Zwyrodnienie stawu biodrowego (koksartroza) – przyczyny, objawy, ćwiczenia, leczenie

dr hab. n. med. Przemysław Pękala, prof. nadzw.
Małopolski Szpital Ortopedyczno-Rehabilitacyjny im. prof. Bogusława Frańczuka, ul. Modrzewiowa 22, Kraków
prof. dr hab. n. med. Krzysztof A. Tomaszewski)
Kierownik Katedry Ortopedii, Traumatologii i Rehabilitacji
Wydział Lekarski i Nauk o Zdrowiu
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego

Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego to powszechny problem medyczny dotyczący przede wszystkim osób po 65. roku życia, który zwykle wynika ze zużycia chrząstki w stawie i pojawienia się wyrośli kostnych. Niekiedy zwyrodnienie stawu biodrowego jest powikłaniem innych chorób, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów. Nasilający się ból i ograniczenie ruchomości są głównymi objawami postępującej koksartrozy. W leczeniu zwyrodnienia stawu biodrowego stosuje się odpowiednie ćwiczenia rehabilitacyjne, a w bardziej zaawansowanych przypadkach wykonuje się zabieg endoprotezoplastyki stawu biodrowego.

Staw biodrowy – budowa i funkcje

Staw biodrowy jest jednym z największych stawów człowieka. Jest to staw kulisty, utworzony przez głowę kości udowej oraz panewkę, która jest częścią miednicy. Jego poprawne funkcjonowanie jest uwarunkowane przez wzajemne ślizganie się prawidłowej chrząstki pokrywającej obie powierzchnie stawowe, które ułatwia płyn stawowy obecny w stawie. Dzięki temu człowiek jest w stanie prawidłowo się poruszać.

Zwyrodnienie stawu biodrowego - przyczyny

RTG miednicy - zmiany zwyrodnieniowe stawu biodrowego
Ryc. 1. Po stronie prawej - niewielkie zmiany zwyrodnieniowe stawu biodrowego;
po stronie lewej - zaawansowane zmiany zwyrodnieniowe stawu biodrowego z cechami jałowej martwicy głowy kości udowej (arch. wł. Autora)

Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego związana jest najczęściej ze zmianami ze zużycia chrząstki oraz pojawieniem się nieprawidłowych wyrośli kostnych (tzw. osteofitów). Zmiany takie zachodzą w ludzkim organizmie wraz z wiekiem. Mówi się wtedy o pierwotnej chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego.

Choroba zwyrodnieniowa stawów może również występować jako konsekwencja dziecięcych chorób stawu (np. dysplazji), urazów oraz niektórych chorób dotyczących całego organizmu (np. reumatoidalnego zapalenia stawów, hemofilii). Mówi się wtedy o wtórnej chorobie zwyrodnieniowej stawu biodrowego, która występuje rzadziej.

Jak często występuje choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego?

Szacuje się, że koksartroza dotyczy ok. 7,5% populacji. Występuje częściej u kobiet niż mężczyzn. Jednak jej częstość wśród osób po 65. roku życia jest znacznie większa.

Zwyrodnienie stawu biodrowego - objawy

Najczęstszy objaw to ból w okolicy stawu (czyli ból biodra), który może promieniować również do stawu kolanowego. Może on uniemożliwiać normalny sen. Dolegliwości zazwyczaj zaczynają się łagodnie i z czasem przybierają na sile. Podczas wykonywania codziennych czynności odczuwalna jest często sztywność stawu i ograniczenie zakresu jego ruchomości.

Poza tym u pacjenta może pojawić się nieprzyjemne wrażenie „trzeszczenia” w stawie, które spowodowane jest zniszczeniem prawidłowej powierzchni chrzęstnej i może skutkować nawet całkowitym ograniczeniem ruchomości stawu.

Wszystkie te objawy prowadzą do zmniejszenia się ogólnej sprawności, co przyczynia się do gorszego funkcjonowania zarówno w sferze zawodowej, jak i codziennych obowiązków. Przebieg koksartrozy zazwyczaj jest postępujący.

Co robić w przypadku pojawienia się objawów choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego?

W przypadku pojawienia się powyższych objawów, wskazana jest planowa konsultacja z lekarzem ortopedą. Nie należy jej odwlekać, gdyż naturalny rozwój koksartrozy prowadzi do zaawansowanych zmian zwyrodnieniowych oraz znacznego zmniejszenia jakości życia.

Zwyrodnienie stawu biodrowego - diagnoza

Najpierw lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad dotyczący nie tylko bólu oraz jego charakteru, ale również objawów, takich jak nieplanowana utrata masy ciała, gorączka, poty nocne, przebytych i aktualnych chorób pacjenta itp. Przydatne mogą okazać się informacje dotyczące przebytych hospitalizacji (należy wziąć ze sobą karty informacyjne z pobytów w szpitalu).

Na konsultację ortopedyczną koniecznie należy zabrać ze sobą wyniki przeprowadzonych do tej pory badań obrazowych, zarówno w formie kliszy lub CD, jak i opisu specjalisty radiologa. Jeśli pacjent nie ma aktualnego zdjęcia rentgenowskiego miednicy, lekarz zleca jego wykonanie, wraz z innymi dodatkowymi badaniami w zależności od konkretnej sytuacji.

Podczas konsultacji ortopedycznej wykonuje się również badanie fizykalne, czyli lekarz bada m.in. zakres ruchomości w stawach, wykonuje szereg testów (np. test Patricka, test FADDIR i inne), ocenia chód pacjenta.

Na podstawie typowych objawów w badaniu fizykalnym oraz wyników badan dodatkowych, takich jak RTG stawu i przy jednoczesnym wykluczeniu innych przyczyn dolegliwości bólowych, ustala się rozpoznanie.

Jakie są metody leczenia choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego?

W leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego stosuje się leczenie zachowawcze (czyli nieoperacyjne) oraz leczenie operacyjne.

Zwyrodnienie stawu biodrowego - leczenie zachowawcze

  • Odpowiednia dieta – pacjenci powinni odżywiać się zdrowo, dbać o prawidłowe nawodnienie oraz dążyć, żeby ich masa ciała była odpowiednia – BMI (18,5–24,9 kg/m2).
  • Fizykoterapia – pomocniczą rolę w leczeniu objawowym związanym ze zmianami zwyrodnieniowymi stawu biodrowego odgrywają, m.in. krioterapia, TENS, terapia manualna, hydroterapia itd. Należy pamiętać jednak, że istnieją sprzeczne doniesienia co do skuteczności fizykoterapii w leczeniu objawów zaawansowanych zmian zwyrodnieniowych.
  • Psychoterapia – ogromną rolę w leczeniu bólu związanego z chorobą zwyrodnieniową stawów odgrywa stan emocjonalny pacjenta. W przypadku nasilonych dolegliwości bólowych bądź problemów w adaptacji i funkcjonowaniu związanych z niepełnosprawnością, konieczna może okazać się konsultacja z psychiatrą. Pozytywny wpływ na pacjenta ma m.in. terapia poznawczo-behawioralna.
  • Leki przeciwbólowe – w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego najczęściej stosowanymi lekami przeciwbólowymi są niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Leki należy stosować zgodnie z zaleceniami lekarza. Należy pamiętać, aby poinformować lekarza lub farmaceutę o chorobach towarzyszących i innych przyjmowanych lekach przed sięgnięciem po niesteroidowe leki przeciwzapalne.
  • Zastrzyki dostawowe – ta forma leczenia ma ograniczone zastosowanie w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego. Zarówno obserwacje kliniczne, jak i wyniki części badań naukowych sugerują, że iniekcje kwasu hialuronowego i/lub autogennego osocza bogatopłytkowego (PRP) mogą przynieść korzyść dla niektórych pacjentów.

Zwyrodnienie stawu biodrowego - ćwiczenia i aktywność fizyczna

Zaleca się unikanie siedzącego trybu życia i utrzymanie odpowiedniego poziomu aktywności fizycznej poprzez regularne:

  • spacery
  • pływanie
  • jazdę na rowerze
  • ćwiczenia tai chi
  • jogę.

Ćwiczenia i aktywny tryb życia są najskuteczniejszymi interwencjami nieoperacyjnymi w leczeniu objawów choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego. Należy nadmienić, że największą skuteczność mają regularne ćwiczenia podejmowane samodzielnie przez pacjenta na podstawie instrukcji lekarza lub fizjoterapeuty.

Przykładowe ćwiczenia polecane dla chorego ze zwyrodnieniem stawu biodrowego znajdują się w artykule Zmiany zwyrodnieniowe stawów biodrowych - ćwiczenia

Zwyrodnienie stawu biodrowego - leczenie operacyjne

  • Endoprotezoplastykę stawu biodrowego, czyli zastąpienie zniszczonego stawu biodrowego sztucznym stawem (protezą) wykonuje się szczególnie w przypadku zaawansowanego zwyrodnienia stawu biodrowego, które powoduje trudności z poruszaniem się i ból. Celem leczenia jest możliwość codziennego funkcjonowania bez dolegliwości. Istnieje zarówno wiele technik wykonania zabiegu, jak i różnych rodzajów stosowanych protez, które dobiera się w zależności od stanu pacjenta i doświadczenia ośrodka leczniczego. Po zabiegu konieczna jest dalsza rehabilitacja w celu odzyskania pełnej sprawności. endoprotezoplastyka stawu biodrowego - infografika
    Fot. istockphoto.com
  • Inne zabiegi operacyjne (m.in. artroskopia stawu biodrowego).

Czy możliwe jest całkowite wyleczenie choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego?

Choroba zwyrodnieniowa stawu biodrowego bez leczenia ma przebieg postępujący. Leczenie zachowawcze może przynieść ulgę i spowolnić rozwój zmian zwyrodnieniowych. Jednak w przypadku stwierdzenia zaawansowanych zmian degeneracyjnych stawu biodrowego, leczeniem, które znacząco i trwale poprawia jakość życia i umożliwia pełną samodzielność, normalne funkcjonowanie w sferze zawodowej oraz życia codziennego, jest całkowita endoprotezoplastyka stawu biodrowego.

Dzięki zastosowaniu najnowszych technologii (nowe typy implantów) oraz ciągłemu rozwojowi technik operacyjnych (mało inwazyjne zabiegi) uzyskuje się znakomite odległe wyniki leczenia tą metodą. Oznacza to, że takie leczenie jest skuteczne i trwałe w większości przypadków uwalnia na stałe pacjenta od objawów choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego.

Piśmiennictwo

  1. Bennell K.: Physiotherapy management of hip osteoarthritis. J. Physiother. 2013; 59(3): 145–157. doi: 10.1016/S1836-9553(13)70179-6.
  2. Bijlsma J.W., Berenbaum F., Lafeber F.P.: Osteoarthritis: an update with relevance for clinical practice. Lancet. 2011; 377(9783): 2115–2126. doi: 10.1016/S0140-6736(11)60243-2
  3. Evans J.T., Evans J.P., Walker R.W. i wsp.: How long does a hip replacement last? A systematic review and meta-analysis of case series and national registry reports with more than 15 years of follow-up. Lancet. 2019; 393(10172): 647–654. doi: 10.1016/S0140-6736(18)31665-9
  4. Goh S.L., Persson M.S.M., Stocks J. i wsp.: Efficacy and potential determinants of exercise therapy in knee and hip osteoarthritis: A systematic review and meta-analysis. Ann. Phys. Rehabil. Med. 2019; 62(5): 356–365. doi: 10.1016/j.rehab.2019.04.006
  5. Maly M.R., Marriott K.A., Chopp-Hurley J.N.: Osteoarthritis year in review 2019: rehabilitation and outcomes. Osteoarthritis Cartilage. 2020; 28(3): 249–266. doi: 10.1016/j.joca.2019.11.008
  6. Miller L.E., Fredericson M., Altman R.D.: Hyaluronic Acid Injections or Oral Nonsteroidal Anti-inflammatory Drugs for Knee Osteoarthritis: Systematic Review and Meta-analysis of Randomized Trials. Orthop. J. Sports Med. 2020; 8(1): 2325967119897909. doi: 10.1177/2325967119897909
  7. O'Connell B., Wragg N.M., Wilson S.L.: The use of PRP injections in the management of knee osteoarthritis. Cell Tissue Res. 2019; 376(2): 143–152. doi: 10.1007/s00441-019-02996-x
  8. Rice D., McNair P., Huysmans E. i wsp.: Best Evidence Rehabilitation for Chronic Pain Part 5: Osteoarthritis. J. Clin. Med. 2019;8(11). pii: E1769. doi: 10.3390/jcm8111769.
  9. Skou S.T., Roos E.M.: Physical therapy for patients with knee and hip osteoarthritis: supervised, active treatment is current best practice. Clin. Exp. Rheumatol. 2019; 37 Suppl 120(5): 112–117

22.03.2023
Zobacz także
  • Złamania miednicy
  • Złamanie szyjki kości udowej
  • Czy endoprotezy szyte na miarę są lepsze od standardowych?
  • Personalizowane endoprotezy stawu biodrowego rewolucjonizują ortopedię
Wybrane treści dla Ciebie
  • Łuszczycowe zapalenie stawów
  • Ból stawów
  • Ból pleców
  • Reaktywne zapalenie stawów (zespół Reitera)
  • Dieta w chorobie zwyrodnieniowej stawów – czy można odbudować chrząstkę stawową?
  • Seronegatywne zapalenie stawów
  • Biodro strzelające
  • Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa
  • Choroba zwyrodnieniowa stawów (artroza)
  • Infekcyjne (septyczne) zapalenie stawów
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta