Witaminy należą do składników odżywczych, bez których organizm człowieka nie może właściwie funkcjonować, a których, poza pewnymi wyjątkami, sam nie syntetyzuje. Witaminy wpływają na rozwój, stan zdrowia i wydolność organizmu. Muszą być dostarczone organizmowi z codzienną dietą.
Fot. pixabay.com
Przy zbyt małym spożyciu witamin mogą się pojawić zakłócenia w funkcjonowaniu organizmu zwane hipowitaminozami, natomiast zespół chorobowy wywołany głębokim i długotrwałym niedoborem witamin to awitaminoza. Nadmiar wprowadzonych do organizmu witamin, zwany hiperwitaminozą, wywołuje niepożądane skutki zdrowotne w wyniku toksycznego działania zbyt dużej ilości określonej witaminy i może przyczyniać się do wystąpienia specyficznych zaburzeń w stanie zdrowia.
Działanie witamin w organizmie jest bardzo złożone. Często trudno jest oddzielić działanie jednej witaminy od działania drugiej, ze względu na współzależności występujące między nimi. Tradycyjnie witaminy dzieli się na rozpuszczalne w tłuszczach i rozpuszczalne w wodzie. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach mają zdolność gromadzenia się w tkankach, natomiast witaminy rozpuszczalne w wodzie nie kumulują się w organizmie, a ich nadmiar jest wydalany z moczem.
Podział witamin | |
---|---|
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach | Witaminy rozpuszczalne w wodzie |
Witaminy należą do związków dość szeroko rozpowszechnionych w produktach spożywczych, zarówno pochodzenia roślinnego, jak i pochodzenia zwierzęcego.
Źródła witamin
Produkty spożywcze różnią się jednak znacznie zarówno pod względem występowania w nich witamin, jak i pod względem ich ilościowej zawartości. Nie ma jednego produktu, który byłby w jednakowym stopniu źródłem wszystkich witamin.
Istotna jest zatem wiedza, które produkty są źródłem poszczególnych witamin oraz jakie czynniki związane z przetwórstwem żywności na drodze od surowca do produktu gotowego do spożycia są przyczyną ich strat.
Źródłem witamin w diecie człowieka są:
- żywność naturalnie zawierająca witaminy
- produkty spożywcze wzbogacane w witaminy
- suplementy diety oraz preparaty farmaceutyczne.
Należy pamiętać, że niektóre witaminy są w pewnych ilościach syntetyzowane przez drobnoustroje w przewodzie pokarmowym (tiamina, kwas foliowy, witamina B6, niacyna, witamina B12 oraz witamina K).
Bioprzyswajalność witamin syntetyzowanych w przewodzie pokarmowym nie jest dokładnie poznana. Witamina D powstaje w skórze pod wpływem działania promieni słonecznych UV. Witamina A może powstawać w przewodzie pokarmowym z prowitamin (ß-karoten, niektóre inne karotenoidy), niacyna zaś może powstawać w ustroju z tryptofanu.
Witaminy spożywamy również w sposób nie do końca świadomy – jako dodatki funkcjonalne, np. barwniki (ryboflawina [E101], ß-karoten [E 160a (ii)] mieszanina – 160a (i), inne – 160b-f, 161b,g), przeciwutleniacze (witamina C [E 300] (sole – E 301, E 302), α-tokoferol [E 307] mieszanina – 306, inne – E 309, E 310).
Prawidłowa i urozmaicona dieta dostarcza odpowiednich ilości witamin, a jednocześnie nie zagraża ich przedawkowaniem. Jednakże w przypadku równoczesnego spożywania produktów wzbogacanych w witaminy i suplementów diety zawierających witaminy może dochodzić do ich nadmiernego spożycia, które może być niekorzystne dla zdrowia.