Powikłania po antybiotykoterapii

Pytanie nadesłane do redakcji

Jakiś czas temu brałam antybiotyk amoksycyklinę przez miesiąc co 8 godzin, bez osłony na żołądek. Minęło już trochę czasu, a ja nadal czuję się źle. Miałam też gastroskopię. Lekarz powiedział, że treść zalega na żołądku. Od tamtego czasu jest trochę lepiej, ale czas mam nudności, gazy i często mi się odbija. Obecnie czasem przyjmuję Enterol. Czy dolegliwości te związane są z wyjałowieniem żołądka i jak długo mogą potrwać?

Odpowiedziała

lek. med. Magdalena Przybylska-Feluś
Klinika Gastroenterologii i Hepatologii UJ CM w Krakowie

Antybiotyki są lekami stosowanymi w walce z chorobotwórczymi bakteriami - do ich stosowania istnieją konkretne wskazania. Niestety, tak jak każdy inny lek, mogą one powodować działania niepożądane bądź mogą wchodzić w interakcje z innymi lekami. Bardzo często podczas stosowania leków z tej grupy występują objawy dyspeptyczne (nudności, uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej), wzdęcia czy biegunki. Antybiotyki wpływają także na naturalną mikroflorę w przewodzie pokarmowym.

W naszym przewodzie pokarmowym znajduje się ponad 500 gatunków bakterii, ich materiał genetyczny 100-krotnie przekracza genom człowieka! W obrębie przewodu pokarmowego istnieją gatunki natywne (stale występujące), które nabywamy podczas porodu, na wczesnych etapach życia oraz przejściowe, które są spożywane np. z posiłkami. Najmniej bakterii znajduje się w żołądku (poniżej 10⁴ jednostek formujących kolonię - co związane jest z kwaśnym pH soku żołądkowego, którego zadanie to m.in. „dezynfekcja” przyjmowanych pokarmów). W niższych odcinkach przewodu pokarmowego znajduje się coraz więcej bakterii (np. w jelicie grubym 10¹² jednostek formujących kolonię). Rola bakterii w przewodzie pokarmowym to m.in. udział w fermentacji niestrawionych węglowodanów, oligosacharydów, tworzenie krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (stanowiących główne źródło energii dla komórek jelita), udział w syntezie witamin (K, z grupy B), wchłaniania elektrolitów. Mikroflora przewodu pokarmowego wpływa na układ odpornościowy (bierze udział w jego modulacji), chroni przez namnażaniem się niektórych patogenów, wpływa na przepuszczalność bariery śluzówkowej. W obrębie mikroflory przewodu pokarmowego występują też niektóre gatunki grzybów, które w odpowiednich proporcjach są nieszkodliwe, a nawet pożądane.

Zaburzenie tej delikatnej struktury jest stosunkowo łatwe. Do zmiany składu jakościowego i ilościowego dochodzi pod wpływem wielu czynników, jak m.in. diety, stanów zapalnych w obrębie przewodu pokarmowego, zaburzeń perystaltyki, licznych hospitalizacji, stosowania niektórych leków, jak np. antybiotyków czy inhibitorów pompy protonowej.

Zapobieganie działaniom niepożądanym antybiotykoterapii polega na stosowaniu antybiotyków, gdy istnieją wskazania (infekcji wirusowych nie leczymy antybiotykami!), stosowanie się do zaleceń odnośnie do czasu trwania terapii i dawkowania, stosowanie probiotyków (tzw. dobrych bakterii) podczas i po antybiotykoterapii. Zdarza się, że objawy po antybiotykoterapii mogą się utrzymywać nawet kilka tygodni.

W tym miejscu należy doprecyzować co jest rozumiane jako „osłona na żołądek”. W trakcie antybiotykoterapii stosowane są probiotyki, czyli tak zwane „dobre bakterie” i mają one na celu zmniejszenie działań niepożądanych lub powikłań antybiotykoterapii. W języku potocznym hasło „osłona na żołądek” jest też rozumiana jako stosowanie inhibitorów pompy protonowej (zmniejszających kwasowość soku żołądkowego) „na wszelki wypadek” bez ewidentnych wskazań. Leki z tej grupy mają ściśle określone wskazania i nie są całkowicie obojętne.

Stwierdzone zaleganie w żołądku może mieć wiele przyczyn i niekoniecznie musi być związane z przewlekłym stosowaniem antybiotyku. Z drugiej strony nie została podana przyczyna tak długiego stosowania antybiotyku być może jest ona powiązana z zaburzeniami gastrycznymi.

Ponieważ objawy są uciążliwe, wskazana jest konsultacja z lekarzem „na żywo”, który uzupełni wywiad, zbada fizykalnie, zanalizuje dotychczasowe wyniki badań (w tym gastroskopii), zadecyduje o włączeniu odpowiedniego leczenia i ewentualnej dalszej diagnostyce.