Ćwiczenia sensomotoryczne stymulują odruchowy mechanizm kontroli nerwowo-mięśniowej, który wpływa na prawidłowe ustawienie poszczególnych części ciała względem siebie. Podstawą prawidłowego ułożenia ciała w trójwymiarowej przestrzeni jest sprawne działanie receptorów czucia głębokiego (proprioreceptorów), które w wyniku urazów układu ruchu, czy chorób układu nerwowego ulegają zaburzeniu. W takim przypadku impulsacja nerwowa nie przekazuje lub przekazuje błędnie informację do ośrodkowego układu nerwowego o położeniu ciała w przestrzeni. Przygotowanie zestawu ćwiczeń sensomotorycznych ma za zadanie odbudowanie propriocepcji, która spowoduje, że aparat ruchu pacjenta ponownie będzie bardziej skoordynowany i gotowy do wykonywania skomplikowanych działań ruchowych.
Podstawą pracy z pacjentem jest stosowanie dużej liczby ćwiczeń równoważnych (utrzymywanie równowagi), wykonywanych w warunkach statycznych (utrzymywanie stabilnej pozycji ciała) lub dynamicznych (utrzymywanie stabilnej pozycji ciała w trakcie wykonywania ruchu lub wytrącenia z równowagi), w pozycjach niestabilnych (małe pole podparcia ciała, elastyczne podłoże w postaci mat lub dmuchanych poduszek, piłki). Małe pole podparcia uzyskuje się, wykonując ćwiczenia stojąc jednonóż lub w pozycji do pompek, opierając ciężar ciała na rękach lub przedramionach. Odpowiednio przenoszony ciężar ciała sprzyja zwiększeniu impulsacji z receptorów czucia głębokiego oraz stymuluje mechanizmy utrzymywania równowagi.
Fizjoterapia powinna uwzględniać ćwiczenia zarówno z kontrolą, jak i bez kontroli wzroku, czym zwiększa się poziom trudności wykonywanych ruchów.
Oprócz przywracania prawidłowej funkcji receptorów czucia głębokiego po uszkodzeniu aparatu torebkowo-więzadłowego, ćwiczenia sensomotoryczne są bardzo powszechnie stosowane w przygotowaniu ruchowym osób aktywnych fizycznie i sportowców. Prowadzenie ćwiczeń sensomotorycznych powoduje lepsze przygotowanie się do wzmożonej aktywności fizycznej w trakcie sezonu wypoczynkowego (amatorzy narciarstwa, windsurfingu) lub sportowego w różnych dyscyplinach. Osoby, które lepiej kontrolują położenie własnego ciała w przestrzeni, szybciej uczą się nowych ruchów. Ćwiczenia sensomotoryczne przyczyniają się również do zmniejszenia ryzyka odniesienia kontuzji poprzez przyspieszenie reakcji na dynamiczną zmianę pozycji ciała. Należy pamiętać, że duża liczba problemów związanych z uszkodzeniem aparatu torebkowo-więzadłowego wynika z zaburzeń biomechanicznych, związanych z nieprawidłową pracą receptorów czucia głębokiego.
Do przeciwwskazań dotyczących ćwiczeń sensomotorycznych zalicza się:
- choroby układu nerwowego blokujące impulsację nerwową z receptorów (proprioreceptorów) i do efektorów (mięśni),
- padaczkę,
- brak pełnego zrostu kostnego po złamaniach,
- stany po urazach mięśni i tkanki nerwowej, które mogłyby podczas ćwiczeń ulec pogorszeniu.