Senat przyjął w piątek ustawę o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.
Głosowanie w Senacie podczas prac nad specustawą ws. COVID-19, 06 marca 2020 r. Fot. Kuba Atys/Agencja Gazeta
Za ustawą zagłosowało 74 posłów, nie było głosów przeciw. Od głosu wstrzymało się 9 senatorów. – Podjęliśmy decyzję o przyjęciu przez Senat ustawy bez poprawek pod warunkiem jej szybkiej nowelizacji – mówiła Beata Małecka Libera, szefowa Senackiej Komisji Zdrowia. Przypomniała, że nad ustawą pracowały w czwartek dwie komisje – Zdrowia oraz Ustawodawcza, które w ciągu kilkugodzinnego posiedzenia wysłuchały wiele głosów i ekspertyz przedstawicieli różnych organizacji i środowisk, które wskazywały na błędy i niedoskonałości tego aktu prawnego. Małecka-Libera podkreślała, że w duchu odpowiedzialności za państwo i obywateli, w sytuacji zagrożenia epidemią, Senat nie będzie blokował wejścia w życie ustawy przez wprowadzanie do niej poprawek na tym etapie, ale natychmiast rozpocznie prace nad nowelizacją – i liczy na współpracę ze strony rządu.
Senat podjął decyzję, mimo że zamówione ekspertyzy wskazują na naruszenia Konstytucji – zwłaszcza w aspekcie vacatio legis (ustawa wejdzie w życie bezpośrednio po jej opublikowaniu).
Prof. Marek Chmaj, autor jednej z ekspertyz, przyznaje, że wprowadzając regulacje ustawodawca spełnia konstytucyjny obowiązek zwalczania chorób epidemicznych, zaś wprowadzane ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw z uwagi na konieczność zapewnienia ochrony zdrowia publicznego, w sytuacji niekontrolowanego rozprzestrzeniania się koronawirusa trudno uznać za nadmierne. – Celem ustawy jest zminimalizowanie zagrożenia dla zdrowia publicznego związanego z epidemią koronawirusa. Środki do osiągnięcia tego celu są w stanie doprowadzić do zamierzonych skutków – stwierdza prawnik. Jednak podkreśla, że ustawa narusza art. 2 Konstytucji i wynikającą z niego zasadę odpowiedniej vacatio legis. – Jakkolwiek w obliczu szerzącej się epidemii COVID-19, zrozumiały jest pośpiech ustawodawcy (…) to jednak ustawodawca miał wcześniej czas na opracowanie i uchwalenie stosownych regulacji oraz wprowadzenie ich w życie z poszanowaniem zasady vacatio legis – epidemia koronawirusa trwa od kilku tygodni. Zwłoki lub zaniechania ustawodawcy w tym zakresie nie można „konwalidować” naruszeniem podstawowej zasady demokratycznego państwa prawa, jaką jest zasada odpowiedniej vacatio legis – czytamy w opinii.
Ustawa wprowadza m.in. przepisy zapewniające prawo otrzymania dodatkowego zasiłku opiekuńczego dla rodziców zwolnionych od wykonywania pracy z powodu konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem, za okres nie dłuższy niż 14 dni, w przypadku zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których uczęszcza dziecko.
Ustawa przewiduje też możliwość dokonywania zamówień na towary lub usługi niezbędne do przeciwdziałania COVID-19 bez stosowania przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych.
Nowe przepisy dotyczą też projektowania, budowy, przebudowy, utrzymania i rozbiórki obiektów budowlanych, w tym zmiany sposobu użytkowania, w związku z przeciwdziałaniem COVID-19. Ustawa wprowadza możliwość niestosowania przepisów ustawy Prawo budowlane, a także ustaw o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym czy ustawy oraz o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.
W specustawie zawarto możliwość ustalenia przez ministra zdrowia na podstawie informacji przekazywanych przez Głównego Inspektora Farmaceutycznego maksymalnych cen na określone produkty lecznicze, wyroby medyczne i środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, które mogą być wykorzystane w związku z przeciwdziałaniem COVID-19. Chodzi o zapobieganie spekulacjom cenowym.
Nowe przepisy mówią też, że w skrajnym przypadku, gdy stan epidemii i zagrożenia przekroczy możliwość działania administracji rządowej i samorządów, rząd może rozporządzeniem określić zagrożony obszar wraz ze wskazaniem rodzaju strefy, na którym wystąpił stan epidemii lub stan zagrożenia epidemicznego oraz rodzaj stosowanych na tym terenie rozwiązań.
Ustawa przewiduje też, że rząd będzie mógł w drodze rozporządzenia, dokonywać przeniesienia planowanych wydatków budżetowych między częściami i działami budżetu państwa uwzględniając wysokość oraz rodzaj koniecznego wsparcia i bieżące wykonanie wydatków w poszczególnych częściach i działach budżetu państwa.
