W każdym momencie rozwoju trądziku warto, żeby młody człowiek zgłosił się do dermatologa – mówi prof. Beata Bergler-Czop, konsultant wojewódzka ds. dermatologii i wenerologii, kierownik Katedry i Kliniki Dermatologii SUM w Katowicach.
- Trądzik młodzieńczy to najczęstsza dermatoza ludzi młodych. Szacuje się, że 100% populacji ma jakąś postać trądziku
- U wszystkich pacjentów miejscowo leczymy pochodną witaminy A (tretynoiną, adapalenem, tazarotenem, trifarotenem)
- Izotretynoina w tej chwili jest zalecana do wszystkich postaci trądziku, które nie reagują na standardowe metody leczenia, a stanowią problem dla pacjenta
- Udowodniono, że 60% blizn wytwarza się na podłożu trądziku łagodnego i umiarkowanego
Prof. Beata Bergler-Czop
Prof. Beata Bergler-Czop: Trądzik młodzieńczy to najczęstsza dermatoza ludzi młodych. Szacuje się, że 100% populacji ma jakąś postać trądziku. Typowe dla trądziku jest występowanie zaskórników, natomiast nie zawsze te zaskórniki widzimy gołym okiem, ponieważ bywa, że mikrozaskórniki tworzą już zmiany zapalne. Główne lokalizacje to jest przede wszystkim skóra strefy T (jeżeli chodzi o twarz), czyli ta część łojotokowa (są pewne różnice w przypadku osób młodych i osób dorosłych), środkowa część klatki piersiowej, część pleców. U większości na szczęście trądzik ma przebieg łagodny (pojedyncze zaskórniki i stany zapalne), w pozostałych przypadkach trądzik ma przebieg ciężki z nasilonymi zmianami zapalnymi i z tendencją do bliznowacenia.
Jakie są przyczyny powstawania trądziku?
Przyczyn jest wiele, uważa się, że jest to idiopatyczny stan zapalny, oprócz tego kolonizacja Cutibacterium acnes, nadmierne rogowacenie wyprowadzających przewodów i ujść gruczołów łojowych, przerost tych gruczołów i dodatkowo czynniki środowiskowe, tryb życia, stosowane leki i stres.
O jakich objawach możemy mówić?
W trądziku zaskórnikowym mamy obecność zaskórników zamkniętych, otwartych, czyli ciemnych kropek na środkowej części twarzy. „Czysty” trądzik zaskórnikowy występuje rzadko, bo właściwie zawsze u tych pacjentów, w którymś momencie życia (np. przy błędzie dietetycznym czy stresie) pojawiają się zmiany zapalne. Wówczas mamy drogę do trądziku grudkowo-krostkowego, który charakteryzuje się obecnością krost z wydzieliną ropną, grudek i możliwością pojawienia się bliznowacenia. Trądzik skupiony to z kolei obecność guzków (często głęboko usadowionych, z dużą ilością wydzieliny ropnej), nacieków zapalnych i bliznowaceń.
W jaki sposób leczymy trądzik młodzieńczy?
Leczymy miejscowo, w pewnych przypadkach ogólnie, w innych i miejscowo, i ogólnie. Podstawą w tej chwili są pochodne witaminy A. U wszystkich pacjentów miejscowo leczymy pochodną witaminy A (tretynoiną, adapalenem, tazarotenem, trifarotenem), bez tego bowiem leczenie jest niekompletne. Drugim lekiem do zastosowania jest nadtlenek benzoilu, kwas azaleinowy, a także leki z grupy antybiotyków. Rekomendowane jest leczenie skojarzone miejscowe:
– stosując wieczorem preparaty złożone, które zawierają retinoid i nadtlenek benzoilu, bądź retinoid i antybiotyk (w mało nasilonych postaciach trądziku),
– stosując rano antybiotyk miejscowy i nadtlenek benzoilu lub kwas azaleinowy, a wieczorem retinoid.
Następnym etapem jest dołączenie leczenia ogólnego. Tu rekomendowane są retinoidy, których nie należy się bać (izotretynoina w tej chwili jest zalecana do wszystkich postaci trądziku, które nie reagują na standardowe metody leczenia, a stanowią problem dla pacjenta).
Ze względów przeciwzapalnych stosujemy też antybiotyki (z grupy tetracyklin – doksycyklina, limecyklina). Zasadą jest, że stosujemy je nie dłużej niż 3 miesiące, nie łączymy antybiotyków miejscowych z ogólnymi (szczególnie z różnych grup, bo to nasila możliwość lekooporności). U niektórych pacjentek włączamy też leczenie hormonalne jako uzupełnienie leczenia ogólnego trądziku, ale dotyczy to wyłącznie pacjentek, które mają faktyczne zaburzenia hormonalne. Ewentualnie, jeżeli chcemy wykorzystać terapię hormonalną jako antykoncepcję stosując izotretynoinę (wtedy preparaty o celowanym działaniu antyandrogennym będą pomocne). Ważne jest, by antyandrogenów nie stosować w monoterapii, ponieważ dają duże efekty z odbicia, chwilową poprawę, ale nie są formą leczenia trądziku.
Czy dieta wpływa na pojawienie się trądziku?
Tak, wszystkie produkty o wysokim indeksie glikemicznym zaostrzają trądzik. Dołączają do nich również produkty wysokobiałkowe (głównie produkty mleczne, ale również odżywki wysokoproteinowe stosowane przez osoby ćwiczące).
Czy są jakieś skuteczne sposoby na zapobieganie trądzikowi?
Trądzik jest w dużym stopniu uwarunkowany genetycznie, więc takiego stricte zapobiegania nie ma. To, co ważne, jeżeli przychodzi do mnie szczególnie młody pacjent, na przykład z rodzicami i zastanawiamy się, jaką metodę leczenia u tego pacjenta włączyć, nawet jeżeli trądzik nie jest bardzo nasilony, to warto właśnie zapytać o to, jak skóra rodziców wyglądała w okresie młodzieńczym, dobrze jest popatrzeć, czy nie mają np. blizn potrądzikowych. Jeżeli takie obciążenie rodzinne występuje, wówczas leczenie należy włączać odpowiednio wcześnie. Oczywiście możemy też modyfikować pewne czynniki środowiskowe (redukować stres, kontrolować dietę, aktywność fizyczną).
W którym momencie młody człowiek powinien zgłosić się do lekarza?
Uważam, że w każdym momencie rozwoju trądziku warto, żeby młody człowiek zgłosił się do dermatologa, choćby po to, żeby zastanowić się, czy występujący u niego trądzik będzie rozwijał się w kierunku ciężkiego trądziku, czy nie. Ważne jest wówczas zebranie wywiadu rodzinnego, wypytanie pacjenta, jakie ma dodatkowe czynniki ryzyka, czy nie bierze dodatkowych leków.
Czy trądzik młodzieńczy może prowadzić do blizn?
Może. Udowodniono, że 60% blizn wytwarza się na podłożu trądziku łagodnego i umiarkowanego. To, moim zdaniem, może być spowodowane nieodpowiednio szybkim leczeniem, zmniejszeniem czujności. Pozostałe 40% dotyczy trądziku ciężkiego, który od samego początku ma tendencję do bliznowacenia (to jest trądzik skupiony, trądzik piorunujący – bardzo ciężka postać trądziku z objawami ogólnymi).
Czy możemy coś z tymi bliznami zrobić?
Najważniejsze jest zapobieganie. Dzięki odpowiednio wcześnie włączonemu leczeniu możemy zapobiec wytwarzaniu się blizn. Jeżeli mamy wytworzone blizny, to włączone retinoidy ogólne w pewien sposób będą zmniejszać bliznowacenie, bo to jest jedyny lek, który przebudowuje macierz zewnątrzkomórkową i dzięki temu możemy trochę wpływać na blizny. Później czeka nas tak naprawdę cały szereg zabiegów typu laser frakcyjny, głębokie peelingi, mikrodermabrazja. Efekty są dobre, ale trudno czasami obiecywać pacjentowi, że to będzie „skóra wyjściowa”, więc zawsze mówię, żeby szybko leczyć trądzik, nie doprowadzać do wytworzenia się blizn.
A jakie mogą być powikłania trądziku?
W przypadku klasycznych postaci trądziku, poza bliznowaceniem i przebarwieniami pozapalnymi do poważniejszych powikłań nie powinno dochodzić. Natomiast wydaje mi się, że to już jest wystarczający problem estetyczny dla pacjenta i duża stygmatyzacja. W przypadku ciężkich postaci trądziku (trądzik piorunujący, na szczęście rzadki), gdzie mamy objawy ogólne, mogą być też powikłania ogólne w postaci chociażby zapalenia stawów, różnego typu schorzeń autoimmunologicznych, ale na szczęście jest to sprawa rzadka. Najczęściej mamy do czynienia z problemami estetycznymi.
Czy młody człowiek z trądzikiem powinien unikać słońca?
Tak, powinien unikać słońca. Długo nas uczono i twierdzono, że słońce leczy trądzik i rzeczywiście z reguły ci pacjenci w okresie letnim wyglądają lepiej, ale ogromna liczba pacjentów pojawia się w gabinetach dermatologicznych w okresach „po słonecznych”, tj. od września czy października, ponieważ tak naprawdę gruczoły łojowe to, co straciły w okresie letnim (czyli zmniejszona produkcja łoju), nadrabiają w okresie jesiennym. Oprócz tego niestety słońce nam konserwuje trądzikowe przebarwienia pozapalne. Dodatkowo właściwie wszystkie leki, które stosujemy w leczeniu trądziku, są lekami uwrażliwiającymi na promieniowanie słoneczne i w związku z tym wymagają stosowania filtrów. Pamiętajmy, żadnego leczenia trądziku nie przerywamy na okres letni. Stosujemy filtry i leczymy nadal.
A czy oczyszczanie skóry w gabinetach kosmetycznych ma jakieś znaczenie na przebieg trądziku?
To moda, z którą staramy się walczyć. Oczyszczanie mechaniczne powoduje wyłącznie usunięcie treści łojowej z gruczołu łojowego, ale gruczoły bardzo szybko nadrabiają to, co straciły. W związku z tym poprawa po takim oczyszczaniu jest bardzo krótka. Absolutnie nie powinno się tego robić przy obecności zmian zapalnych. Staramy się przekonać pacjentów do chemicznego oczyszczania gruczołów łojowych preparatami miejscowymi.
Rozmawiała Katarzyna Pelc
