Do wystąpienia zespołu może predysponować budowa anatomiczna kończyn dolnych (np. kolana koślawe). Jednak największe znaczenie ma ogólne przygotowanie motoryczne i nawyki treningowe.
Fot. pixabay.com
Co to jest i jakie są przyczyny zespołu pasma biodrowo-piszczelowego?
Pasmo biodrowo-piszczelowe to struktura w formie taśmy biegnąca po bocznej stronie uda. Stanowi część powięzi, której jednym z wielu zadań jest kształtowanie prawidłowego położenia mięśni.
W swojej najniżej położonej części po bocznej stronie kolana pasmo biodrowo-piszczelowe w czasie biegania czy chodzenia swobodnie przesuwa się nad wyniosłością kostną w tej okolicy – nadkłykciem bocznym kości udowej. Zespół pasma biodrowo-piszczelowego (ang. iliotibial band syndrome – ITBS) to patologia, w której to naturalne przesuwanie się pasma staje się bolesne i przeszkadza w funkcjonowaniu.
Zespół pasma biodrowo-piszczelowego dotyka najczęściej biegaczy, kolarzy i innych sportowców (zarówno zawodowców, jak i amatorów) w dyscyplinach wymagających wykonywania przysiadów, powtarzanego zginania kolan.
Do wystąpienia zespołu może predysponować budowa anatomiczna kończyn dolnych (np. kolana koślawe). Jednak największe znaczenie ma ogólne przygotowanie motoryczne i nawyki treningowe. Słaba elastyczność mięśni kończyn dolnych, dysbalans pomiędzy różnymi grupami mięśniowymi (osłabienie jednych, nadmierne wzmocnienie innych) i słaba stabilizacja miednicy to czynniki ryzyka związane z przygotowaniem organizmu do treningów biegowych, kolarskich itd. Z kolei do błędów treningowych sprzyjających występowaniu zespołu zalicza się przeciążenie treningiem, brak regeneracji lub niewystarczająca regeneracja, zbyt częste podbiegi/zbieganie z górki, bieganie po bardzo nierównym podłożu, bieganie po nachylonym podłożu itd. Prawdopodobnie różne procesy zapalne w organizmie tez mogą sprzyjać powstawaniu tego zespołu.
Jak często zdarza się zespół pasma biodrowo-piszczelowego?
W ogólnej populacji to rzadka choroba. Zdecydowanie najczęściej występuje u biegaczy – pojawia się nawet u co dziesiątej osoby regularnie uprawiającej tę dyscyplinę sportu. Częściej dotyka mężczyzn.
Jakie są objawy zespołu pasma biodrowo-piszczelowego?
Głównym objawem zespołu pasma biodrowo-piszczelowego jest ból po bocznej stronie kolana. Ból może początkowo pojawiać się tylko w czasie albo po treningu, czasami jest stały, przewlekły. Często nie występuje w spoczynku, ale pojawia się przy zginaniu kolan, np. w czasie chodzenia po schodach. Niektórzy pacjenci odczuwają go również poniżej kolana, może promieniować do łydki albo wyżej – do uda.
Do innych objawów zespołu zalicza się obrzęk okolicy bocznej kolana, uczucie chrupania/przeskakiwania w tej okolicy, mrowienie, pieczenie.
Co zrobić w przypadku podejrzenia zespołu pasma biodrowo-piszczelowego?
W takim przypadku konieczna należy zaprzestać aktywności, które nasilają dolegliwości. Można zastosować doraźnie leki przeciwzapalne (np. ibuprofen), schłodzić bolesną okolicę.
Konieczna jest konsultacja w poradni ortopedycznej celem diagnostyki i wdrożenia odpowiedniego leczenia.
Jak lekarz ustala rozpoznanie zespołu pasma-biodrowo-piszczelowego?
Szczegółowy wywiad i badanie kliniczne w większości przypadków pozwalają ortopedzie na ustalenie rozpoznania zespołu pasma-biodrowo-piszczelowego. Niemniej jednak ze względu na różne inne choroby lub stany, które mogą powodować podobne objawy (uszkodzenie łąkotki bocznej, złamanie zmęczeniowe itd.) zawsze konieczna jest diagnostyka potwierdzająca diagnozę. W zależności od potrzeb lekarz może zlecić jedno lub więcej badań spośród badania RTG, rezonansu magnetycznego i USG. Zasadne może być wykonanie także specjalistycznych badań biomechanicznych – analizy wideo chodu czy biegu, badania na ścieżce podometrycznej i innych.
Jakie są metody leczenia zespołu pasma biodrowo-piszczelowego?
Skuteczne leczenie zespołu pasma biodrowo-piszczelowego polega na wyeliminowaniu przyczyn, które do niego doprowadziły.
Doraźnie w przypadku nasilenia dolegliwości stosuje się odpoczynek, chłodzenie bolesnej okolicy, leki przeciwzapalne, delikatny masaż.
Podstawą leczenia przyczynowego jest fizjoterapia mająca na celu:
- uelastycznienie samego pasma, szczególnie w okolicy, w której konfliktuje z nadkłykciem bocznym kości udowej,
- uelastycznienie wszystkich struktur kończyn dolnych (masaże, rolowanie),
- praca nad prawidłowym balansem mięśniowym i stabilizacją.
Fizjoterapeuta analizuje technikę biegową pacjenta i koryguje błędy, wdrażając odpowiednie ćwiczenia. W niektórych przypadkach może być konieczne wykonanie wkładek do obuwia.
Jednocześnie konieczne jest skorygowanie błędów treningowych – weryfikacja jednostek treningowych (czy nie jest ich za dużo, czy czas na regenerację jest wystarczający), wybór odpowiednich tras biegowych itd.
W rzadkich przypadkach konieczne może okazać się bardziej inwazyjne leczenie. W przewlekłych, uporczywie nawracających objawach można rozważyć miejscowe podanie leku przeciwzapalnego w bolesną okolicę. W razie niepowodzenia także takiego leczenia, stosuje się techniki operacyjne mające na celu zniwelowanie konfliktu pasma z kostną wyniosłością bocznej okolicy kolana.
Jakie jest rokowanie w przypadku wystąpienia zespołu pasam biodrowo-piszczelowego?
Zespół pasma biodrowo-piszczelowego w większości przypadków jest leczony z powodzeniem odpowiednią fizjoterapią i po skorygowaniu błędów treningowych. Rokowanie jest bardzo dobre.
Leczenie inwazyjne (ostrzyknięcia, operacje) bardzo rzadko są potrzebne.
Co zrobić, żeby uniknąć wystąpienia zespołu pasma biodrowo-piszczelowego?
Należy rozsądnie planować treningi i regenerację w dyscyplinach sprzyjających występowaniu tego zespołu i dbać o ogólne dobre przygotowanie organizmu do aktywności fizycznej. Oprócz treningu specjalistycznego – konkretnej dyscypliny sportu, należy wykonywać ćwiczenia funkcjonalne, wzmacniające wszystkie grupy mięśniowe, stabilizujące i rozciągające.
