– Najnowsze wyniki badań klinicznych pokazują, że w pięć lat po zabiegu bariatrycznym cukrzycę udaje się wyleczyć u blisko 80% zoperowanych pacjentów. Żadne inne leczenie nie daje tak dobrych wyników – mówi dr n. med. Maciej Matłok z Kliniki Chirurgii Endoskopowej, Metabolicznej oraz Nowotworów Tkanek Miękkich Uniwersytetu Jagiellońskiego – Collegium Medicum w Krakowie.
Szpital w Łęcznej, w którym wykonuje się operacje bariatryczne. Fot. Tomasz Rytych / Agencja Gazeta
Z powodu cukrzycy leczy się już około 2 milionów Polaków. Według Międzynarodowej Federacji Cukrzycy (IDF) łączna liczba chorych może sięgać nawet 3 milionów osób. Ponad 90% diabetyków to pacjenci z cukrzycą typu 2.
Główną przyczyną wzrastającej liczby zachorowań są czynniki środowiskowe takie jak: wysoki wskaźnik masy ciała (BMI), otyłość centralna, brak aktywności fizycznej. Dlatego zarówno w prewencji, jak i w leczeniu cukrzycy typu 2 zalecane jest przede wszystkim utrzymanie odpowiedniej masy ciała. Regularny wysiłek fizyczny zmniejsza insulinooporność. Badania pokazują, że odpowiednia dieta i ruch są o wiele skuteczniejsze w zapobieganiu rozwoju tej choroby, niż jakiekolwiek leki.
Leczenie otyłości
Wyraźnie widać jednak, że walkę ze zbędnymi kilogramami coraz częściej przegrywamy. W 2009 r. GUS informował, że niemal 16% Polaków jest otyłych. Obecnie szacuje się, że w Polsce problem ten dotyczy już około 8 milionów osób dorosłych. W leczeniu otyłości stosuje się różne diety, wysiłek fizyczny, terapię psychologiczną (behawioralną) i leczenie farmakologiczne. Tak zwane zachowawcze metody często nie przynoszą jednak oczekiwanych rezultatów. – Bardzo dużo pracujemy, żyjemy w stresie – opowiada pacjentka, która przygotowuje się do zabiegu bariatrycznego. – Żeby móc się skutecznie odchudzić trzeba znaleźć w życiu równowagę, motywację i trochę czasu dla siebie. To jest po prostu trudne – dodaje.
W przypadku pacjentów z otyłością olbrzymią najskuteczniejszą metodą leczenia zarówno samej otyłości, jak i chorób jej towarzyszących są zabiegi chirurgiczne. Bez względu na stosowaną technikę chirurgiczną zakres zmniejszenia masy ciała jest znacznie większy niż po leczeniu zachowawczym. Pacjenci z BMI ≥40 chudną średnio 20–40 kg w ciągu 12 miesięcy. – Wiadomo, człowiek odchudza się całe życie – opowiada Barbara Niedziałka, pacjentka, która rok temu poddała się zabiegowi. – Przetestowałam różne diety. Pod kontrolą lekarza udało mi się nawet schudnąć 30 kg, półtora roku później zaczęłam jednak znowu przybierać na wadze. Możliwe, że wynikało to z moich błędów, słabiej przestrzegałam diety i ogromnie przytyłam. Moja masa ciała właściwie się podwoiła. Przed zabiegiem ważyłam 118 kg. Teraz waga spadła do 76 kg i stoi – kontynuuje.
Chirurgia metaboliczna szansą na powrót do zdrowia
– Najnowsze wyniki badań klinicznych pokazują, że w pięć lat po zabiegu bariatrycznym cukrzycę udaje się wyleczyć u blisko 80% zoperowanych pacjentów. Żadne inne leczenie nie daje tak dobrych wyników – mówi dr n. med. Maciej Matłok z Kliniki Chirurgii Endoskopowej, Metabolicznej oraz Nowotworów Tkanek Miękkich Uniwersytetu Jagiellońskiego – Collegium Medicum w Krakowie. – Zabiegi bariatryczne to drogie procedury, ale w zeszłym roku wydano na nie zaledwie nieco ponad 4 mln złotych. Koszt refundacji leków dla diabetyków to ponad 700 mln zł rocznie. Ta olbrzymia dysproporcja wydatków wynika z naszych przyzwyczajeń do tego, że cukrzycę leczy się dietetycznie, tabletkami lub insuliną oraz z tego, że wiedza na temat możliwości leczenia cukrzycy za pomocą chirurgii metabolicznej jest na razie w naszym kraju dość ograniczona – kontynuuje.
Powoli jednak się to zmienia. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne od dwóch lat w swoich corocznie aktualizowanych wytycznych umieszcza informacje o możliwościach jakie stwarza chirurgia metaboliczna. Na całym świecie liczba wykonywanych zabiegów bariatrycznych zaspokaja około 1-2% potrzeb danego społeczeństwa. Jak podaje Magdalena Gajda, Społeczny Rzecznik Praw Osób Chorych na Otyłość, wskazanie do natychmiastowego zabiegu bariatrycznego dla ratowania zdrowia i życia ma już około 1,5 mln Polaków. Rocznie operuje się jednak tylko około 1,5 tys. osób. Czas oczekiwania na zabieg jest bardzo różny w poszczególnych ośrodkach (Chirurgiczne leczenie otyłości - wykaz placówek). W niektórych pacjenci operowani są zaraz po tym, jak zostaną zakwalifikowani, w innych na zbieg czeka się nawet 2-3 lata.
Grupy wsparcia
Pacjenci po zabiegach chętnie dzielą się swoim doświadczeniem. W programach telewizyjnych pokazują spodnie, w których dziś mieszczą się w jednej nogawce. Od sierpnia działa także Stowarzyszenie Pacjentów Bariatrycznych CHLO, które zaczęło w Krakowie organizować spotkania grupy wsparcia dla osób przed i po zabiegach. – Żaden lekarz nie wytłumaczy choremu tak dobrze, czego można się spodziewać po operacji, jak zrobi to osoba, która sama przeszła zabieg – mówi dr n. med. Maciej Matłok. – Przy każdym ośrodku, gdzie wykonuje się wiele zabiegów bariatrycznych powstają grupy wsparcia. Dlatego sam namawiałem naszych pacjentów, aby się zorganizowali. Bardzo się cieszę, że udało im się założyć Stowarzyszenie, i że teraz takie spotkania odbywają się również u nas.
– Osobiście zmotywowałam do zabiegu już chyba dziesiątki osób – opowiada Katarzyna Partyka, prezes Stowarzyszenia. – Niektórych przyprowadzam wręcz za uszy i mówię nie bójcie się, będzie dobrze. Sama przeszła zabieg w 2013 r. O chirurgicznej metodzie leczenia otyłości dowiedziała się od lekarzy, gdy trafiła do szpitala z powodu problemów z tarczycą. – Teraz chcemy te metody rozpowszechnić – mówi Partyka. Myślimy też o tworzeniu programów przeciwdziałających otyłości.
Stowarzyszenie zwróciło się także do ministra zdrowia z prośbą o organizację należytej opieki zdrowotnej nad osobami z otyłością olbrzymią. Apelują o stworzenie ram prawnych oraz systemu ośrodków referencyjnych zajmujących się jej kompleksowym leczeniem, łącznie z rehabilitacją. Proszą m. in. o umieszczenie na liście świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego pozycji „chirurgiczne leczenie otyłości”, co umożliwi ośrodkom zajmującym się leczeniem bariatrycznym odpowiednie kontraktowanie i rozliczanie tego rodzaju zabiegów.
Nowoczesne zabiegi bariatryczne stanowią olbrzymią pomoc w walce z otyłością, ale operacja nie jest cudem, który pozwoli chorym schudnąć bez wysiłku. Aby zachować efekty konieczne są przestrzeganie właściwej diety i regularny wysyłek fizyczny. Przed zabiegiem pacjenci muszą mieć świadomość, że spowoduje on nieodwracalną zmianę ich trybu życia – po operacji nigdy już nie będą w stanie odżywiać się tak, jak dotychczas. Osoby rozważające zabieg muszą też być też uprzedzone o powikłaniach, do których może dojść w trakcie zabiegu oraz już po operacji. Zdarza się bowiem, że pacjenci muszą być ponownie operowani. Statystycznie prawdopodobieństwo powikłań śmiertelnych wynosi 0,5%, czyli stosunkowo niewiele w porównaniu z zabiegami kardio- czy neurochirurgicznymi, ale nie ma ośrodka bariatrycznego, w którym takie komplikacje by się nie zdarzyły.
Dlaczego pacjenci podejmują jednak to ryzyko?
– Odmłodniałem – mówi Maciej Hojdus, pół roku po zabiegu. – Przed zabiegiem mój wiek metaboliczny określono na 65 lat, teraz na 40, czyli mniej niż mam. 6 miesięcy temu ważył jeszcze 140 kg, obecnie 78 kg. W następstwie otyłości chorował na cukrzycę typu 2, nadciśnienie i obturacyjny bezdech senny. – Od momentu zabiegu przestałem przyjmować insulinę - opowiada. - Zdecydowanie rzadziej muszę też korzystać z aparatu CPAP.
Bezpośrednim powodem przeprowadzania operacji bariatrycznych nie jest sama otyłość. – My nie robimy tych zabiegów po to, żeby lepiej wyglądać – opowiada uczestniczka spotkania grupy wsparcia. – Decydujemy się na nie, żeby pomóc sobie ustrzec się przed jej konsekwencjami.
