×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Padaczka


Klinika Neurologii
Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie

Co to jest padaczka i jakie są jej przyczyny?

Padaczka jest przewlekłą chorobą mózgu, polegającą na występowaniu powtarzających się napadów padaczkowych.

U większości pacjentów za pomocą obecnie dostępnych metod diagnostycznych nie udaje się ustalić przyczyny padaczki.

W tych przypadkach, gdy przyczyny występowania padaczki są znane, są one różne w poszczególnych grupach wiekowych.

  • Padaczka rozpoczynająca się u dzieci jest wywołana przede wszystkim chorobami wrodzonymi, takimi jak wady rozwojowe mózgu, choroby uwarunkowane genetycznie, choroby zakaźne w trakcie ciąży (m.in. różyczka, toksoplazmoza) lub uszkodzeniem w trakcie porodu.
  • Najczęstsze znane przyczyny padaczki u osób dorosłych to guzy i urazy mózgu oraz zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych, a u pacjentów po 65. roku życia - udary mózgu i choroby zwyrodnieniowe (m.in. choroba Alzheimera).

Jak często występuje padaczka?

Padaczka jest jedną z najczęstszych chorób układu nerwowego. Ocenia się, że na padaczkę choruje do 1% ludzi (w Polsce ok. 400 tys., na świecie 60-70 mln). Lekarz z reguły rozpoznaje padaczkę, gdy u chorego wystąpiły co najmniej dwa niesprowokowane napady padaczkowe, to znaczy napady nie były poprzedzone żadną konkretną sytuacją, nie były sprowokowane przez czynnik zewnętrzny.

U kilku procent osób może wystąpić jeden napad padaczkowy w życiu. Pojedynczy napad padaczkowy może być sprowokowany przez wysoką temperaturę (np. drgawki gorączkowe u dzieci), alkohol, nieprawidłowe stężenie cukru we krwi, uraz głowy. Po jednym napadzie padaczkowym z reguły nie ma konieczności leczenia.

Jak się objawia padaczka?

Objawem padaczki są pojawiające się z różną częstością napady padaczkowe. Napad padaczkowy jest wyrazem przejściowych zaburzeń czynności bioelektrycznej mózgu. W zależności od tego, w jakim obszarze mózgu występują nieprawidłowe wyładowania bioelektryczne, napad padaczkowy może się różnie objawiać. Padaczka jest zazwyczaj utożsamiana z drgawkami, czyli tak zwanym napadem grand mal (toniczno-kloniczym). Objawy takiego napadu są powszechnie znane: utrata przytomności, wyprężenie ciała, a następnie drgawki, sinica, „piana z ust”, przygryzienie języka, niekiedy bezwiedne oddanie moczu. Napad padaczkowy trwa krótko, z reguły 2-3 minuty, niekiedy kilkanaście sekund. Po napadzie pacjent może być senny, zmęczony, może odczuwać ból mięśni i/lub głowy. Niektórzy pacjenci przed wystąpieniem napadu odczuwają lęk, nieprzyjemny zapach lub smak, słyszą muzykę. Takie zjawisko nazywane jest aurą.

Napady padaczkowe często mają nietypowy przebieg, odmienny od opisanego powyżej napadu toniczno-klonicznego. Mogą mieć postać tak zwanych napadów mioklonicznych, obejmujących drgawki kończyn górnych, rzadziej dolnych, bez utraty świadomości, powodujące upuszczanie trzymanych w ręku przedmiotów lub upadek, występujące często rano, po obudzeniu lub pod wpływem bodźców świetlnych. U części pacjentów podczas napadów nie występują drgawki, tylko brak lub utrudnienie kontaktu z otoczeniem. Są to napady nieświadomości lub częściowe złożone. Napady nieświadomości występują częściej u dzieci, pacjent nie reaguje na kierowane do niego słowa, jest „nieobecny”, po kilku, kilkunastu sekundach wraca do wykonywanej poprzednio czynności. W trakcie napadu częściowego złożonego pacjent nie nawiązuje kontaktu przez około 2-3 minuty, najczęściej ma otwarte oczy, mogą występować tak zwane automatyzmy, czyli czynności wykonywane automatycznie (np. mlaskanie, przełykanie śliny, skubanie ubrania, rozpinanie guzików). Tak różnorodna manifestacja napadów padaczkowych przyczynia się do trudności w rozpoznaniu padaczki.

Co robić w razie wystąpienia objawów padaczki?

Jeżeli u osoby, która nie chorowała wcześniej na padaczkę, wystąpi napad padaczkowy z drgawkami i utratą przytomności, należy wezwać pogotowie ratunkowe. W przypadku łagodniejszych napadów należy pilnie zgłosić się do lekarza.

Jeżeli natomiast u osoby ze zdiagnozowaną padaczką dojdzie do napadu padaczkowego, należy:

  • Przede wszystkim zachować spokój, większość napadów ustępuje po 2-3 minutach.
  • Ułożyć chorego w bezpiecznym miejscu, zabezpieczyć go przed upadkiem, skaleczeniem, urazem głowy, tułowia i kończyn.
  • Kontrolować oddech i drożność dróg oddechowych.
  • Rozluźnić ubranie w okolicy szyi, rozpiąć pasek, usunąć z ust ciała obce (np. sztuczną szczękę).
  • W czasie napadu nie należy otwierać zaciśniętych szczęk i wkładać żadnych przedmiotów do ust, nie należy przytrzymywać siłą rąk i nóg chorego, nie można wlewać wody ani podawać leków do ust, jeśli chory jest nieprzytomny.
  • Poczekać, aż napad ustąpi, ułożyć chorego na boku, aby uniknąć zakrztuszenia lub zadławienia, pozostać z chorym aż do czasu odzyskania pełnej sprawności.
  • Po zakończeniu napadu chory może być senny (należy mu pozwolić odpocząć) lub pobudzony (nie należy używać siły).
  • Jeśli napad przedłuża się lub występują kolejne napady, należy wezwać pogotowie.

Jak lekarz ustala diagnozę padaczki?

W rozpoznaniu padaczki decydującą rolę odgrywa wywiad. Lekarz zadaje pacjentowi oraz bezpośrednim świadkom napadu (rodzina, znajomi) szczegółowe pytania dotyczące przebiegu napadu, innych chorób pacjenta i przyjmowanych przez niego leków, występowania padaczki w rodzinie chorego. Lekarz przeprowadza również badanie neurologiczne, z reguły zleca badania dodatkowe (m.in. badania krwi, EKG), aby wykluczyć inne przyczyny drgawek.

Podstawowym badaniem wykonywanym w przypadku podejrzenia padaczki jest badanie elektroencefalograficzne (EEG). Polega ono na rejestracji czynności bioelektrycznej mózgu w postaci fal widocznych w zapisie papierowym lub na monitorze komputera. Jest to badanie nieinwazyjne, bezbolesne i bezpieczne dla pacjenta. Niektóre zmiany w zapisie EEG potwierdzają rozpoznanie padaczki. Ma ono bardzo istotne znaczenie w rozpoznawaniu typów napadów i rodzaju padaczki, ustaleniu rokowania i sposobów leczenia. Brak zmian w zapisie EEG nie wyklucza padaczki. Z drugiej strony, sam fakt występowania zmian napadowych w EEG nigdy nie przesądza o rozpoznaniu padaczki, ponieważ mogą one także występować u niektórych osób bez tej choroby.

W pewnych przypadkach badanie EEG nie wystarcza, aby ustalić diagnozę, wówczas neurolog zaleca inne badania: tak zwane badania neuroobrazowe (tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny), badanie wideo-EEG, polegające na jednoczesnej rejestracji zapisu EEG oraz nagraniu obrazu pacjenta na kamerze wideo.

O tym, jakie badania są potrzebne, decyduje neurolog.

Jakie są sposoby leczenia padaczki?

Leczenie farmakologiczne

Najczęstszym sposobem leczenia padaczki jest leczenie farmakologiczne, czyli podawanie leków przeciwpadaczkowych. Leki przeciwpadaczkowe nie leczą przyczyny choroby, a jedynie zapobiegają wystąpieniu napadów padaczkowych. U około 2/3 chorych po zastosowaniu odpowiednio dobranego leku można uzyskać całkowite ustąpienie napadów padaczkowych, a u 1/5 chorych - znaczne zmniejszenie ich liczby. Decyzja o wyborze leku i jego dawkowaniu należy do neurologa. Dobór leku zależy od wielu czynników, przede wszystkim od rodzaju padaczki i typu napadów padaczkowych, ale także od innych chorób występujących u pacjenta i przyjmowanych z ich powodu leków. Leczenie rozpoczyna się od stosowania małych dawek jednego leku, a następnie dawkę się zwiększa. Lek zmienia się na inny, gdy napady nie ustępują. U niektórych pacjentów można opanować napady za pomocą jednego leku przeciwpadaczkowego, u innych konieczne jest podawanie dwóch lub więcej leków. Niekiedy skuteczne opanowanie napadów padaczkowych uzyskuje się dopiero po kilku próbach z różnymi lekami i rozmaitymi dawkami. Skuteczność leczenia zależy nie tylko od właściwego doboru leku, lecz także od przestrzegania dawki leku oraz pory jej przyjmowania. Niezwykle ważne jest unikanie czynników prowokujących napady padaczkowe, takich jak alkohol, migające światła, brak snu. U około 30-40% pacjentów nie udaje się opanować napadów za pomocą leków przeciwpadaczkowych, to wówczas chorobę określa się jako tak zwaną padaczkę lekooporną. W przypadku nieskuteczności leczenia farmakologicznego stosuje się leczenie operacyjne, stymulajcę nerwu błędnego lub dietę ketogenną.

U niektórych pacjentów po kilkuletnim okresie bez napadów padaczkowych (z reguły 3-5 lat) można rozważyć zaprzestanie podawania leków. Taką decyzję zawsze podejmuje neurolog na podstawie rodzaju i przebiegu padaczki u danego pacjenta, wyniku badania EEG oraz tomografii komputerowej i/lub rezonansu magnetycznego mózgu. Największe ryzyko nawrotu napadów istnieje w ciągu 6 miesięcy po odstawieniu leków. W niektórych przypadkach podczas zmniejszania dawki leków konieczne jest kontrolowanie zapisu EEG.

Leczenie chirurgiczne

Leczenie chirurgiczne polega na usunięciu fragmentu mózgu, w którym znajduje się tak zwane ognisko padaczkowe, czyli w którym zachodzą nieprawidłowości powodujące napady padaczkowe. Leczenie chirurgiczne stosuje się również, gdy przyczyną padaczki jest zmiana w mózgu zagrażająca życiu chorego, na przykład guz mózgu, naczyniak. Stymulacja nerwu błędnego polega na wszczepieniu pod skórę klatki piersiowej pacjenta urządzenia przypominającego rozrusznik serca, które hamuje czynność napadową w mózgu.

Dieta ketogenna

Dieta ketogenna to dieta bogata w tłuszcze i uboga w cukry, stosowana w przypadkach lekoopornej padaczki u dzieci. Musi być ona prowadzona pod ścisłą kontrolą lekarza i dietetyka.

14.02.2017
Zobacz także
  • Dieta ketogenna w leczeniu padaczki lekoopornej
  • Padaczka u dziecka
  • Jak postępować z chorym, u którego wystąpił napad? Co robić, a czego unikać?
  • Co to jest padaczka i w jakim wieku najczęściej występuje?
Wybrane treści dla Ciebie
  • Padaczka u dziecka
  • Mioklonie
  • Dieta ketogenna w leczeniu padaczki lekoopornej
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta