Ferdinand Monoyer – lekarz nie tylko od dioptrii - strona 2

Doktor przy tablicy

Ferdinand Monoyer ma na koncie więcej zasług na polu swojej dziedziny. Na przykład wynalazł przenośny oftalmoskop, który opisał w artykule Un ophtalmoscope portatif w czasopiśmie „Annales d ´oculistique” w 1864 roku. Opracował również tablicę do badania ostrości wzroku, choć nie był jedyny. Równolegle tablice do badania ostrości wzroku wprowadził Holender, Hermann Snellen, który zaproponował białe karty z rzędami czarnych optotypów: liter oraz znaków i symboli (dla dzieci i osób nieumiejących czytać). Obecnie tego typu tablice – czy to bazujące na schemacie Snellena, czy Monoyera – znajdują się w każdym gabinecie okulistycznym lub optycznym. Tablice Monoyera różnią się tym, że litery umieszczone w 10 rzędach zawierają jego imię i nazwisko oraz tytuł naukowy w postaci podwójnego akrostychu. Czytane od góry do dołu z pominięciem najniższego wersu, od lewej strony tworzą nazwisko „Monoyer” oraz skrót DM (docteur en médecine), zaś po prawej imię „Ferdinand”.

Tablice Snellena i Monoyera. Fot. Jeff Dahl, LEMEN, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons

Historia medycyny zawdzięcza Monoyerowi także przekład na język francuski „epokowej wartości dzieła” Fransa Cornelisa Dondersa, jak nazywa ponad sześćsetstronicową rozprawę O wadach akomodacji i refrakcji oka ze wstępem do optyki fizjologicznej uznany polski okulista, Władysław Melanowski, profesor i kierownik Katedry i Kliniki Okulistycznej w Uniwersytecie Warszawskim, dyrektor Instytutu Oftalmicznego, autor ponad 250 prac naukowych. Co ciekawe, Monoyer był również autorem francuskiego przekładu dzieła Handbuch der medizinischen Physik autorstwa niemieckiego psychologa i filozofa Wilhelma Wundta (1832-1920), uważanego za twórcę psychologii eksperymentalnej. Francuski lekarz z nadzieją patrzył w przyszłość swojego kraju i nauki, gdy wprowadzał ostatnie szlify nad tekstem w czasie wojny francusko-pruskiej, w której Francja straciła Alzację. Tak pisał w przedmowie do pierwszego wydania, 24 sierpnia 1870 roku:

„Koniec mych prac nad tą książką przypadł na czas tuż przed zawarciem pokoju; huk armat wciąż dobiegał z oddali, a kule świszczały w powietrzu, rozpryskując zabójcze odłamki na moim biurku. Historia toczy się jednak dalej, chociaż bolesne wydarzenia i tragedie mocno wyryły się w naszych sercach. Miejmy nadzieję, że nadejdą spokojniejsze dni, daleko bardziej sprzyjające rozwojowi badań naukowych niż te, które minęły”.

Instrukcja użycia oftalmoskopu zaprojektowanego przez Ksawerego Gałęzowskiego, ok. 1862 r. Fot. CC BY 4.0, via Wikimedia Commons

Ferdinand Monoyer zmarł 11 lipca 1912 roku w wieku 76 lat. W uroczystościach pogrzebowych wzięła udział znaczna liczba jego uczniów, pacjentów, przyjaciół i współpracowników z uniwersytetu w Lyonie. Prezes Société Nationale de Médecine de Lyon powiedział o nim: „Zachowamy w pamięci szacunek dla tego wielkiego badacza i jego zasług, przepełnieni smutkiem po stracie przyjaciela i doradcy, który w swojej pracy naukowej potrafił nie tylko myśleć, ale i patrzeć dalej niż sięga wzrok”.