Pomóż stworzyć ośrodek zdrowia dla mieszkańców slumsów w biednej dzielnicy San Miguel, na uboczu puebla Guarambare (Paragwaj) – apelują misjonarze. Akcję objęła patronatem Medycyna Praktyczna.
Wizyta w Ministerstwie Zdrowia w Asunción (Departament Zdrowia Indian). Siedzi dr Pablo Balmaceda, stoją od lewej: lek. Andrzej Ryszczyk, lek. Grażyna Adamek, piel. lic. Barbara Dziak, piel. Jacek Goik, autor
Far, far away... – przewijającym się od dołu tekstem rozpoczyna się saga „Star Wars”, której siódma część nosi nazwę „Przebudzenie Mocy”.
Pozwólcie, że i ja wrócę na chwilę do początku. Mam na imię Wojtek – tam Adalberto. Chcę opowiedzieć Wam sagę „Przebudzenie Mocy, czyli Misja Medyczna do Paragwaju”.
Dlaczego Ameryka Południowa? Dlaczego Paragwaj...? Jesteśmy przyzwyczajeni do obrazu głodujących mieszkańców Afryki w mediach oraz do obecności fundacji poszukujących wsparcia dla pomocy tymże ludziom. A do moich drzwi 6 lat temu zapukał kumpel Grzegorz, misjonarz pracujący w Paragwaju. Przyszedł z propozycją zorganizowania misji medycznej właśnie w tym dalekim kraju. Paragwaj? – daleki kraj? – raczej inna galaktyka, istny kosmos. Ale Grzegorz wiedział, że to nas nie może odstraszyć.
I tak zaczęła się ta saga polskiej Misji Medycznej do Paragwaju i Stowarzyszenia Śląska Misja Medyczna „To-misja”, które poprzez swoją działalność przyniosły wielu tysiącom biedaków nadzieję. Nie spodziewałem się tego. Nie przypuszczałem, że wspólnym wysiłkiem można pomóc tylu ludziom.
Aha, Drogi Czytelniku, musisz wiedzieć, że ja, Wojtek, dzielący się wrażeniami z Paragwaju, nie jestem lekarzem. Jestem, jak mój kumpel Grzegorz, księdzem katolickim, może nieco nietypowym, ale wciąż... kapelanem Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego nr 2 w Jastrzębiu-Zdroju.
Gdzie pracujemy i w jakiej formie?
Nasze miejsca pracy to:
1) slumsy (z hiszp. asentamiento) – gdzie żyją ludzie usunięci poza nawias społeczeństwa, bez dowodów osobistych, a więc bez tożsamości społecznej i administracyjnej, bez opieki zdrowotnej. Słowo klucz mieszkańców slumsów to wykluczenie...
2) „baria” (z hiszp. barrio – dzielnica). W dzielnicach wokół puebla mieszkają ludzie ubodzy. Często prawie nie ma żadnej różnicy między typowymi slumsami a „bariami”. „Baria” nieraz przeradzają się w slumsy, zaczynając żyć własnym życiem.
3) wspólnoty Indian (z hiszp. Communidades Indígenas) – daleko, w części Paragwaju zwanej Chaco Paraguayo. Pracujemy wśród Indian: Guarani, Masky, Ayoreo, Guana, Manhui, Nivacle. Wspólnoty Indian, jak większość terenu Chaco, z powodu trudności z dostępem do zdobyczy cywilizacyjnych mierzą się z brakiem opieki medycznej bądź z jej niskim poziomem.
Piel. lic. Barbara Dziak i piel. Jacek Goik podczas pracy w slumsach
Od maja 2014 roku pracujemy jako Stowarzyszenie Śląska Misja Medyczna „To-misja” z siedzibą w Jastrzębiu-Zdroju. Misja medyczna ma dwa tory. I ten podział – poparty doświadczeniem – sprawdza się w praktyce. Pracujemy jako:
1) konsultanci medyczni – codziennie jesteśmy w innym miejscu slumsów lub „bariów” albo wśród Indian w Chaco. Punkt przyjęć to najczęściej mała kapliczka, prywatne zabudowania, nieraz pod chmurką, pod kartonem czy na pace samochodu. Wcześniej dana społeczność jest informowana o naszej wizycie. Podjeżdżamy samochodem, na którym są walizki z lekarstwami, kozetka, parawan, nasze przenośne EKG i USG, a także zapas cukierków i śmiesznych naklejek dla dzieciaków. Lekarze przyjmują od 9 do 19, z przerwą na obiad od 13 do 15.
2) pielęgniarska misja środowiskowa. Slumsy i „baria” mają to do siebie, że są rozległe, a ich rubieże są zamieszkiwane przez ludzi starszych, niedołężnych, kaleki czy obłożnie chorych. Tam udają się pielęgniarki i pielęgniarz. Wcześniej miejscowy lider gromadzi informacje i prowadzi nas do domów. Zabieramy ze sobą torbę pielęgniarską pełną opatrunków i lekarstw. W domach leczymy rany i odleżyny, ale także mierzymy ciśnienie tętnicze i stężenie glukozy we krwi. Tam także są rozdawane lekarstwa. Pielęgniarki mają uprawnienia do włączania odpowiedniego leczenia farmakologicznego. Jeśli zachodzi konieczność diagnostyki USG i jest taka możliwość, to transportujemy pacjenta do lekarza.
Organizujemy także spotkania, podczas których staramy się wdrażać postawy prozdrowotne, np. kobiety uczone są samokontroli piersi. W zeszłym roku wydaliśmy obszerny biuletyn w języku hiszpańskim, przygotowany przez pielęgniarki licencjonowane Martę Wdowczyk i Barbarę Dziak, pt. „Jak pielęgnować chorych w domach”. Biuletyn znalazł uznanie nawet w kręgach Ministerstwa Zdrowia Paragwaju.
Codzienność
Praca wśród ubogich, niesienie pomocy medycznej... Ale także jako jedyni współpracujemy z Ministerstwem Zdrowia Republiki Paragwaju. Mamy pozwolenia na wykonywanie zawodów medycznych, a w pracy w Chaco ludzie ministerstwa starają się nam pomagać. Świadomie użyłem słowa „ludzie ministerstwa”, gdyż system polityczny Paragwaju jest nazbyt kulawy i daleki od zasad demokracji, jednakże znajdujemy w nim pomoc.
Piel. lic. Barbara Dziak podczas badania i opatrywania ran u regularnie odwiedzanej przez nas pacjentki
Ośrodek zdrowia i polska flaga nad domem w Barrio San Miguel
Podczas ostatniej misji rozpoczęliśmy budowę ośrodka zdrowia. To wielkie wydarzenie dla nas i dla miejscowej ludności. Chcemy go urządzić tak, aby spełniał nie paragwajskie, ale polskie standardy. Chcemy wyposażyć go w najlepszy sprzęt i wykończyć najlepszymi dostępnymi materiałami, dobudować salę zabiegową i pięciołóżkowe stanowisko hospitalizacyjne. Nie tylko chcemy, my już to robimy. Ale potrzebny jest personel przez cały rok... Pięć lat temu postanowiliśmy „zainwestować” w edukację jednej z dziewcząt z puebla. Opłacaliśmy jej studia pielęgniarskie na najlepszej uczelni w stolicy, Asunción – Universidad Centro Médico Bautista. W grudniu 2015 roku uzyskała tytuł pielęgniarki licencjonowanej (w Paragwaju – licenciada). Mariela będzie filarem personelu ośrodka.
Powiesz: no dobrze – pielęgniarka, a gdzie lekarz? To nie takie proste. Tutaj trzeba spojrzeć na podział kompetencji w służbie zdrowia Republiki Paragwajskiej – ze względu na dosyć niski poziom wykształcenia lekarzy dużą rolę odgrywają właśnie licenciadas (pielęgniarki licencjonowane), które mają całkowicie inny zakres kompetencji niż enfermeras, pielęgniarki nielicencjonowane w Paragwaju. W dużej mierze na ich pracy opiera się opieka zdrowotna wśród ludzi ubogich.
Wielu dziennikarzy przez te 6 lat pytało mnie, czy to ma sens... Przecież to kropla w morzu potrzeb. Zgadzam się, to kropla... Ale powiedz, dobrze się mający dziennikarzu, że to nie ma sensu temu mieszkańcowi slumsów, który po leczeniu ran specjalistycznymi opatrunkami odzyskał pełną sprawność. Powiedz to ludziom, którym życie zostało darowane przez diagnostykę lekarską i właściwe leczenie. Powiedz Indiance, matce sześciorga dzieci, którą chorą na sepsę wyciągaliśmy z domku pełnego śmieci, i w trzy dni w warunkach dżungli postawiliśmy na nogi i zwróciliśmy dzieciom... Powiedz im, że to nie ma sensu... Bo ja tego nie zrobię.
A to będzie kolejna część sagi: ośrodek zdrowia w Chaco. Już otrzymuję od Indian propozycje zajęcia tam ziemi na budowę ośrodka zdrowia dla nich. Spokojnie. Nie wszystko naraz, ale będzie.
Teraz cała nasza siła idzie w kierunku dokończenia naszego ośrodka, puesto de salud, i uczynienia z niego bazy Misji Medycznej do Paragwaju, która ma dobrą markę, i jest nasza, polska.
Dziękuję za przeczytanie powyższej sagi o przebudzeniu mocy, za poświęcony czas. Jeżeli możesz, pomóż nam pomagać... Gracias. Suerte...
