1. Co to jest i jakie są przyczyny?
Tamponada serca oznacza nagromadzenie dużej ilości płynu w worku osierdziowym, który otacza serce. Gromadzący się płyn powoduje wzrost ciśnienia wewnątrzosierdziowego, co prowadzi do upośledzenia czynności rozkurczowej serca. Najczęstszą przyczyną tamponady serca jest zapalenie osierdzia, powstałe najczęściej w przebiegu choroby nowotworowej, gruźlicy lub u osób dializowanych. Tamponadę może także spowodować uraz serca i osierdzia. Do urazu takiego może dojść w czasie inwazyjnych badań i zabiegów medycznych takich jak koronarografia i implantacja stentów do naczyń wieńcowych lub wszczepiania stymulatora serca. Inną przyczyną jest pęknięcie tętniaka rozwarstwiającego aorty wstępującej.
2. Jak się objawia?
Gdy płyn gromadzi się powoli, osierdzie ulega rozciągnięciu, co umożliwia nagromadzenie się dużej ilości (>2 l.) płynu w worku osierdziowym. Tamponada serca objawia się wtedy dusznością, która nasila się po przyjęciu pozycji leżącej, a także zmniejszoną tolerancją wysiłku fizycznego. Niekiedy występuje kaszel, dysfagia, omdlenie lub stan przedomdleniowy. W razie bardzo szybkiego gromadzenia się płynu dochodzi do szybkiego wzrostu ciśnienia wewnątrzosierdziowego i objawów tamponady już przy kilkuset mililitrach płynu. Ostra tamponada prowadzi do wstrząsu kardiogennego i zatrzymania czynności serca.
3. Co robić w razie wystąpienia objawów?
W razie wystąpienia opisywanych wyżej objawów należy natychmiast wezwać karetkę Pogotowia Ratunkowego.
4. Jak lekarz stawia diagnozę?
Lekarz może podejrzewać tamponadę na podstawie badania przedmiotowego, w którym stwierdza tachykardię, czyli szybkie bicie serca (>100/min.), tętno dziwaczne, polegające na nadmiernym obniżeniu skurczowego ciśnienia tętniczego podczas wdechu oraz charakterystyczną triadę Becka tzn. poszerzenie żył szyjnych, ściszenie tonów serca i spadek ciśnienia tęniczego.
Podstawowym badaniem umożliwiającym rozpoznanie tamponady serca jest echokardiografia, która pozwala uwidocznić płyn w worku osierdziowym oraz określić jego ilość. W EKG stwierdza się tachykardię zatokową oraz małą amplitudę zespołów QRS i załamków T. W RTG klatki piersiowej stwierdza się poszerzoną sylwetkę serca.
5. Jakie są sposoby leczenia?
Zabiegiem ratującym życie jest perikardiocenteza, czyli nakłucie worka osierdziowego i ewakuacja płynu.
