×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych: przyczyny, objawy i leczenie

lek. Kamila Ludwikowska
Aktualizacja: lek. Magdalena Wiercińska

Przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych to stan, w którym dopływ tlenu do tkanek kończyn dolnych jest przewlekle niewystarczający wskutek upośledzonego przepływu krwi w tętnicach. Głównym objawem choroby jest chromanie przestankowe, czyli ból nóg (głównie łydek) pojawiający się podczas chodzenia i zmuszający do zatrzymania się – ustępuje samoistnie po kilkudziesięciu sekundach lub kilku minutach odpoczynku. Nieleczone przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych może doprowadzić do martwicy.

Co to jest przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych i jakie są jego przyczyny?

Przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych to stan, w którym przepływ krwi przez tętnice doprowadzające krew do nóg jest ograniczony. Najczęstszą przyczyną zwężenia tętnic, które prowadzi do przewlekłego niedokrwienia kończyn dolnych jest miażdżyca. Czynniki ryzyka, takie jak: starszy wiek, palenie tytoniu, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, duże stężenie cholesterolu całkowitego i małe stężenie frakcji cholesterolu HDL, otyłość, czy miażdżyca innych naczyń, np. tętnic szyjnych, tętnic wieńcowych istotnie zwiększają ryzyko choroby niedokrwiennej kończyn dolnych.

Do zwężenia najczęściej dochodzi w obrębie tętnic udowych i/lub podkolanowych (70% przypadków), rzadziej dochodzi do zwężenia jeszcze na końcowym odcinku aorty oraz tętnic biodrowych, czyli dużych naczyń, z których krew płynie do nóg (10–20%); niedrożność tętnic w obrębie łydek dotyka 8–15% pacjentów, a u 10% można stwierdzić zmiany chorobowe w kilku miejscach (zarówno na tętnicach ud, jak i podudzi).

W zależności od stopnia zwężenia tętnic pacjent odczuwa różnie nasilone dolegliwości. Początkowo, ból nóg odczuwany jest tylko podczas intensywnego wysiłku fizycznego, np. biegania, chodzenia po schodach. Są to naturalnie sytuacje, kiedy pracujące mięśnie potrzebują więcej tlenu, a zwężone tętnice uniemożliwiają zaopatrzenie tkanek w natlenowaną krew w takim stopniu, w jakim jest to potrzebne. W miarę trwania problemu rozwija się tzw. krążenie oboczne, poprzez które organizm szuka alternatywnych dróg dostarczenia utlenowanej krwi do tkanek. Jednak im bardziej zwężone naczynia krwionośne, tym bardziej ograniczone możliwości wyrównawcze organizmu.

Przy skrajnym zwężeniu tętnic nawet w spoczynku przepływ krwi jest tak mały, że nie wystarcza, aby pokryć minimalne potrzeby tkanek, co powoduje, że ból jest praktycznie stały. Specjalne skale kliniczne pozwalają lekarzom ocenić stopień niedokrwienia kończyn dolnych i dostosować leczenie do potrzeb pacjenta. W skrajnych przypadkach choroba niedokrwienna kończyn dolnych może prowadzić do amputacji kończyny.

Jak często występuje przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych?

Objawowe niedokrwienie kończyn dolnych stwierdza się u 5–10% Europejczyków i mieszkańców Ameryki Północnej >55. roku życia. Częstość występowania rośnie z wiekiem.

Zwykle u 1/2 pacjentów występują objawy choroby. Każdego roku około 150–500 osób na milion traci kończynę/kończyny z powodu choroby niedokrwiennej. Rokowanie dla pacjentów, którzy wymagają amputacji jest poważne. W ciągu 2-letniej obserwacji, po amputacji kończyny dolnej poniżej stawu kolanowego, 30% chorych umiera, u 15% przeprowadza się amputację powyżej stawu kolanowego, u 15% wykonuje się amputację drugiej kończyny, a tylko 40% pacjentów ma pełną zdolność poruszania się.

Przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych – objawy: chromanie przestankowe, rany, martwica nóg i inne

Wielu pacjentów nie odczuwa dolegliwości ze strony nóg. W takich przypadkach chorobę rozpoznaje najczęściej lekarz, stwierdzając brak tętna na kończynach dolnych w trakcie badania. Co ważne, u pacjentów bez objawów ryzyko wystąpienia groźnych powikłań ze strony układu krążenia również jest duże, więc nie należy bagatelizować choroby, pomimo że nie jest odczuwana przez pacjenta.

Dopiero zwężenie światła tętnicy o połowę powoduje dolegliwości, a najbardziej typowym objawem jest chromanie przestankowe, które charakteryzuje się bólem łydek, zwiększającym się podczas chodzenia i typowo szybko ustępującym w spoczynku. Ból (niekiedy odczuwany jako zdrętwienie, zesztywnienie mięśni) w mięśniach poniżej miejsca zwężenia lub niedrożności tętnicy, nie promieniuje, zmusza chorego do zatrzymania się i ustępuje samoistnie po kilkudziesięciu sekundach lub kilku minutach odpoczynku. Ból występuje częściej przy wchodzeniu pod górę niż przy schodzeniu. W przypadku, gdy zwężone są wyższe odcinki układu tętniczego, takie jak aorta i tętnice biodrowe, pacjenci mogą się uskarżać na rozszerzanie się bólu na uda i pośladki. W bardzo rzadkich przypadkach ból podczas wysiłku występuje tylko w pośladkach.

Skrajne zwężenie tętnic powoduje, że krew nie dociera do tkanek w wystarczającej ilości, przez co dochodzi do niedotlenienia nawet w spoczynku. Ból ma wówczas charakter stały, pojawia się początkowo w nocy, zmniejsza się po opuszczeniu nóg na dół, ale po jakimś czasie występuje także w spoczynku w ciągu dnia i nasila się wyraźnie podczas wysiłku.

Dolegliwości bólowe spowodowane przewlekłym niedokrwieniem kończyn dolnych różnią się od bólu typowego dla niewydolności żylnej. Ten nasila się z reguły w spoczynku, po przebywaniu długo w pozycji stojącej lub siedzącej, wieczorem i często ustępuje wraz z podjęciem aktywności fizycznej lub po uniesieniu nóg powyżej serca.

W ciężkim niedokrwieniu pojawiają się niegojące się rany, a nawet obszary martwicy. Zmiany te rozpoczynają się z reguły od palców stóp. Owrzodzenia w przebiegu niedokrwienia są bardzo bolesne (brak bólu sugeruje zaburzenia neurologiczne, np. w przebiegu cukrzycy). Często dochodzi do zakażeń bakteryjnych w obrębie rany, która staje się żywoczerwona, o zaognionych brzegach. Zakażeniom mogą towarzyszyć objawy ogólne, takie jak gorączka.

Poza bólem, pacjenci z niedokrwieniem kończyn dolnych często uskarżają się na oziębienie stóp, kurcze, drętwienie nóg, stwardnienie, zesztywnienie mięśni nóg po wysiłku. Przy zwężeniu aorty lub tętnic biodrowych mężczyźni skarżą się także na zaburzenia erekcji (zespół Leriche’a).

U pacjentów z przewlekłym niedokrwieniem kończyn często się stwierdza także dolegliwości wynikające z miażdżycy w obrębie innych tętnic, i tak u 30% występują objawy choroby wieńcowej (ból w klatce piersiowej), u 10% objawy zwężenia tętnic prowadzących krew do głowy (zawroty głowy, szumy uszne, incydenty niedokrwienne), u 30% objawy zwężenia tętnic nerkowych (nadciśnienie tętnicze i narastająca niewydolność nerek), a u 8% tętniaki aorty brzusznej.

Badanie lekarskie pozwala uzyskać wiele informacji przydatnych w diagnostyce przewlekłego niedokrwienia kończyn dolnych oraz oceny jego nasilenia. W czasie wizyty u lekarza pacjent powinien być zrelaksowany i musi się zaadaptować do temperatury panującej w gabinecie lekarskim.

Bladość nóg, nasilająca się po uniesieniu kończyn może być pierwszym zauważalnym objawem w czasie badania. Najbardziej typowym objawem jest słabe lub nieobecne tętno na tętnicach kończyny/kończyn dolnych. Badając palcami kolejne odcinki tętnic kończyn dolnych, lekarz może stwierdzić, na jakim poziomie krążenia doszło do niedrożności. Tętno sprawdzane jest po kolei na tętnicach: grzbietowej stopy (na grzbiecie stopy, czasem słabo rozwinięte nawet u zdrowych osób), piszczelowej tylnej (za kostką po wewnętrznej stronie nogi), podkolanowej (w dole podkolanowym), udowej (w pachwinie). Oprócz badania palpacyjnego (czyli dotykając), przydatne bywa także osłuchiwanie tętnic udowych w pachwinach i ewentualnie dalszych odcinków tętnic na nogach, nad którymi słyszalny może być szmer nad zwężoną tętnicą.

Lekarz ocenia także zaniki mięśniowe oraz tzw. zmiany troficzne na skórze nóg. Zanik owłosienia, zmiany płytek paznokciowych, pękająca skóra, suche owrzodzenia, zasinienie, martwica w obrębie palców stopy czy na większym obszarze, to objawy świadczące o poważnym, długo utrzymującym się niedokrwieniu.

Co robić w przypadku wystąpienia objawów niedokrwienia kończyn dolnych?

W razie wystąpienia objawów chromania przestankowego (ból nóg nasilający się podczas chodzenia, ustępujący po spoczynku) należy udać się w trybie planowym do lekarza. Specjalistą zajmującym się chorobami naczyń jest angiolog. W większości przypadków konieczna jest także ocena kardiologiczna, gdyż jak wspomniano, u pacjentów z niedokrwieniem kończyn dolnych często współistnieje choroba niedokrwienna serca, a choroby takie jak nadciśnienie tętnicze i hipercholesterolemia wymagają odpowiedniej kontroli, gdyż są czynnikami pogarszającymi przebieg niedokrwienia kończyn dolnych.

Szybszej wizyty lekarskiej wymagają pacjenci z zaawansowanymi zmianami, takimi jak ból występujący także w spoczynku, owrzodzenia, obszary martwicy w obrębie stopy.

U pacjenta chorującego na przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych może dojść do nagłego zaostrzenia choroby. Zespół niebieskich palców, czyli nagłe zasinienie w obrębie palców stopy, wynika najczęściej z oderwania fragmentu blaszki miażdżycowej i zatoru powodującego całkowite zamknięcie drobnych naczyń. Bez pilnej interwencji lekarskiej prowadzi to do martwicy palca. Dlatego, w razie wystąpienia takiego powikłania, należy szybko zgłosić się na szpitalny oddział ratunkowy bądź wezwać pogotowie ratunkowe. Natychmiastowej interwencji wymaga także ostre niedokrwienie kończyny dolnej, do którego może dojść u pacjentów z przewlekłym niedokrwieniem.

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie przewlekłego niedokrwienia kończyn?

Oprócz badania fizykalnego, lekarz w toku diagnostyki może posiłkować się następującymi badaniami:

  1. Badania laboratoryjne, tj. profil lipidów we krwi, czy stężenie glukozy są pomocne w ocenie czynników ryzyka miażdżycy i chorób sercowo-naczyniowych.
  2. Pomiar ciśnienia tętniczego na obu kończynach górnych z zaznaczeniem ewentualnej różnicy wyników na obu ramionach (może świadczyć o miażdżycy także w naczyniach kończyny górnej).
  3. Wskaźnik kostkowo-ramienny (ABI) to podstawowy nieinwazyjny test w diagnostyce niedokrwienia kończyn dolnych. W celu wykonania pomiaru na kończynę powyżej kostek zakłada się opaskę ciśnieniomierza o szerokości 10–12 cm. Następnie za pomocą specjalnego aparatu – detektora doplerowskiego (5–10 MHz) – wykonuje się na obu kończynach pomiar ciśnienia na tętnicy piszczelowej tylnej i przedniej. Z reguły wybiera się wyższą wartość pomiaru. Ciśnienie mierzy się także na ramieniu. ABI to iloraz ciśnienia skurczowego na stopie i na ramieniu. U zdrowych osób ABI wynosi >1 (czyli ciśnienie na stopie jest nieco wyższe niż na ramieniu albo porównywalne). Obniżony wskaźnik <0,9 wskazuje na niedokrwienie kończyn dolnych. Ponadto, im niższy wskaźnik, tym cięższa choroba, ABI <0,5 wskazuje na duże ryzyko amputacji. Zbyt wysoki wskaźnik >1,4 także sugeruje nieprawidłowości wynikające ze zbyt sztywnych tętnic kończyny dolnej, zmienionych chorobowo, np. w przebiegu cukrzycy. Pomiar ABI po wysiłku fizycznym (chodzenie na bieżni do momentu, w którym pojawi się ból) umożliwia wykrycie rozpoczynających się zmian u osób, które mają prawidłowe lub graniczne wartości ABI w spoczynku, ale zgłaszają dolegliwości po znacznym wysiłku fizycznym.
  4. Test wysiłkowy na bieżni ruchomej jest przydatną metodą, która umożliwia uzyskanie obiektywnego obrazu choroby, określenia dystansu chromania, czyli odległości, jaką pacjent jest w stanie przejść bez bólu. Test pomaga także określić podłoże dolegliwości, w przypadku niedokrwienia, po wysiłku ciśnienie tętnicze w nodze się obniża.
  5. Badanie ultrasonograficzne z oceną doplerowską przepływu krwi umożliwia uzyskanie informacji na temat anatomii tętnic, pomaga w potwierdzeniu rozpoznania oraz zapewnia informacje na temat umiejscowienia i ciężkości zmian miażdżycowych. Badanie ultrasonograficzne pozwala także na monitorowanie postępu choroby w czasie oraz ocenę skuteczności leczenia. Doskonała tolerancja badania i brak narażenia na promieniowanie sprawiają, że jest to podstawowa metoda w rutynowej obserwacji pacjentów.
  6. Angiografia tomografii komputerowej (CTA z użyciem technologii MDCT, specjalny tryb obrazowania tomografii komputerowej ukierunkowany na uwidocznienie naczyń krwionośnych) umożliwia obrazowanie o wysokiej rozdzielczości. Ta metoda pozwala na uwidocznienie naczyń na ich pełnym przebiegu, zapewnia możliwość bardzo dokładnej oceny dodatkowych problemów, takich jak obecność zwapnień w ścianie naczyń.
  7. Angiografia rezonansu magnetycznego (MRA, specjalny tryb obrazowania rezonansu magnetycznego nakierowany na ocenę naczyń krwionośnych) umożliwia nieinwazyjną wizualizację tętnic nóg, nawet w ich końcowych odcinkach i wąskich, drobnych odgałęzieniach. MRA nie można wykonywać u pacjentów z rozrusznikiem lub metalowymi implantami (w tym ze stentami) bądź z klaustrofobią.
  8. Cyfrowa angiografia subtrakcyjna to badanie inwazyjne polegające na wstrzyknięciu kontrastu przez cewnik wprowadzony do tętnicy (najczęściej udowej w pachwinie) i wykonaniu serii zdjęć rentgenowskich. Środek kontrastowy wypełniający naczynia pokazuje miejsca ze zwężeniami, a w krytycznym zwężeniu nie płynie przez całkiem zamknięte naczynie. Obecnie większość pacjentów można diagnozować za pomocą technik nieinwazyjnych, opisanych powyżej. Cewnikowanie naczyń i angiografię wykonuje się głównie u chorych, u których planowane jest leczenie zabiegowe.
  9. Rzadko do lokalizacji zmian i oceny ich wpływu na ukrwienie kończyny wykorzystuje się inne specjalistyczne badania, tj. pletyzmografię.

Jakie są metody leczenia przewlekłego niedokrwienia kończyn dolnych?

Wszyscy pacjenci z niedokrwieniem kończyn dolnych, niezależnie czy mają objawy choroby czy nie, powinni podjąć działania profilaktyczne, aby zmniejszyć ryzyko chorób, takich jak zawał serca, czy udar mózgu.

Leczenie pacjentów z przewlekłym niedokrwieniem kończyn dolnych można podzielić na leczenie zachowawcze oraz zabiegowe. Celem leczenia zachowawczego u pacjentów z chromaniem przestankowym jest zmniejszenie objawów, między innymi zwiększenie dystansu i poprawa komfortu marszu. Aby zwiększyć dystans marszu, stosuje się obecnie regularny trening marszowy i farmakoterapię.

Bardzo ważne jest zaprzestanie palenia tytoniu!

Istotne jest także podjęcie innych działań profilaktycznych, żeby zmniejszyć ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego. Zobacz: tutaj.

Trening marszowy

Trening marszowy skutecznie przynosi zmniejszenie objawów i zwiększenie wydolności fizycznej u pacjentów, u których nie doszło jeszcze do zaawansowanych, ciężkich zmian niedokrwiennych, takich jak owrzodzenia tętnicze czy martwica.

Skuteczny program treningowy powinien być regularny, z częstością 3 sesji tygodniowo. Intensywność treningu na bieżni ulega zwiększeniu w miarę upływu czasu. Sesja powinna trwać 30–60 minut. Intensywność marszu powinna być dopasowana do dolegliwości – nie powinna powodować bólu. Najlepsze wyniki przynoszą ćwiczenia nadzorowane przez wykwalifikowaną osobę. Jeśli to niemożliwe, zaleca się określenie konkretnego dystansu, np. 3 km spaceru lub 10 km jazdy na rowerze dziennie. Korzystny efekt zanika po zaprzestaniu ćwiczeń, dlatego należy je kontynuować nieprzerwanie. Istnieją oczywiste ograniczenia w leczeniu treningiem fizycznym, takie jak choroby mięśniowe, stawowe lub neurologiczne. Choroby serca i/lub płuc mogą obniżać wydolność i uniemożliwiać osiągnięcie poziomu wytrenowania, który byłby wystarczający do uzyskania pozytywnych wyników.

Farmakoterapia

Leczenie przewlekłego niedokrwienia kończyn dolnych zależy od nasilenia choroby, a także chorób towarzyszących. Żeby zapobiec powikłaniom sercowo-naczyniowym (np. zawałom) lekarz zwykle zaleci przewlekłe przyjmowanie leku przeciwkrzepliwego – kwasu acetylosalicylowego lub klopidogrelu oraz statyny (leku zmniejszającego stężenie cholesterolu), która dodatkowo może wydłużyć dystans chromania.

Ponadto lekarz może zalecić także inne leki

Leki poprawiające przepływ krwi przez naczynia, które mogą być skuteczne w łagodzeniu objawów choroby, to cilostazol i naftydrofuryl.

Leki nasercowe, stosowane w leczeniu chorób, takich jak nadciśnienie tętnicze czy choroba niedokrwienna serca, mogą stanowić ważny element terapii wpływający nie tylko na serce, ale także na ogólną poprawę rokowania.

Leczenie zabiegowe

Kwalifikację do leczenia zabiegowego opiera się na lokalizacji zwężenia/zwężeń w naczyniach, stopniu zwężenia, nasileniu dolegliwości oraz niewystarczających efektach leczenia zachowawczego. Obecnie angiolodzy oraz chirurdzy naczyniowi dysponują różnymi metodami leczenia. Można je podzielić na zabiegi wewnątrznaczyniowe oraz „otwarte” zabiegi operacyjne.

Leczenie wewnątrznaczyniowe (endowaskularne) polega na wykonaniu małego nacięcia, przez które do naczyń krwionośnych wprowadzany jest specjalny cewnik pozwalający na poszerzenie zwężonej tętnicy od środka i umieszczenie stentu – „sprężynki” stabilizującej miejsce zwężenia. Ograniczeniem tej metody leczenia może być konieczność implantacji stentów w miejscach zginania (stawy biodrowe i kolanowe), jednak niedawno wynaleziono specjalne stenty przeznaczone do tych miejsc. W czasie wykonywania zabiegu, lekarz kontroluje położenie końcówki cewnika, obserwując ją na monitorze przedstawiającym obraz rentgenowski.

Od kilku dekad obserwuje się szybki postęp technik zabiegów wewnątrznaczyniowych w leczeniu pacjentów z przewlekłym niedokrwieniem kończyn dolnych. Dzięki temu można zaproponować tę mniej inwazyjną metodę leczniczą dużej liczbie chorych. Coraz więcej ośrodków preferuje leczenie wewnątrznaczyniowe, ze względu na mniejsze ryzyko okołozabiegowe w porównaniu z klasyczną chirurgią naczyniową. Leczenie operacyjne coraz częściej pozostaje leczeniem drugiego rzutu w sytuacji, gdy leczenie wewnątrznaczyniowe zakończy się niepowodzeniem lub jest niemożliwe do przeprowadzenia.

Leczenie chirurgiczne

W chirurgii naczyniowej istnieje kilka metod leczenia niedokrwienia kończyn dolnych. Najczęściej stosowaną techniką chirurgiczną jest pomostowanie naczyniowe (wytworzenie tzw. bypassu), dzięki któremu są tworzone połączenia omijające zwężenie, umożliwiające przepływ krwi. Do stworzenia bypassu wykorzystuje się różne materiały. Najlepsze są pomosty z własnych żył i tętnic, lecz nie zawsze są one dostępne lub odpowiednie. W takich wypadkach stosuje się pomosty ze sztucznego tworzywa (protezy naczyniowe).

U pacjentów z nasiloną martwicą lub zgorzelą i u osób niezdolnych do chodzenia najlepszym działaniem może się okazać amputacja. Celami amputacji są uśmierzenie bólu związanego z niedokrwieniem, całkowite usunięcie chorych, martwych lub zakażonych tkanek i uformowanie kikuta, tak aby było możliwe poruszanie się za pomocą protezy. Leczenie to pozostaje ostatnim działaniem chirurga w terapii nieodwracalnego niedokrwienia kończyny, ale niejednokrotnie pozwala pacjentowi na powrót do aktywności. Niezbędne elementy leczenia w tym przypadku to rehabilitacja oraz dobór odpowiedniej protezy.

W celu pokrycia dużych ubytków tkankowych (rozległe owrzodzenia) stosuje się rekonstrukcje i przeszczepy skóry.

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie przewlekłego niedokrwienia kończyn dolnych?

Odpowiednio wczesne wdrożenie postępowania profilaktycznego i leczenia zachowawczego pozwala na zatrzymanie lub znaczne opóźnienie rozwoju choroby, a także na złagodzenie bądź ustąpienie objawów klinicznych.

Trudno mówić o wyleczeniu, gdyż w świetle naczyń pozostają zmiany, natomiast u pacjentów z bezobjawowym niedokrwieniem lub z łagodnym chromaniem przestankowym, pod wpływem podjętego leczenia i zmian stylu życia, choroba nie jest odczuwana przez pacjenta i pod warunkiem przestrzegania zasad profilaktyki chorób serca nie stanowi istotnego zagrożenia. U 70–80% pacjentów z umiarkowanymi objawami chromania przestankowego stwierdza się objawy utrzymujące się z podobnym nasileniem. 10–20% pacjentów doświadcza pogorszenia objawów, a u 1–2% rozwija się krytyczne niedokrwienie kończyny, czyli stan, w którym przepływ krwi jest niemal całkowicie zablokowany. Krytyczne niedokrwienie może prowadzić do martwicy tkanek i konieczności amputacji kończyny.

Zabiegi wewnątrznaczyniowe, a także operacyjne umożliwiają przywrócenie przepływu krwi do kończyny dzięki udrożnieniu zwężonego odcinka albo pominięciu go. Leczenie zabiegowe wiąże się ze znaczną poprawą objawów klinicznych. Bez modyfikacji stylu życia i wdrożenia profilaktyki miażdżycy, nawet najlepiej przeprowadzone leczenie chirurgiczne, nie jest w stanie zagwarantować pełnego i trwałego wyleczenia. Może dojść do nawrotu dolegliwości wynikającego ze zjawiska restenozy, czyli ponownego zwężenia w miejscu, które było poddane poszerzeniu zabiegowemu.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia przewlekłego niedokrwienia kończyn dolnych?

Wszyscy pacjenci z niedokrwieniem kończyn dolnych, którzy palą tytoń, powinni zaprzestać palenia. U wszystkich pacjentów z tym rozpoznaniem należy też zmniejszać stężenie cholesterolu, cholesterolu LDL do wartości <2,5 mmol/l (100 mg/dl), a optymalnie <1,8 mmol/l (70 mg/dl) lub ≥50% wyjściowego stężenia, gdy nie można osiągnąć wartości docelowych. U wszystkich pacjentów należy osiągnąć obniżenie ciśnienia tętniczego do wartości 140/90 mm Hg.

Pacjenci obciążeni dodatkowo chorobami, takimi jak choroba wieńcowa czy cukrzyca powinni stosować leki zalecone przez specjalistę w celu optymalnego leczenia. U osób chorych na cukrzycę stężenie HbA1c powinno być utrzymywane poniżej 6,5%. Ponadto istotne znaczenie ma dbanie o regularną aktywność fizyczną – treningi marszowe należy kontynuować zgodnie z zaleceniami lekarza także po skutecznym leczeniu zabiegowym. Lekarz zaleci także odpowiednie leczenie farmakologiczne, które często musi być długoterminowe.

Zarówno po leczeniu zabiegowym, jak i w trakcie leczenia zachowawczego obowiązują regularne kontrole u specjalisty w celu oceny skuteczności leczenia i upewnienia się, czy nie dochodzi do powtórnego zwężenia (restenozy). Lekarz regularnie bada pacjenta, okresowo wykonywane są badania, tj. wskaźnik kostkowo-ramienny oraz badanie ultrasonograficzne.

Co robić, aby uniknąć zachorowania na przewlekłe niedokrwienie kończyn dolnych?

Stosowanie zasad profilaktyki chorób sercowo-naczyniowych chroni jednocześnie przed przewlekłym niedokrwieniem kończyn dolnych. Informacje o czynnikach ryzyka i zasadach profilaktyki znajdziesz w tekście: Czynniki ryzyka choroby wieńcowej.

18.05.2022

Czytaj następny:

Zobacz także
  • "Bajpasy"
  • Miażdżyca
Wybrane treści dla Ciebie
  • Przewlekłe niedokrwienie jelit
  • Łydka tenisisty (naderwanie mięśnia łydki) - objawy i leczenie
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta