Halitoza to nieprzyjemny zapach z ust, który jest wyczuwany przez pacjenta i osoby w jego otoczeniu. Najczęściej nieprzyjemny zapach pochodzi z jamy ustnej. Halitoza może być fizjologiczna, związana np. ze zmniejszoną produkcja śliny (np. w nocy), paleniem tytoniu lub spożywaniem niektórych pokarmów, lub patologiczna, czyli będąca skutkiem choroby.
Co to jest halitoza i jakie są jej przyczyny?
Halitoza to nieprzyjemny zapach z ust podczas wydychania powietrza, wyczuwany przez osobę cierpiącą na tę dolegliwość i/lub osoby w bezpośrednim otoczeniu.
Rodzaje halitozy:
- Halitoza prawdziwa (przykry zapach z ust jest obiektywnie wyczuwany):
- fizjologiczna – występuje po nocnym odpoczynku (zmniejszona produkcja śliny) i ustępuje po umyciu zębów, wypiciu płynu lub spożyciu posiłku; także: przykry zapach będący skutkiem palenia tytoniu, spożywania niektórych pokarmów (np. czosnek, cebula) i napojów (np. alkohol), który utrzymuje się do kilku godzin
- patologiczna – ma określoną patologiczną przyczynę.
- Halitoza rzekoma: pacjent wyczuwa przykry zapach ze swoich ust, ale nie potwierdzają tego inne osoby (np. bliscy, lekarz) ani obiektywne badanie halimetrem. Jej odmianą jest halitofobia – chory odczuwa niepokój i lęk związane z przekonaniem o występowaniu przykrego zapachu z jego ust, mimo że w rzeczywistości zapach taki nie występuje.
Objawy halitozy
W >90% przypadków przykry zapach z ust pochodzi wyłącznie z jamy ustnej. Powodują go przede wszystkim lotne związki siarki produkowane przez obecne w jamie ustnej bakterie, które rozkładają substancje białkowe zawarte w ślinie, złuszczonym nabłonku i zalegających resztkach pokarmowych. Halitozę nasila zmniejszenie fizjologicznego wydzielania śliny wskutek długiej przerwy w spożywaniu posiłków (np. nocny odpoczynek, głodzenie) lub zaburzenia wydzielania śliny.
Przyczyny halitozy patologicznej
- Przyczyny w jamie ustnej lub gardle:
- niedostateczna higiena jamy ustnej, w tym zaleganie resztek pokarmowych pod protezami, mostami lub aparatami ortodontycznymi
- nalot na tylnej części języka
- choroby przyzębia i dziąseł (np. zapalenie dziąseł, paradontoza)
- choroby zębów (np. otwarta zgorzel miazgi)
- choroby błony śluzowej jamy ustnej – owrzodzenia (możliwy związek z chorobą refluksową przełyku), przetoki w jamie ustnej, martwica i rozpad tkanki nowotworowej w jamie ustnej
- zmniejszone wydzielanie śliny – w przebiegu zespołu Sjögrena, popromiennego uszkodzenia ślinianek, polekowe (leki o działaniu atropinowym, moczopędne)
- zapalenie migdałków, tworzenie kamieni migdałkowych w pozapalnych kryptach, ropień okołomigdałkowy.
- Przyczyny w jamie nosowej
- zapalenie zatok przynosowych
- ciało obce w przewodzie nosowym (szczególnie u dzieci)
- nowotwory.
- Przyczyny w dolnych drogach oddechowych
- rozstrzenie oskrzeli z zaleganiem ropy, nadkażenie grzybicze
- ropień płuca
- martwica i rozpad tkanek nowotworowych w raku płuca.
- Przyczyny w przewodzie pokarmowym
- uchyłek Zenkera, rzadziej inne uchyłki przełyku
- achalazja
- rak przełyku, rak żołądka
- regurgitacja, czyli zarzucanie treści pokarmowej z żołądka do jamy ustnej (np. w chorobie refluksowej przełyku).
- Inne
- mocznica – zapach amoniaku
- niewydolność wątroby– zapach kojarzony z zepsutymi jajkami, rybami, stęchlizną,
- kwasica ketonowa – zapach acetonu
- trimetylaminuria – zespół odoru rybiego
- hipermetioninemia – zapach kojarzony z gotowaną kapustą.
Kiedy skonsultować się z lekarzem?
W przypadku zaobserwowania nieprzyjemnego zapachu z ust, który jest wyczuwany także przez otoczenie, należy przeanalizować swoje nawyki dotyczące higieny jamy ustnej. Jeśli zapach ma związek z niedostateczną higieną (zbyt rzadkie lub nieprawidłowe mycie zębów, nieużywanie nici dentystycznych itp.) lub z konkretnymi zachowaniami – długimi okresami powstrzymywania się od przyjmowania płynów i posiłków, spożywaniem określonych pokarmów (cebuli, czosnku) lub paleniem papierosów, należy zmienić te nawyki. Jeśli to nie przyniesie poprawy, należy udać się do lekarza.
Także w każdym innym przypadku niepokoju związanego z nieprzyjemnym zapachem z ust należy skonsultować się z lekarzem rodzinnym.
Jak lekarz ustala rozpoznanie halitozy (nieprzyjemnego zapachu z ust)?
Rozpoznanie opiera się głównie na relacji pacjenta, w tym na informacji o przykrym zapachu, który wyczuwają z jego ust osoby z bliskiego otoczenia. Lekarz zweryfikuje to podczas wizyty. Lotne związki siarki w powietrzu wydechowym można wykryć za pomocą halimetru.
W pierwszej kolejności lekarz będzie poszukiwał przyczyny nieprzyjemnego zapachu z ust w należy w jamie ustnej, dlatego zbierze wywiad dotyczący higieny oraz przeprowadzi badanie, w tym stomatologiczne. W następnej kolejności może skierować pacjenta na konsultację laryngologiczną i dalsze badania pomocnicze, zależnie od podejrzewanej przyczyny.
W przypadku halitozy rzekomej występującej z zaburzeniami węchu i smaku lekarz zaleci konsultację neurologiczną. W pozostałych przypadkach halitozy rzekomej lekarz skieruje pacjenta do psychologa lub psychiatry.
Leczenie i leki na nieprzyjemny zapach z ust
W przypadku zidentyfikowania przyczyny halitozy, lekarz zaleci leczenie choroby lub stanu, której skutkiem jest nieprzyjemny zapach z ust.
Ponadto stosuje się postępowanie objawowe:
- poprawa higieny jamy ustnej – staranne mycie zębów, najlepiej po każdym posiłku, czyszczenie przestrzeni międzyzębowych nicią dentystyczną, usuwanie nalotu z języka, płukanie jamy ustnej płynem zawierającym chlorheksydynę, chlorek cetylopirydyniowy dwutlenek chloru lub cynk,
- zaprzestanie palenia tytoniu oraz spożywania czosnku, cebuli itp.
- picie odpowiedniej ilości płynów
- żucie bezcukrowej gumy miętowej (zwiększa produkcję śliny, odświeża oddech).
