×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Zapalenie otrzewnej

dr med. Andrzej L. Komorowski
Klinika Chirurgii Onkologicznej Centrum Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Oddział w Krakowie
Szpital Specjalistyczny im. Stanleya Dudricka w Skawinie

Co to jest zapalenie otrzewnej?

Zapalenie otrzewnej to stan zapalny obejmujący błonę wyścielającą od środka całą jamę brzuszną. Najcześciej zapalenie otrzewnej jest spowodowane przedostającymi się do jamy otrzewnej bakteriami i kiedy obejmie całą jamę otrzewną przebiega w sposób bardzo gwałtowny i niebezpieczny dla życia chorego. Zapalenie otrzewnej bez względu na to, przez jaki czynnik chorobowy zostało spowodowane, wywołuje porażenną niedrożność przewodu pokarmowego, czyli zatrzymanie pracy jelit.

Jakie są przyczyny zapalenia otrzewnej?

Istnieje kilka rodzajów zapalenia otrzewnej, ale najczęściej spotykanym i najważniejszym rodzajem zapalenia otrzewnej jest wtórne, bakteryjne zapalenie otrzewnej. Stan ten jest wywołany przez bakterie przedostające się do jamy otrzewnej – która w warunkach prawidłowych jest jałowa, to znaczy nie zawiera bakterii – na skutek przedziurawienia przewodu pokarmowego lub w wyniku stanu zapalnego narządu rodnego. Gdy zapalenie otrzewnej dotyczy jedynie niewielkiego obszaru otrzewnej (ograniczone zapalenie otrzewnej), mamy do czynienia z chorobą, w której naturalne mechanizmy obronne organizmu są w stanie doprowadzić do opanowania zakażenia i zapobieżenia uogólnieniu procesu. Powstają wtedy tzw. nacieki zapalne wokół dotkniętych chorobą organów, jak na przykład: naciek okołowyrostkowy, naciek okołopęcherzykowy, ropień jamy brzusznej. Niestety, dużo częściej proces zapalny rozlewa się na całą jamę otrzewną i powoduje rozlane zapalenie otrzewnej, dając w rezultacie objawy typowe dla tej choroby. Najczęściej występującymi chorobami prowadzącymi do zapalenia otrzewnej są: ostre zapalenie wyrostka robaczkowego, przedziurawienie wrzodu trawiennego (dwunastnicy lub żołądka), ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego, ostre zapalenie trzustki, martwica i przedziurawienie jelita, ostre niedokrwienie jelit.

Jak często występuje zapalenie otrzewnej?

Zapalenie otrzewnej ostrą należy do tzw. ostrych chorób chirurgicznych i występuje dość często. Ocenia się, że na 100 000 osób dotyka rocznie około 180.

Jak się objawia zapalenie otrzewnej?

Podstawowym objawem zapalenia otrzewnej jest silny ból brzucha oraz nudności, wymioty oraz zatrzymanie wiatrów i stolca, przy czym o ile ból brzucha jest objawem stałym, o tyle pozostałe objawy dołączają się nieco później i mogą występować z różnym nasileniem. W miarę upływu czasu pojawiają się takie objawy, jak napięcie powłok jamy brzusznej, czyli twardy, napięty brzuch („jak deska”), zatrzymanie moczu, blada i spocona skóra.

Co robić w przypadku wystąpienia zapalenia otrzewnej?

Ostry, silny i nieustępujący ból brzucha zawsze powinien być powodem zgłoszenia się do lekarza. W zapaleniu otrzewnej ból jest stały, a przy tym na tyle silny, że zazwyczaj nie pozwala na wykonywanie żadnych czynności.

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie zapalenia otrzewnej?

Najważniejsze dla postawienia diagnozy zapalenia otrzewnej jest zebranie dokładnego wywiadu oraz przeprowadzenie badania, ze szczególnym uwzględnieniem badania brzucha. W dalszej kolejności lekarz może zlecić badania dodatkowe, ale dostarczą one raczej informacji o źródle zapalenia oraz stanie ogólnym chorego, jednak nie stanowią podstawy do ustalenia rozpoznania oraz podjęcia decyzji o operacji. Spośród badań laboratoryjnych, badaniem, które może odwlec interwencję chirurgiczną jest przede wszytskim wynik badania krzepliwości krwi. Jeżeli krzepnięcie jest w znacznym stopniu upośledzone (np. z powodu przyjmowania leków przeciwkrzepliwych), przed rozpoczęciem operacji konieczne może być skorygowanie tych zaburzeń za pomocą odpowiednich leków. Gdy podejrzenie zapalenia otrzewnej dotyczy kobiet w wieku rozrodczym, często dodatkowo wykonuje się badanie ginekologiczne. Ponadto lekarz może zlecić inne badania laboratoryjne krwi, USG jamy brzusznej, tomografię komputerową i inne, w zależności od indywidualnego przypadku.

Jakie są metody leczenia zapalenia otrzewnej?

Leczenie rozlanego zapalenia otrzewnej polega na przeprowadzeniu zabiegu operacyjnego, podczas którego zostanie usunięte źródło zakażenia. Operację można przeprowadzić sposobem laparoskopowym lub otwartym. Po usunięciu źródła zakażenia (np. zmienionego zapalnie wyrostka robaczkowego ) przeprowadza się zazwyczaj płukanie jamy otrzewnej oraz ewentualnie pozostawia w niej dren. Dużą rolę w leczeniu odgrywa czas, który upływa od momentu zgłoszenia się chorego do chirurga do przeprowadzenia operacji, który obejmuje także działania medyczne przedoperacyjne celem optymalizacji stanu pacjenta. Ten drugi element jest bardzo ważny, gdyż często chorzy cierpiący na zapalenie otrzewnej w momencie zgłoszenia się do szpitala są w stanie znacznego odwodnienia. Natychmiastowe przeprowadzenie operacji wiąże się w takiej sytuacji ze zwiększonym ryzykiem powikłań. Dlatego też tak ważnym elementem przygotowania do zabiegu operacyjnego jest nawodnienie chorego za pomocą wlewów kroplowych.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia zapalenia otrzewnej?

Zlikwidowanie źródła zakażenia pozwala na wygojenie się rany, ustąpienie objawów i u większości chorych pozwrót do zdrowia. Jeżeli jednak podczas pierwszej operacji nie udało się w zupełności usunąć żródła zakażenia, może być konieczne wykonanie ponownej operacji w późniejszym terminie. Dzieje się tak np. u chorych na zapalenie uchyłków jelita grubego, u których przeprowadza się na pierwszym etapie płukanie i drenaż, a operację wycięcia jelita przeprowadza się w późniejszym terminie po ustabilizowaniu stanu pacjenta i zupełnym ustąpieniu objawów zapalnych.

Co robić, aby uniknąć zachorowania na zapalenie otrzewnej?

Zapalenie otrzewnej może być sposowodowane różnymi chorobami, dlatego też trudno określić w jaki sposób można uniknąć zachorowania na tę chorobę.
01.06.2017
Wybrane treści dla Ciebie
  • Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta