Krwawienie z nosa może mieć wiele przyczyn. Zwykle jest niegroźne. Nawet niewielki uraz błony śluzowej jamy nosowej może skutkować krwawieniem. W przypadku wystąpienia krwawienia z nosa należy przyjąć pozycję siedzącą, pochylić się lekko do przodu i uciskać skrzydełka nosa. Nie należy połykać krwi, tylko ją wypluwać. Najczęściej udaje się w ten sposób zatamować krwawienie.
Co to jest krwawienie z nosa i jaka jest jego przyczyna?
Jama nosowa jest niezmiernie bogato unaczyniona, co jest niezbędne do pełnienia jej prawidłowych funkcji – oczyszczania, ocieplania oraz nawilżania wdychanego powietrza. Powoduje to, że krwawienie z tej okolicy jest jednym z najczęstszych. Przynajmniej raz w życiu u około 60% populacji wystąpi krwawienie z nosa o różnym stopniu nasilenia, natomiast jedynie w 10% przypadków niezbędna będzie interwencja lekarska. Chociaż zwykle krwawienie z nosa jest niegroźne i ma prostą przyczynę, niekiedy może być stanem poważnym, trudnym do leczenia, a nawet prowadzić do śmierci.
Bogata sieć naczyń tętniczych w jamie nosowej tworzy dwa sploty naczyniowe: tzw. splot Kiesselbacha w przednio-dolnej części przegrody oraz splot Woodruffa w tylnej części bocznej ściany jamy nosa. W ponad 90% przypadków mamy do czynienia z krwawieniem przednim (najczęściej ze splotu Kiesselbacha), ponieważ okolica ta jest szczególnie wrażliwa na wysychanie i urazy. Krwawienia z tylnej części jamy nosowej i części nosowej gardła są rzadsze, ale zwykle poważniejsze i częściej dotyczą osób starszych.
Krwawienie z nosa - przyczyny
Za 25–30% przypadków krwawienia z nosa odpowiadają przyczyny miejscowe, czyli występujące w jamie nosowej. Należą do nich:
- uraz: nawet bardzo drobny, „dłubanie w nosie“, uderzenie, wdychanie substancji toksycznych lub drażniących, uraz podczas zabiegów lekarskich wykonywanych w jamie nosowej
- wysuszenie błony śluzowej (suche powietrze)
- stan zapalny: zapalenie zatok przynosowych, ostry stan zapalny górnych dróg oddechowych
- zanikowy nieżyt błony śluzowej nosa: najczęściej spowodowany nadużywaniem kropli donosowych obkurczających błonę śluzową, przyjmowanie kokainy
- ubytki w przegrodzie nosa
- choroby z tworzeniem ziarniny: gruźlica, ziarniniakowatość Wegenera, kiła
- nowotwory jam nosa, zatok, nosogardła.
Za 70–75% przypadków krwawienia z nosa są odpowiedzialne przyczyny ogólne (choroby ogólnoustrojowe), takie jak:
- choroby układu krążenia: nadciśnienie tętnicze, miażdżyca naczyń, przewlekła niewydolność krążenia
- wrodzone skazy krwotoczne: małopłytkowość, hemofilia i inne
- nabyte zaburzenia krzepnięcia krwi: po lekach (heparyna, niesteroidowe leki przeciwzapalne, leki przeciwzakrzepowe), wyniszczenie
- choroby zakaźne: mononukleoza zakaźna, odra, dur brzuszny
- mocznica i niewydolność wątroby.
Należy pamiętać, że krwawienia z nosa nie są wyłącznie problemem laryngologicznym i często wymagają wizyty u lekarzy różnych specjalności.
Jak zatamować krwawienie z nosa
Należy uspokoić osobę z krwawieniem z nosa i pozostawić ją w pozycji siedzącej, nieco pochyloną do przodu. Skrzydełka nosa należy lekko uciskać przez 10 minut lub dłużej, a krew spływającą po tylnej ścianie gardła wypluwać, a nie połykać. Można zastosować zimne okłady na kark i nasadę nosa. Po zatamowaniu krwawienia warto nawilżyć błonę śluzową (sól fizjologiczna, woda morska), żeby zapobiec ponownemu krwawieniu. Jeśli krwawienie nie ustaje pomimo zastosowania powyższych środków, należy zgłosić się do lekarza, najlepiej laryngologa.
Połykanie spływającej do gardła krwi może być przyczyną nudności i tzw. fusowatych wymiotów (wymioty przypominające wyglądem fusy z kawy). Masywne krwawienia mogą doprowadzać do znacznej utraty krwi.
Krwawienie z nosa - leczenie
Nie ma jednego schematu postępowania w przypadku każdego krwawienia z nosa. Jest ono dostosowywane każdorazowo do danego pacjenta, w zależności od jego stanu ogólnego, ciężkości krwawienia i jego przyczyny. Jeśli krwotok jest obfity, priorytetem będzie zatamowanie go oraz ustabilizowanie stanu pacjenta.
Lekarz zbierze wywiad, zapyta czy krwawienie jest pierwszorazowe czy nawrotowe, ile szacunkowo utracono krwi podczas krwawienia, czy pacjent przyjmuje leki, czy występują u niego jakieś przewlekłe choroby.
Następnie lekarz spróbuje zlokalizować miejsce krwawienia i postara się ustalić jego przyczynę. Oczyści jamę nosową ze skrzepów krwi, w razie potrzeby poda miejscowo leki znieczulające błonę śluzową lub obkurczające jej naczynia krwionośne. Niekiedy laryngolog może użyć endoskopu w celu lepszego uwidocznienia miejsca krwawienia.
Lekarz dokona też oceny stanu ogólnego pacjenta, zmierzy ciśnienie tętnicze i oceni krążenie. W razie wskazań lekarz może zlecić wykonanie badań krwi: m.in. morfologii i krzepliwości krwi.
Jeśli zaistnieje potrzeba, lekarz może poszerzyć diagnostykę o badania obrazowe (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny).
Aby opanować krwawienie z nosa, lekarz może zastosować leczenie nieinwazyjne, a w razie jego nieskuteczności lub ciężkiego przebiegu krwawienia także leczenie inwazyjne.
Leczenie nieinwazyjne
Widoczne miejsce krwawienia lekarz może zamknąć, stosując koagulację elektryczną lub kauteryzację chemiczną (np. azotanem srebra) po uprzednim znieczuleniu błony śluzowej nosa.
Tamponada przednia
Jeśli miejsce krwawienia nie jest widoczne albo koagulacja nie zatrzymała krwawienia, lekarz założy tamponadę przednią. Polega ona na wypełnieniu jamy nosowej nasączonym setonem gazowym lub gotowym tamponem nosowym celem uciśnięcia miejsca krwawienia. Przy prawidłowo założonej i skutecznej tamponadzie oraz dobrym stanie ogólnym pacjenta, może on zostać wypisany do domu, a opatrunek usuwa się po 2 dniach.
Tamponada tylna
W przypadku utrzymującego się krwawienia i nieskutecznej tamponady przedniej lekarz założy tamponadę tylną. Jest to zabieg nieprzyjemny i bolesny, dlatego jest przeprowadzany w znieczuleniu ogólnym lub przynajmniej bardzo dobrym znieczuleniu miejscowym. Polega on na umocowaniu tamponu lub cewnika z balonem głęboko w nosogardle i zamknięciu nozdrzy tylnych, co zapobiega ściekaniu krwi do nosogardła. Taki opatrunek uzupełnia się o tamponadę przednią, a pacjent powinien pozostać w szpitalu. Tamponadę tylną usuwa się po 2–4 dniach.
Gdy krwawienie nie ustaje, pomimo zastosowania tamponady przedniej i tylnej, lekarz rozważy leczenie inwazyjne.
Leczenie inwazyjne
Do inwazyjnych leczenia krwawienia z nosa zalicza się chirurgiczne zamknięcie naczyń (podwiązanie, koagulacja) lub embolizację naczyń podczas angiografii subtrakcyjnej. Obie metody są uważane za ostateczność w leczeniu krwawień z jamy nosowej.
Kto powinien zostać w szpitalu?
Chorzy z obfitymi krwotokami po urazach, ze znaczną niedokrwistością pokrwotoczną, z guzem jamy nosa, zatok przynosowych czy nosogardła oraz pacjenci z często nawracającymi krwawieniami.
