Ćwiczenia rozciągające powodują mechaniczne zwiększenie długości i elastyczności przykurczonych tkanek okołostawowych, mięśni, ścięgien, torebek stawowych i więzadeł oraz blizn.
Pozwalają na zachowanie bądź poprawę elastyczności mięśni, które w wyniku długotrwałego unieruchomienia lub urazu uległy przykurczeniu (obkurczenie, skrócenie włókien mięśniowych).
Ćwiczenia tego typu są najczęściej związane z uprawianiem sportu, ale znajdują równie szerokie zastosowanie w fizjoterapii, gdzie odgrywają ważną rolę w przygotowaniu, przeprowadzeniu i zakończeniu ćwiczeń z pacjentem.
Najczęściej stosowane formy ćwiczeń rozciągających można podzielić na dwie grupy:
- statyczne (utrzymanie odpowiedniej pozycji, w której mięśnie są maksymalnie rozciągnięte),
- dynamiczne (efekt rozciągnięcia mięśni uzyskuje się poprzez wykonywanie ruchów czynnych).
Wykonywanie ćwiczeń rozciągających przygotowuje mięśnie do pracy oraz wysyła informację od mechanoreceptorów (grupy komórek wyspecjalizowanych w odbieraniu bodźców mechanicznych, np.: ucisk, rozciąganie) znajdujących się w mięśniu i pobliskich tkankach miękkich do ośrodkowego układu nerwowego. Odpowiedzią na ten sygnał jest zazwyczaj rozluźnienie mięśni i zmniejszenie ewentualnych dolegliwości bólowych. Rozciąganie mięśni w trakcie prowadzenia innych ćwiczeń sprzyja mobilizacji mięśni do skurczu – efekt ten wykorzystywany jest m.in.w metodzie PNF (Prorioceptive Neuromuscular Facilitation – torowanie nerwowo-mięśniowe) w postaci rozciągania mięśnia w trakcie prowadzonego przez fizjoterapeutę ruchu. Po zakończeniu ćwiczeń z pacjentem rozciąganie mięśni można wykorzystać w celu zapobiegania uszkodzeniu tkanki mięśniowej.
Elastyczne mięśnie są mniej narażone na uszkodzenia mechaniczne wynikające także z codziennych aktywności, jak: zginanie tułowia w celu zasznurowania butów lub ustawianie przedmiotów na wysokich półkach, minimalizują ryzyko uszkodzenia mięśni przy wykonywaniu skoków, kopaniu czy rzucaniu piłki, czy nawet pływaniu. Elastyczne mięśnie umożliwiają wykonywanie ruchów w zwiększonym zakresie bez narażenia na uszkodzenie torebki stawowej, czy więzadeł otaczających staw. Przeciwdziałanie przykurczom mięśni wpływa na uzyskanie prawidłowej postawy ciała, w innym przypadku skrócone mięśnie pociągają za sobą elementy kostne i powodują ich nieprawidłowe ułożenie. Ćwiczenia rozciągające wpływają również na rozluźnienie mięśni, korygując ich zbyt duże napięcie.
Przy ćwiczeniach rozciągających należy zwrócić szczególną uwagę na stopień rozciągnięcia mięśni, aby nie dopuścić do naderwania lub zerwania włókien mięśniowych. O wszelkich nasilających się dolegliwościach bólowych należy bezzwłocznie poinformować fizjoterapeutę lub lekarza. Konieczne może być przerwanie ćwiczeń lub ich zmodyfikowanie.
