Afty to bolesne nadżerki występujące najczęściej w jamie ustnej. Przyczyna ich powstania nie jest w pełni poznana, uważa się jednak, że są skutkiem miejscowego zaburzenia układu immunologicznego. Zwykle afty ulegają wygojeniu bez pozostawienia blizny w ciągu 14 dni, jednak nawracające afty mogą być objawem choroby przewlekłej lub niedoboru witamin i składników mineralnych.
Co to jest i jak wygląda afta?
Afta na policzku. Fot. istockphoto.com
Afty to zmiany w jamie ustnej, na błonach śluzówych policzków, języka, okolic podjęzykowych, podniebienia, gardła oraz na wargach. Mają postać małych, najczęściej okrągłych, płytkich ubytków w błonie śluzowej (nadżerek), otoczonych żywoczerwoną obwódką. Zmiany od początku są silnie bolesne, po 1–2 dniach pokrywają się nalotem włóknikowym koloru białego, żółtego lub szarego. W ciągu kolejnych 3–4 dni osiągają swój maksymalny rozmiar. Następnie ulegają wygojeniu, po około 7–14 dniach. Zagojone afty zwykle nie pozostawiają blizn. Niekiedy afty mogą pojawić się w kilku miejscach jamy ustnej jednocześnie lub w krótkich odstępach czasu. Pieczenie lub mrowienie w jednym konkretnym punkcie jamy ustnej może zwiastować powstanie w tym miejscu afty. Zmiany mogą pojawiać się zarówno u dzieci, jak i u osób dorosłych, niezależnie od płci. Rzadko zdarza się, że w przypadku nawracających aft, zmiany pojawiają się także na błonach śluzowych okolic genitalnych.
Przyczyny aft
Przyczyny powstawania aft nie poznano w pełni, uważa się, że afty w jamie ustnej mogą stanowić efekt miejscowych zaburzeń układu immunologicznego i mogą być spowodowane przez:
- urazy mechaniczne powstałe w wyniku przygryzienia tkanek (warg, policzków), skaleczenia podczas spożywanie posiłku, zbyt mocnego szczotkowania zębów czy zabiegów stomatologicznych, zranienia spowodowanego źle dopasowaną protezą zębową lub też spożywaniem pokarmów suchych, twardych, które prowadzą do skaleczenia błony śluzowej
- obniżoną odporność organizmu, osłabienie i przemęczenie, infekcję
- stres
- niedobory witamin i składników mineralnych, w tym żelaza, witaminy B12, kwasu foliowego.
Nawracające afty mogą być objawem choroby ogólnoustrojowej i mogą wymagać dalszej diagnostyki (p. niżej)
Jakie są rodzaje aft?
Afty na wardze. Fot. istockphoto.com
Wśród aft występujących w jamie ustnej można wyróżnić:
- afty małe (afty Mikulicza) – najczęstszy rodzaj aft, osiągają średnicę około 3–5 mm. Goją się zwykle w ciągu 14 dni.
- afty duże (afty Suttona) – rzadsze, średnica przekracza 10 mm. Nadżerki te są głębsze od aft małych, otoczone uwypukloną zapalną obwódką. Najczęściej pojawiają się na błonie śluzowej policzków, na podniebieniu miękkim, w tym na łuku podniebienno-gardłowym. Goją się zwykle ponad 14 dni, mogą pozostawiać blizny.
Afty – leki i leczenie
Afty powodują dolegliwości bólowe. Preparaty dostępne w aptekach w formie aerozoli, żeli i maści mogą przyspieszać gojenie się zmian i działają przeciwbólowo. Substancje zawarte w lekach działają odkażająco, ściągająco, znieczulająco i łagodzą ból.
Czy afty są zaraźliwe?
Afty nie są zaraźliwe, ponieważ nie są efektem zakażenia.
Czym charakteryzują się nawracające afty?
Nawracające występowanie aft, szczególnie mnogich może wymagać dalszej diagnostyki w celu wykluczenia chorób mogących być przyczyną tego stanu, wskazana jest zatem diagnostyka u lekarza rodzinnego.
Wśród przyczyn nawracających aft wymienia się nieswoiste zapalenia jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego i Crohna), opryszczkowate zapalenie skóry (choroby Duhringa), celiakię, chorobę Behçeta, toczeń rumieniowaty układowy, zespół PFAPA, cykliczną neutropenię czy chorobę Addisona i Biermera (związaną z niedoborem kwasu foliowego i witaminy B12). Przyczyną choroby mogą być także niedobory witamin oraz mikro- i makroelementów (np. żelaza), a także zaburzenia odporności (w tym zakażenie HIV).
Afty u dzieci
Afty często występują u dzieci w wieku żłobkowym i przedszkolnym. Najczęstszą przyczyną powstawania aft u dzieci jest niewłaściwa higiena jamy ustnej. Najbardziej narażone na powstanie aft są dzieci, które niedawno przebyły infekcję lub te, u których występują zaburzenia układu odpornościowego oraz dzieci, u których stwierdza się niedobór żelaza, kwasu foliowego oraz witaminy B12. Nawracające afty u dziecka wymagają dalszej diagnostyki (p. wyżej).
Domowe sposoby na afty
Leczenie aft można wspomóc naturalnymi sposobami, takimi jak:
- smarowanie zmian naturalnym żelem aloesowym,
- płukanki z wody z solą kuchenną (pół łyżeczki soli w szklance letniej wody)
- ziołowe płukanki z rumianku, szałwii, łopianu lekarskiego
- smarowanie zmiany olejkiem z drzewa herbacianego
- unikanie pokarmów kwaśnych, słonych i ostrych, oraz gorących
- wprowadzenia do codziennej diety pokarmów bogatych w witaminy z grupy B oraz żelazo i kwas foliowy.
Kiedy udać się do lekarza?
W leczeniu małych aft, które pojawiają się kilka razy w roku, można zastosować preparaty dostępne w aptekach bez recepty. Kiedy afty są dużych rozmiarów, nie goją się oraz mają charakter nawracający, uniemożliwiają spożywanie posiłków i mówienie, należy udać się do stomatologa lub lekarza rodzinnego. Lekarz dobierze najskuteczniejszą metodę leczenia, a w razie potrzeby zleci odpowiednie badania diagnostyczne.
