Co to jest badanie czasu krwawienia i na czym ono polega?
Czas krwawienia to czas upływający od zranienia skóry do ustania krwawienia. Zależy on w głównej mierze od prawidłowej funkcji płytek krwi i drobnych naczyń krwionośnych (przede wszystkim włośniczek i żyłek) oraz od ich zdolności tworzenia skrzepu w miejscu uszkodzenia naczynia. Z punktu widzenia diagnostyki znaczenie ma wydłużenie czasu krwawienia, natomiast skrócony czas krwawienia jest najczęściej następstwem błędu technicznego w wykonywaniu badania.
Najczęstsze przyczyny wydłużonego krwawienia to: małopłytkowości (lub rzadziej nieprawidłowości w strukturze płytek krwi), stosowanie leków przeciwpłytkowych (np. kwas acetylosalicylowy, niesteroidowe leki przeciwzapalne, klopidogrel),niektóre skazy krwotoczne naczyniowe (związane z wrodzonymi lub nabytymi wadami w budowie naczyń krwionośnych), niektóre skazy krwotoczne osoczowe (najczęściej choroba von Willebranda, rzadziej ciężka postać hemofilii).
Jakie są wskazania do badania czasu krwawienia?
Wskazaniem do oznaczenia czasu krwawienia jest podejrzenie skazy krwotocznej, czyli zwiększonej skłonności do krwawień w obrębie tkanek (np. skóry i błon śluzowych), narządów (np. nosa, stawów) oraz układów (np. pokarmowego, moczowo-płciowego, ośrodkowego układu nerwowego). Przyczyny skazy krwotocznej są bardzo zróżnicowane i zależą od jej podtypu (wyróżniamy skazy osoczowe, naczyniowe oraz płytkowe). Najczęściej występuje skaza krwotoczna wywołana przez małopłytkowość, związana ze zbyt małą liczbą trombocytów we krwi lub ich nieprawidłową funkcją.
Na skazę krwotoczną może wskazywać skłonność do obfitego i przedłużającego się krwawienia, na przykład po niewielkim skaleczeniu, po usunięciu zęba, pobraniu krwi oraz po zabiegach chirurgicznych. Także częste powstawanie rozległych krwiaków, siniaków lub wybroczyn w efekcie niewielkich stłuczeń i urazów powinno zaniepokoić pacjenta. Objawy skazy krwotocznej zależą w głównej mierze od jej nasilenia. Na co dzień choroba ta może się objawiać drobnymi niedogodnościami, takimi jak krwawienie z dziąseł podczas mycia zębów czy bardzo obfitym krwawieniem w trakcie miesiączki. Przy urazach może dochodzić do krwawień do stawów, co jest szczególnie częste w hemofilii (w przypadku wielokrotnych krwawień dostawowych dochodzi do ich stopniowego uszkodzenia i ograniczenia ruchomości). W najcięższych przypadkach dochodzi do krwawień do narządów wewnętrznych i światła przewodu pokarmowego. Jest to już stan zagrożenia życia, a objawy zależą od narządu, którego funkcja została uszkodzona.
Nawet drobne, codzienne objawy większej niż u innych skłonności do krwawień wymagają zgłoszenia sie do lekarza POZ. Bardzo ważne jest ustalenie przyczyny choroby, wdrożenie odpowiedniego leczenia oraz przede wszystkim – nabycie wiedzy, jak poradzić sobie w sytuacji, gdy krwawienie – u zdrowych osób łatwe do zatamowania – przeciąga się nadmiernie.
Jak przebiega badanie czasu krwawienia?
Czas krwawienia oznacza się wykonując kilka powierzchownych nacięć skóry na przedramieniu za pomocą specjalnych nożyków (zazwyczaj przy założonej stazie żylnej), po czym, za pomocą bibuły przykładanej do miejsca skaleczenia, określa się czas wypływu krwi. Wyraża się go w sekundach, a norma zależy od metody oznaczania oraz wieku pacjenta. Zwykle wynosi on 4–8 minut.
Obecnie historyczne znaczenie ma metoda Duke’a (nakłucie igłą opuszki palca lub płatka małżowiny usznej) i metoda Ivy (nacięcie przedramienia skalpelem).
Badanie czasu krwawienia jest mało powtarzalne, to znaczy wyniki oznaczeń pochodzących z tej samej próbki krwi mogą się różnić przy powtórzeniu pomiaru w różnych laboratoriach. Poza tym trudno przeprowadzić kolejne badania w takich samych warunkach. Duży wpływ na wynik ma też sposób wykonania badania przez laboranta, temperatura otoczenia oraz stan nawodnienia pacjenta. Z powodu trudności w powtarzalności, oznaczanie czasu krwawienia jest obecnie rzadko wykorzystywane w praktyce klinicznej.
Jak się przygotować do badania czasu krwawienia?
Na badanie czasu krwawienia pacjent powinien się zgłosić na czczo (od ostatniego posiłku musi upłynąć co najmniej 8 godzin). W praktyce najlepiej wykonać badanie w godzinach porannych. Do badania nie powinien przystępować pacjent po nieprzespanej nocy i forsownym wysiłku fizycznym. Zażywanie leków w danym dniu musi być ustalone z lekarzem i ściśle związane z celem danego badania.
Jakie są przeciwwskazania do badania czasu krwawienia?
Jedynym przeciwwskazaniem do oznaczenia czasu krwawienia jest miejscowy stan zapalny w miejscu zaplanowanych nacięć skóry.
Jakie powikłania mogą wystąpić po badaniu czasu krwawienia? Jak postępować po badaniu?
Niektóre osoby reagują na widok krwi lub ukłucie stanem przedomdleniowym lub omdleniem. Część pacjentów może odczuwać w miejscu nacięcia skóry niewielki ból, swędzenie lub pieczenie. Zabieg musi być przeprowadzony z zachowaniem ścisłej aseptyki, czyli ochrony pacjenta i personelu przed zakażeniem – ryzyko zakażenia jest niewielkie, jak przy każdym przerwaniu ciągłości skóry, pod warunkiem użycia sprzętu jednorazowego użytku i dezynfekcji miejsca nakłucia. Innym, rzadkim powikłaniem po zabiegu może być przedłużone krwawienie – najczęściej związane z niewłaściwym uciskaniem miejsc nacięć skóry lub z istniejącymi zaburzeniami krzepnięcia krwi.
