Nużeniec to roztocze, które występuje u zdrowych ludzi na skórze. Zwykle nie powoduje żadnych objawów, ale u niektórych osób może prowadzić do przewlekłego zapalenia brzegów powiek lub zmian skórnych – zaostrzenia trądziku różowatego i nieswoistego zapalenia skóry. Leczenie jest długotrwałe i obejmuje odpowiednią higienę i stosowanie preparatów miejscowo – maści, kremów
Co to jest nużeniec?
Nużeniec to pasożyt należący do roztoczy występujący u ludzi. Rozpowszechnienie nużeńca jest bardzo duże na całym świecie. Uważa się, że nużeniec wchodzi w skład prawidłowego (fizjologicznego) mikrobiomu skóry (czyli ogółu mikoroorganizmów występujących na skórze). W różnych badaniach nużeńca wykrywano na skórze u 23–100% zdrowych dorosłych.
Istnieją dwa gatunki nużeńca zasiedlające skórę człowieka:
- Demodex folliculorum
- Demodex brevis.
Nużeniec jest niewidoczny gołym okiem, ma wielkość <0,5 mm. Bytuje głównie w tzw. obszarach łojotokowych skóry, czyli tam, gdzie występuje zwiększona produkcja łoju – przede wszystkim w ujściach gruczołów łojowych i mieszków włosowych. Typowe umiejscowienie to twarz (szczególnie D. folliculorum) oraz szyja i klatka piersiowa (D. brevis). Obecność nużeńców w liczbie do 5 w jednym mieszku łojowym zazwyczaj nie powoduje żadnych objawów.
Przenoszenie nużeńca odbywa się drogą bezpośredniego kontaktu między ludźmi.
Jakie choroby powoduje nużeniec?
U większości ludzi nużeniec nie powoduje żadnych objawów. Przyczyny wystąpienia u niewielkiego odsetka ludzi objawów chorobowych związanych z obecnością nużeńca nie są w pełni poznane. Prawdopodobnie decyduje o tym zwiększona gęstość nużeńców na skórze (>5 osobników w jednym mieszku łojowym) oraz indywidualne cechy odpowiedzi układu odpornościowego danej osoby.
Nużeniec – objawy
Spotykane zmiany skórne spowodowane przez nużeńca to:
- zaostrzenie trądziku różowatego lub zmiany przypominające trądzik różowaty. Nużyca różni się nieco od typowego trądziku różowatego – zmiany skórne są suche, a nie łojotokowe, widoczne jest złuszczanie wokół mieszków włosowych i zmiany są bardziej powierzchowne
- nieswoiste zapalenie skóry twarzy – u osób z różnymi niecharakterystycznymi objawami, takimi jak pieczenie, rumień, zmiany skórne o charakterze grudek i krostek, a także ze zmianami o charakterze łojotokowego zapalenia skóry lub zapalenia okołoustnego (wokół ust)
- przewlekłe zapalenie brzegów powiek.
Nużeniec – przewlekłe zapalenie brzegów powiek
Pacjenci z przewlekłym zapaleniem brzegów powiek spowodowanym nużeńcem zazwyczaj mają przewlekłe, nawracające objawy, które mogą zmieniać się w czasie i dotyczą obu oczu. Choroba występuje częściej u dorosłych niż dzieci, a ryzyko zachorowania rośnie z wiekiem.
Do objawów należą:
- zaczerwienione, obrzęknięte lub swędzące powieki
- uczucie szczypania lub pieczenia
- czerwone oczy
- nadmierne łzawienie (które paradoksalnie może być objawem suchego oka)
- poranne sklejanie rzęs
- łuszczenie się skóry powiek
- łuski podobne do łupieżu na rzęsach.
W bardziej zaawansowanych przypadkach mogą wystąpić także:
- nadwrażliwość na światło
- niewyraźne, rozmyte widzenie o przejściowym charakterze, zwykle poprawia się po mrugnięciu.
Zespół suchego oka jest częstym powikłaniem przewlekłego zapalenia brzegów powiek, występującym u 25 do 40% pacjentów.
Przewlekłemu zapaleniu brzegów powiek towarzyszyć mogą również zauważalne objawy przewlekłego stanu zapalnego skóry (np. zaczerwienienie twarzy lub rumień sugerujący trądzik różowaty; swędząca i łuszcząca się skóra obejmująca skórę głowy, ucho zewnętrzne, środkową część twarzy lub tułów wskazująca na łojotokowe zapalenie skóry).
Nużeniec – diagnostyka
Lekarz obejrzy zmiany skórne, a następnie zleci badania dodatkowe. Podstawą rozpoznania jest uwidocznienie nużeńca w badaniu mikroskopowym oraz wykluczenie innych chorób, które mogą powodować podobne objawy. Materiał do badania uzyskuje się np. metodą cyjanoakrylanową (na skórę nakłada się kroplę szybko schnącego kleju i szkiełko podstawowe, które odrywa się po wyschnięciu) lub za pomocą ekstraktora zaskórników, taśmy klejącej, zeskrobin bądź biopsji. Ze względu na to, że nużeńce występują powszechnie i rzadko powodują objawy do rozpoznania objawowej nużycy nie wystarczy uwidocznienie nużeńców, trzeba także stwierdzić ich zwiększoną gęstość.
Nużyca – leczenie
Potrzeba leczenia nużycy budzi kontrowersje. Na pewno nie należy leczyć przypadków bezobjawowych. Można usuwać pasożyta mechanicznie, szczególnie z rzęs.
W przypadku pacjentów z łagodnymi lub umiarkowanymi objawami przewlekłego zapalenia brzegów powiek, postępowanie polega na stosowaniu ciepłych okładów, masażu powiek, płukania powiek i stosowania preparatów sztucznych łez. Istnieją specjalne płyny i chusteczki do codziennej higieny powiek przy zakażeniu nużeńcem. Należy pamiętać, że zapalenie brzegów powiek jest stanem przewlekłym, który wymaga długotrwałego leczenia. Należy pamiętać, że stosowanie preparatów nieprzeznaczonych do higieny powiek na okolice oczu może być szkodliwe. Przy wszelkich zabiegach pielęgnacyjnych należy bezwzględnie zadbać o higienę (umyć ręce wodą z mydłem, nie stosować wielokrotnie jednorazowych chusteczek do higieny powiek itp.).
Przy zakażeniach skóry stosuje się leki zewnętrznie:
- krotamiton
- permetryna (można stosować na powieki)
- maść siarkowa 5–10%
- u pacjentów z objawami typu trądziku różowatego lub zapalenia okołoustnego lekarz może zalecić 1–2% metronidazol w kremie.
Wszystkie te leki wykazują działanie drażniące, szczególnie jeśli są stosowane na twarz. Dlatego należy zawsze rozważyć potencjalne korzyści z podjęcia terapii. W razie podrażnienia należy z leczenia zrezygnować. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepokojących objawów podczas leczenia należy niezwłocznie zgłosić je lekarzowi.
Niektórzy zalecają stosowanie iwermektyny.
Nużyca – zapobieganie
- Codzienne mycie twarzy.
- Unikanie stosowania tłustych maści i olejów na twarz.
- Regularne przeprowadzanie zabiegów złuszczających skórę twarzy.
