Smolisty stolec (inaczej czarny stolec) to stolec o zabarwieniu smoły. Smolisty stolec jest najczęściej objawem krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Mogą towarzyszyć mu krwiste lub fusowate wymioty. Czasem czarny kolor kału nie jest związany z obecnością krwi, ale dietą (np. jagodami) lub niektórymi lekami (np. preparatami żelaza). Leczenie jest uzależnione od przyczyny występowania smolistego stolca.
Co to jest smolisty stolec?
Smolisty stolec to stolec przypominający kolorem smołę, w uproszczeniu to ciemny, czarny stolec. Może być zbity i dobrze uformowany lub luźny. Smolisty stolec nie jest chorobą, tylko objawem.
Smolisty stolec – przyczyny
Przyczyną czarnego zabarwienia stolca jest obecność krwi w przewodzie pokarmowym. Charakterystyczne smoliste zabarwienie nadaje kałowi obecna we krwi hemoglobina, której barwa staje się ciemna pod wpływem procesów trawiennych. Smoliste stolce pojawiają się wtedy, gdy w przewodzie pokarmowym znalazło się ponad 100 ml krwi. Obecność krwi w przewodzie pokarmowym jest patologią, u zdrowych osób krew nie dostaje się do przewodu pokarmowego. Główną przyczyną smolistych stolców jest krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego (przełyku, żołądka lub dwunastnicy). Im wyżej (czyli bliżej jamy ustnej) w przewodzie pokarmowym zlokalizowane jest źródło krwawienia, tym ciemniejsze zabarwienie stolca. I odwrotnie, im niżej (bliżej odbytu) znajduje się źródło krwawienia, tym krew w stolcu będzie miała jaśniejszy kolor – np. przy krwawieniu z odbytu krew może być jasna, żywoczerwona.
Stolce smoliste mogą być dobrze uformowane, o normalnej konsystencji. Mogą też być luźne, „biegunkowate”, co może być związane z dużym krwawieniem, ponieważ krew w przewodzie pokarmowym przyspiesza pasaż jelitowy (działa przeczyszczająco). Przy dużych krwawieniach krew jest wymieszana ze stolcem.
Przyczyny krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego
- Częste:
- wrzód żołądka lub dwunastnicy – najczęstsza przyczyna
- gastropatia krwotoczna
- żylaki przełyku lub żołądka– powstają najczęściej w przebiegu w marskości wątroby w wyniku tzw. nadciśnienia wrotnego
- owrzodzenia przełyku będące powikłaniem choroby refluksowej
- pęknięcia błony śluzowej żołądka, czyli zespół Mallory’ego i Weissa – najczęściej u osób nadużywających alkoholu jako następstwo uporczywych i gwałtownych wymiotów.
- Rzadkie:
- rak przełyku lub żołądka
- zmiany naczyniowe przewodu pokarmowego
- gastropatia wrotna
- uraz przełyku
- tętniaki (aorty, tętnicy śledzionowej, tętnicy trzustkowo-dwunastniczej)
- zaburzenia krzepnięcia (w tym małopłytkowość i przyjmowanie leków przeciwzakrzepowych).
Rzadziej smoliste stolce mogą być objawem krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Więcej: Krwawienie z przewodu pokarmowego
Smolisty stolec – objawy, które mu towarzyszą
Przy krwawieniach z górnego odcinka przewodu pokarmowego krew może być także obecna w wymiotach – mogą pojawić się wymioty krwiste lub fusowate. Zobacz: Wymioty krwiste lub fusowate
W zależności od przyczyny smolistych stolców, mogą im towarzyszyć inne objawy, np. ból brzucha. Skutki krwawienia zależą od czasu jego trwania, nawrotów, ilości i tempa utraty krwi. W zależności od ilości utraconej krwi krwawienie może być bezobjawowe lub mogą wystąpić objawy nagłego zmniejszenia ilości krwi w układzie krążenia: bladość, osłabienie, zawroty głowy, zlewne poty, spadek ciśnienia tętniczego, przyśpieszenie tętna, aż do wystąpienia wstrząsu.
Krwawienie z przewodu pokarmowego jest poważnym objawem, którego nie należy bagatelizować. Masywne krwawienie bez leczenia może w krótkim czasie doprowadzić do zgonu.
Czarny stolec – inne przyczyny
W niektórych przypadkach stolec może mieć ciemne zabarwienie, które nie jest spowodowane obecnością krwi. Może tak się zdarzyć po niektórych pokarmach (np. jagodach, burakach), a także lekach (np. preparatach żelaza, bizmutu, węglu aktywowanym).
Smolisty stolec po alkoholu
Jeśli po spożyciu alkoholu wystąpią masywne, uporczywe wymioty, może dojść do pęknięcia błony śluzowej żołądka z krwawieniem. Wówczas w wymiocinach widoczna jest krew (czerwona) lub przypominająca fusy z kawy (wymioty fusowate), czemu mogą towarzyszyć stolce smoliste. Jest to zespół Mallory’ego i Weissa, który występuje głównie u osób nadużywających alkoholu.
Ponadto alkohol – zwłaszcza w dużych stężeniach – działa uszkadzająco na błonę śluzową przewodu pokarmowego, co może powodować w konsekwencji krwawienie, jak np. w przypadku ostrej gastropatii krwotocznej.
Smolisty stolec – leczenie
Smolisty stolec nie jest chorobą, a objawem, dlatego leczenie jest uzależnione od jego przyczyny.
