Nieprawidłowości wykryte przez Państwową Inspekcję Pracy dotyczą m.in. czasu pracy, wypłat należności, udzielania urlopów, zarządzania funduszem świadczeń socjalnych - wynika ze sprawozdania z działalności PIP w 2015 r. w części dot. podmiotów leczniczych.
Fot. Jerzy Gumowski / Agencja Gazeta
Inspektorzy pracy przeprowadzili 226 kontroli w podmiotach wykonujących działalność leczniczą. Spośród nich 116 (ponad 51% skontrolowanych) prowadziło stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne szpitalne i inne niż szpitalne, pozostałe zaś – ambulatoryjne świadczenia zdrowotne.
Skontrolowane podmioty zatrudniały ogółem 46 tys. pracowników, w tym 37,3 tys. kobiet i 2345 niepełnosprawnych, ponadto 5454 osoby świadczyły pracę na podstawie umów cywilnoprawnych. Świadczeń zdrowotnych na rzecz skontrolowanych zakładów udzielało 8337 jednoosobowych podmiotów gospodarczych prowadzących działalność w zakresie: indywidualnej i specjalistycznej praktyki lekarskiej, indywidualnej praktyki pielęgniarskiej, diagnostyki laboratoryjnej, ratownictwa medycznego i innym. Usługi medyczne na ich rzecz świadczyły również niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej.
Wśród skontrolowanych podmiotów 93 (41%) to publiczne zakłady opieki zdrowotnej, w większości samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej. Pozostałe skontrolowane podmioty (własność prywatna i mieszana) stanowili przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz podmioty utworzone przez fundacje i stowarzyszenia, a także kościoły i związki wyznaniowe.
Inspektorzy pracy skontrolowali 2718 umów cywilnoprawnych zawartych w 199 podmiotach. Nieprawidłowości stwierdzono w blisko 17% skontrolowanych podmiotów (w 2014 r. – 9%, a w 2013 r. – 6%), w większości prowadzących stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne szpitalne i inne niż szpitalne; dotyczyły one 195 zatrudnionych, przy czym z 67 osobami zawarto umowę cywilnoprawną zamiast umowy o pracę pomimo istnienia warunków właściwych dla stosunku pracy. W pozostałych przypadkach pracodawcy zawierali umowy cywilnoprawne z własnymi pracownikami (najczęściej z lekarzami, pielęgniarkami) na świadczenie tej samej rodzajowo pracy, co określona w umowie o pracę. Praca wykonywana przez ww. pracowników (poza normalnymi godzinami pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej) była de facto kontynuowaniem zatrudnienia w godzinach nadliczbowych.
Np. niepubliczny podmiot leczniczy prowadzący stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne szpitalne zawierał z zatrudnionymi pielęgniarkami umowy cywilnoprawne (umowy zlecenia) na pełnienie dodatkowych dyżurów pielęgniarskich. Umowy cywilnoprawne zawarte z pielęgniarkami obejmowały zadania w pełni tożsame z pracą wykonywaną w ramach stosunku pracy i stanowiły obejście przepisów o czasie pracy oraz wypłacie wynagrodzenia.
W 62% skontrolowanych podmiotów, w większości prowadzących stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne szpitalne i inne niż szpitalne, ujawniono nieprawidłowości w zakresie regulaminu pracy. W 22 podmiotach pracodawcy nie ustalili regulaminów pracy albo obwieszczeń (w podmiotach zatrudniających mniej niż 20 pracowników) dotyczących systemów i rozkładów czasu pracy oraz przyjętych okresów rozliczeniowych. Uchybienia w zakresie obowiązującego w zakładzie regulaminu pracy (układu zbiorowego pracy) ujawniono w 118 podmiotach leczniczych zarówno publicznych, jak i niepublicznych.
Uchybienia te polegały na nieokreśleniu m.in.: systemów i rozkładów czasu pracy oraz okresu rozliczeniowego, a także przypadków zmiany ustalonego rozkładu czasu pracy (harmonogramu pracy), terminu wypłaty wynagrodzenia, sposobu informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, zasad zaopatrywania pracowników w odzież i obuwie robocze oraz środki ochrony indywidualnej, wykazu prac wzbronionych kobietom.
Inspektorzy ujawnili również niedostosowanie postanowień regulaminów pracy do powszechnie obowiązujących przepisów, w tym ustawy o działalności leczniczej, a dotyczących m.in.: dobowej i tygodniowej normy czasu pracy, rozkładów czasu pracy, okresów rozliczeniowych, dyżurów medycznych, urlopów wypoczynkowych. Ujawniono również przypadki dokonywania przez pracodawców zmian w treści regulaminów pracy pomimo sprzeciwu reprezentatywnych organizacji związkowych.
W co trzecim skontrolowanym podmiocie (przeważnie wykonującym stacjonarne i całodobowe świadczenia szpitalne i inne niż szpitalne) inspektorzy stwierdzili nieprawidłowości w zakresie regulaminu wynagradzania (np. nieustalenie bądź ustalenie w sposób niezgodny z przepisami prawa m.in.: stawek wynagrodzenia za pracę na określonych stanowiskach, wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy i pełnione dyżury medyczne, dodatków do wynagrodzenia za pracę).
Nieprawidłowości w zakresie pisemnej informacji o warunkach zatrudnienia stwierdzono w prawie 59% skontrolowanych podmiotów, w większości niepublicznych. Pracodawcy nie doręczyli wskazanej informacji 298 pracownikom (na 4447 skontrolowanych), a doręczone 784 pracownikom informacje zawierały uchybienia.
W wyniku kontroli ujawniono – głównie w podmiotach wykonujących stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne szpitalne i inne niż szpitalne – niezachowanie obowiązującej pracowników dobowej i tygodniowej normy czasu pracy. Stwierdzono, że 662 pracowników (na 5165 skontrolowanych) przepracowało łącznie 57,7 tys. godzin z przekroczeniem obowiązującej ich normy dobowej czasu pracy.
Kontrolujący ujawnili przypadki planowania pracy pracownikom medycznym (m.in. lekarzom, pielęgniarkom, położnym, ratownikom medycznym) w wymiarze przekraczającym dobowy wymiar czasu pracy w systemie, w którym pracownik świadczył pracę. Uchybienia polegały także na dwukrotnym wykonywaniu pracy w tej samej dobie pracowniczej przez personel medyczny, co skutkowało naruszeniem dobowych norm czasu pracy w ramach podstawowego systemu czasu pracy oraz zmianowej organizacji pracy. Ujawniono również przypadki świadczenia pracy z przekroczeniem normy dobowej w wyniku zobowiązywania pracowników (najczęściej pielęgniarek) do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy, podczas której wzywani byli do szpitala i świadczyli pracę.
Ponadto stwierdzono, że 1420 pracowników (na 6891 skontrolowanych) przepracowało łącznie prawie 80,7 tys. godzin z przekroczeniem przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy. Wynikało to z planowania i wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych w dni wolne od pracy oraz zatrudniania pracowników (głównie pielęgniarek i lekarzy) powyżej przeciętnie 5 dni w tygodniu w przyjętym okresie rozliczeniowym, a także w niedziele i święta.
Skala uchybień w zakresie zatrudniania pracowników powyżej dopuszczalnej liczby godzin nadliczbowych przeciętnie w tygodniu była nieznaczna. Nieprawidłowości dotyczyły 49 pracowników (głównie pielęgniarek), którzy przepracowali łącznie 1576 godzin powyżej dopuszczalnej liczby godzin nadliczbowych przeciętnie w tygodniu w przyjętym okresie rozliczeniowym.
W prawie 23% skontrolowanych podmiotów (15% w 2014 r.), w tym w 33 publicznych i 18 niepublicznych (z których 49 prowadziło stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne szpitalne i inne niż szpitalne), pracodawcy nie zapewnili pracownikom medycznym odpoczynku dobowego, a w 11% – tygodniowego. Głównie dotyczyło to lekarzy, pielęgniarek, diagnostów laboratoryjnych.
Stwierdzono również przypadki niezapewnienia pracownikom pełniącym dyżury medyczne co najmniej 11-godzinnego nieprzerwanego odpoczynku bezpośrednio po zakończeniu dyżuru. Naruszanie przepisów o odpoczynku dobowym występowało również w wyniku zobowiązywania lekarzy, diagnostów laboratoryjnych do pozostawania w gotowości do udzielania świadczeń zdrowotnych, w sytuacji kiedy to pracownicy świadczyli już pracę w danej dobie pracowniczej lub zobowiązywania lekarzy do pozostawania w gotowości do udzielania świadczeń zdrowotnych, w wymiarze wynoszącym 24 godziny.
Tak jak w latach ubiegłych kontrole ujawniły przypadki wykonywania przez pracowników medycznych, zatrudnionych w podmiotach prowadzących stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne szpitalne i inne niż szpitalne, ciągłej pracy w tym samym miejscu i tego samego rodzaju na podstawie kilku stosunków prawnych.
Inspektorzy stwierdzili, że podmioty lecznicze zawierały umowy z niepublicznymi zakładami opieki zdrowotnej na udzielanie świadczeń zdrowotnych (m.in. pełnienie dyżurów medycznych, wykonywanie czynności pielęgniarki) po godzinach normalnej ordynacji oraz w niedziele, święta i dni wolne od pracy wynikające z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, wskazując w nich pracowników szpitala uprawnionych do udzielania świadczeń.
Pracodawcy zawierali również umowy z indywidualnymi praktykami lekarskimi prowadzonymi przez zatrudnionych przez siebie pracowników, m.in. na pełnienie dyżurów medycznych lub lekarskich.
Badając problematykę przestrzegania przepisów dotyczących klauzuli opt-out, inspektorzy pracy ujawnili nieprawidłowości w 3 podmiotach leczniczych.
Wyniki kontroli wskazują, że w obszarze należności pracowniczych najczęściej naruszane były przepisy dotyczące wypłaty wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych (w większości w podmiotach prowadzących stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne szpitalne i inne niż szpitalne). Łączna kwota niewypłaconego wynagrodzenia z tego tytułu dla 679 pracowników wynosiła ponad 2,3 mln zł.
W 23 podmiotach leczniczych (w większości prowadzących stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne szpitalne i inne niż szpitalne) ujawniono problemy z wypłatą należnego pracownikom wynagrodzenia za pracę: 304 pracownikom nie wypłacono wynagrodzenia, a 152 zaniżono jego wysokość (na łączną kwotę 502,8 tys. zł). Ponadto inspektorzy stwierdzili w 7% skontrolowanych podmiotów (10% w 2014 r.) naruszanie przepisów prawa pracy przy dokonywaniu potrąceń z wynagrodzenia – pracodawcy dokonali bezpodstawnych potrąceń 506 pracownikom na łączną kwotę 265,6 tys. zł.
Nieprawidłowości w zakresie wypłaty wynagrodzenia za pełnione dyżury medyczne polegały na jego niewypłaceniu 4 pracownikom oraz zaniżeniu 69 pracownikom, na łączną kwotę 85,3 tys. zł.
Kontrolujący stwierdzili również w 12% skontrolowanych podmiotów leczniczych zaniżenie wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy (nieprawidłowość dotyczyła 189 pracowników na łączną kwotę ponad 24,8 tys. zł).
Ponadto pracodawcy nie wypłacili ekwiwalentu pieniężnego za używanie własnej odzieży i obuwia roboczego 1379 pracownikom w łącznej kwocie 74,7 tys. zł.
W wyniku kontroli ujawniono, że 9 pracodawców nie przekazało na odrębny rachunek bankowy równowartości odpisów na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, a 26 pracodawców przekazało te odpisy ze znacznym opóźnieniem, niejednokrotnie w ratach. Łączna kwota nieprzekazanych odpisów lub przekazanych z opóźnieniem wynosiła ponad 8,2 mln zł.
Ujawniono również przypadki nienaliczania odpisów na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych dla lekarzy stażystów i lekarzy rezydentów. Stwierdzono także przypadki rozporządzania przez pracodawców środkami zakładowego funduszu świadczeń socjalnych w sposób sprzeczny z przepisami ustawy. Np. w jednym z publicznych szpitali pracodawca pobrał z konta funduszu kwotę ponad 1,2 mln zł, przeznaczając ją na działalność bieżącą (wynagrodzenia pracowników).
W trakcie kontroli pracodawcy wypłacili 349 pracownikom należne wynagrodzenia za pracę i inne świadczenia ze stosunku pracy w łącznej kwocie 40,5 tys. zł, co nie wymagało już stosowania przez inspektorów pracy środków prawnych.
