medycyna praktyczna dla pacjentów
medycyna praktyczna dla pacjentów
Winkrystyna – lek przeciwnowotworowy stosowany w chemioterapii nowotworów, w tym wielu typów chłoniaków. Wykazuje działanie cytostatyczne poprzez hamowanie podziałów komórkowych. Winkrystyna jest alkaloidem pochodzenia roślinnego tradycyjnie izolowanym z barwinka różowego (Catharantus roseus/Vinca rosea). Do leczenia winkrystyna została wprowadzona w latach 60-tych XX wieku. Oprócz winkrystyny, także inne alkaloidy tej rośliny lub ich pochodne znalazły zastosowanie w chemioterapii nowotworów. Z tej grupy leków obecnie w Polsce stosuje się: winblastynę, winorelbinę i winfluninę.
Mechanizm działania jest podobny dla wszystkich leków z tej grupy i polega przede wszystkim na hamowaniu podziałów komórkowych. W przebiegu procesu mitotycznego podziału komórki (mitozy) niezbędne jest powstanie włóknistych struktur białkowych, tzw. mikrotubul, zbudowanych z mniejszych podjednostek, cząsteczek białka tubuliny. Mikrotubule, to struktury dynamiczne, ulegające ciągłej przebudowie, o gwałtownie zmieniającej się długości. Winkrystyna wiąże się z tubuliną i hamuje powstawanie mikrotubul, w większych stężeniach sprzyja ich rozpadowi. W ten sposób uniemożliwia reorganizację mikrotubul i powstanie wrzeciona podziałowego, co powoduje zatrzymanie procesu mitozy na pewnym etapie. Czynności życiowe komórki zostają zaburzone. W konsekwencji następuje śmierć komórki. Ponadto w komórkach nowotworowych winkrystyna hamuje wybiórczo mechanizmy naprawy DNA oraz syntezę RNA.
Działanie winkrystyny dotyczy szczególnie komórek szybko dzielących się, jakimi są komórki nowotworowe. Hamując podziały komórkowe winkrystyna ogranicza wzrost i rozwój nowotworu. W Polsce winkrystyna stosowana jest w leczeniu skojarzonym z innymi lekami przeciwnowotworowymi w chemioterapii: ziarnicy złośliwej (choroba Hodgkina), chłoniaków nieziarniczych, ostrej białaczki limfoblastycznej, drobnokomórkowego raka płuc, nerwiaka niedojrzałego, guza Wilmsa, mięsaków i większości guzów litych u dorosłych (w tym raka piersi).
Do najczęściej występujących i zarazem najpoważniejszych działań niepożądanych winkrystyny należą jej działania neurotoksyczne (tj. uszkadzające układ nerwowy). Neuropatie obwodowe (czuciowo-ruchowe) mogą mieć ciężki i w razie kontynuowania leczenia nasilający się charakter. Winkrystyna może powodować porażenie nerwów czaszkowych, w tym zagrażający życiu obustronny niedowład strun głosowych czy ototoksyczność (uszkodzenie nerwu czaszkowego unerwiającego ucho wewnętrzne, możliwa całkowita utrata słuchu i zaburzenia równowagi). Pojawienie się działania neurotoksycznego wymaga zwykle przerwania leczenia. Na działanie neurotoksyczne szczególnie narażeni są chorzy w podeszłym wieku. Ze stosowaniem leków hamujących podziały komórkowe, w tym winkrystyny, wiąże się ryzyko wystąpienia działań niepożądanych dotyczących tkanek prawidłowych o częstych podziałach komórkowych (np. szpik kostny, tkanka nabłonkowa). Działanie winkrystyny na nabłonek przewodu pokarmowego może powodować stany zapalne błon śluzowych, nudności, wymioty, biegunki/zaparcia. Istnieje też ryzyko wystąpienia ciężkich powikłań ze strony przewodu pokarmowego (owrzodzenia, perforacje, krwotoki). Działania niepożądane mogą obejmować także hamowanie czynności krwiotwórczej szpiku kostnego. Istnieje ryzyko wystąpienia leukopenii, niekiedy znacznie nasilonej, stanowiącej bezpośrednie zagrożenie życia i innych zaburzeń hematologicznych (np. małopłytkowość, niedokrwistość) oraz następczego zmniejszenia odporności. W okresie leczenia konieczna jest regularna kontrola hematologiczna, a wyniki badań mogą wskazywać na konieczność przerwania leczenia. Winkrystyna, podobnie jak inne leki cytotoksyczne, jest przeciwwskazana w okresie ciąży, ponieważ może powodować uszkodzenie płodu. Zaburza płodność, może uszkadzać komórki rozrodcze, może powodować nieodwracalną bezpłodność u mężczyzn, rzadziej u kobiet. Może powodować zaburzenia czynności układu sercowo-naczyniowego (np. niewydolność serca, zawał serca). Dość częstym działaniem niepożądanym winkrystyny są zaburzenia czynności nerek związane ze zwiększeniem stężenia kwasu moczowego we krwi (nefropatia moczanowa). Winkrystyna może także powodować wystąpienie ciężkich reakcji nadwrażliwości, w tym stanowiących bezpośrednie zagrożenie życia (np. niedociśnienie tętnicze, obrzęk naczynioruchowy, skurcz oskrzeli, wstrząs anafilaktyczny). Należy pamiętać, że wyżej wymienione działania niepożądane nie przedstawiają wszystkich znanych działań niepożądanych winkrystyny. Przedstawiono działania niepożądane występujące najczęściej i/lub o dużym znaczeniu klinicznym.
Winkrystynę podaje się dożylnie w postaci wstrzyknięć. Lek w około 50% wiąże się z białkami osocza oraz elementami morfotycznymi krwi, zwłaszcza z krwinkami czerwonymi i płytkami krwi. Zaobserwowano zwiększone kumulowanie się winkrystyny w trzustce, śledzionie, nerkach, płucach i w wątrobie. W niewielkim odsetku winkrystyna przenika do płynu mózgowo-rdzeniowego. Metabolizowana jest w wątrobie z udziałem cytochromu P-450. Wydalana jest przede wszystkim z kałem (ok. 80% dawki) i w mniejszym stopniu z moczem (10–20% dawki). U osób z zaburzeniami czynności wątroby zwiększa się ryzyko wystąpienia działań toksycznych winkrystyny.
w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł
Pulmonolog – czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
Gastrolog (gastroenterolog) - czym się zajmuje, jakie choroby leczy?
