomii przeciwwskazaniem do zabiegu będą ciężkie choroby ogólnoustrojowe i zły stan ogólny pacjenta.
Powikłania operacji migdałków
Każda operacja wiąże się z ryzykiem wystąpienia powikłań. Po tonsylektomii i adenotomii najczęstszym skutkiem niepożądanym jest krwawienie, które może wystąpić w trakcie operacji, bezpośrednio po niej lub kilka dni po zabiegu. Dlatego u pacjenta przed operacją wykonuje się badania układu krzepnięcia. W przypadku utrzymującego się krwawienia konieczne może okazać się założenie tamponady nosogardła. Do innych powikłań, które zdarzają się znaczniej rzadziej, należą bóle gardła, ból podczas przełykania, zaburzenia głosu, obrzęki języczka i podniebienia miękkiego mogące prowadzić do duszności.
Operacje nowotworów gardła
Nowotwory złośliwe gardła najczęściej lokalizują się w części ustnej gardła. Leczenie obejmuje metody chirurgiczne, radio- i chemioterapię, często w skojarzeniu. Rodzaj terapii zależy od lokalizacji nowotworu, jego typu histologicznego oraz stopnia zaawansowania.
W leczeniu chirurgicznym niewielkich zmian możliwe jest miejscowe usunięcie i zamknięcie ubytku poresekcyjnego. Zaawansowane nowotwory oprócz wycięcia guza wymagają zazwyczaj usunięcia węzłów chłonnych szyi. Operacje nowotworów części ustnej gardła wykonuje się przez jamę ustną, jeśli guz jest niewielki, umiejscowiony powierzchownie. Najczęściej jednak trzeba usunąć guz poprzez rozszczepienie żuchwy lub poprzez gardło.
Raki gardła dolnego, rozpoznawane zwykle w zaawansowanym okresie choroby, wymagają rozległych operacji usunięcia krtani, gardła i szyjnej części przełyku z odtworzeniem drogi pokarmowej. Po leczeniu chirurgicznym raka gardła dolnego konieczna jest uzupełniająca radioterapia.
W okresie pooperacyjnym stosuje się antybiotykoterapię przez 7–10 dni. Żywienie odbywa się przez zgłębnik nosowo-żołądkowy przez 7–14 dni.