Łąkotki to parzyste chrzęstne struktury znajdujące się w kolanie odpowiedzialne m.in. za amortyzację i stabilizację stawu kolanowego. Uszkodzenie łąkotki może być skutkiem zarówno urazu, jak i zwyrodnienia, pacjenci zgłaszają ból z często towarzyszącym obrzękiem kolana i ograniczeniem jego ruchomości.
Co to są łąkotki – jaka jest ich rola w kolanie?
Łąkotki to chrzęstne struktury mające kształt półksiężyca, położone w stawie kolanowym pomiędzy kością udową a piszczelową. W każdym kolanie wyróżnia się łąkotkę boczną i przyśrodkową – pierwsza leży bliżej zewnętrznej części kolana, druga – wewnętrznej. Łąkotki pełnią w kolanie wiele ważnych funkcji – amortyzują staw, determinują prawidłowy rozkład obciążeń i wspomagają prawidłowy ruch w stawie. Są niezbędne do utrzymania sprawności kolana.
Uszkodzenie łąkotki – przyczyny
Uszkodzenie łąkotki może nastąpić w dwóch mechanizmach: ostrym – w wyniku urazu oraz przewlekłym – na podłożu rozwijających się przez długi czas zmian zwyrodnieniowych kolan.
Przeczytaj również: Urazy stawu kolanowego, uraz w obrębie kolana
Urazowe rozerwania łąkotek są konsekwencją skręceń kolan, bardzo często w czasie uprawiania sportów, np. jazdy na nartach, gry w piłkę nożną itd. W takim wypadku uszkodzeniom łąkotek mogą towarzyszyć uszkodzenia więzadłowe, np. więzadła krzyżowego przedniego, więzadeł pobocznych.
Zwyrodnieniowe uszkodzenie łąkotki powstaje po długotrwałym przeciążeniu kolana, które może być rezultatem nadmiernej masy ciała lub wykonywania ciężkiej pracy. Specyficzna budowa anatomiczna kolan – szpotawość lub koślawość – może sprzyjać powstawaniu zmian degeneracyjnych łąkotek.
Jak często zdarza się uszkodzenie łąkotki?
Uszkodzenia łąkotek – zarówno urazowe, jak i zwyrodnieniowe – są częste. Mogą dotyczyć nawet co dziesiątej osoby, ponad dwa razy częściej mężczyzn niż kobiet.
Uszkodzenie łąkotki - objawy
Głównym objawem uszkodzenia łąkotki jest ból. Często odczuwany bezpośrednio w okolicy łąkotki, czyli po wewnętrznej lub zewnętrznej stronie kolana, ale również pod kolanem, pod rzepką, głęboko w środku kolana.
Przeczytaj również: Ból kolana - przyczyny i leczenie bolących kolan
Jeśli do uszkodzenia łąkotki dochodzi w czasie urazu, może pojawić się obrzęk kolana, ograniczenie ruchomości – zgięcia lub wyprostu, brak możliwości obciążenia kończyny (stanięcia na nodze, w której doszło do uszkodzenia). Jeśli łąkotka zostanie rozerwana w wyniku urazu, może doprowadzić nawet do zablokowania stawu – pacjent nie jest w stanie ruszać kończyną w stawie kolanowym.
W uszkodzeniach zwyrodnieniowych niezwiązanych bezpośrednio z urazem objawy zwykle rozwijają się stopniowo. Ból jest okresowy, nasila się po wysiłku, na koniec dnia. Pacjenci czasami obserwują obrzęk kolana i ograniczenie ruchomości (ale nie zupełne zablokowanie kolana) – jednak zdecydowanie rzadziej niż w przypadku uszkodzeń urazowych. Miewają uczucie chrupania, przeskakiwania w kolanie.
Co zrobić w przypadku wystąpienia takich objawów?
Pacjent po urazie kolana, który obserwuje u siebie któryś z tych objawów, powinien zgłosić się na konsultację na ostry dyżur ortopedyczny.
Pacjent bez urazu kolana, u którego dolegliwości nie narastają gwałtownie, powinien zostać skonsultowany w poradni ortopedycznej.
Jak lekarz ustala rozpoznanie uszkodzenia łąkotki?
Ortopeda ustala rozpoznanie na podstawie zebranego od pacjenta wywiadu, który zwykle jest bardzo charakterystyczny oraz po zbadaniu pacjenta. Uszkodzenie łąkotki należy potwierdzić w badaniach dodatkowych. Decyzję o sposobie leczenia trzeba podjąć na podstawie wszystkich składowych: wywiadu, badania kolana i badań obrazowych.
Najlepszym badaniem do oceny łąkotek jest rezonans magnetyczny (MR) – jako jedyne badanie uwidacznia łąkotki w całości i pozwala na pełną ocenę uszkodzeń. Powinno być uzupełnione o rentgenogram (RTG), które w większości przypadków łąkotek nie pokazuje, ale dostarcza ortopedzie wielu komplementarnych informacji niezbędnych do ustalenia prawidłowego leczenia.
Rola badania USG w ocenie łąkotek jest ograniczona, ponieważ nie są one widoczne w tym badaniu w całości – ultrasonografia uwidacznia jedynie ich fragmenty. Tym samym USG nie jest wystarczające do podejmowania decyzji klinicznych co do leczenia uszkodzenia łąkotki, może być jedynie badaniem pomocniczym (np. do oceny stabilności łąkotki po przebytym szyciu).
W przypadku przeciwwskazań do wykonania rezonansu magnetycznego (np. rozrusznik serca) badaniem alternatywnym jest tomografia komputerowa (TK) z kontrastem podanym do jamy stawu. W praktyce radiolog wstrzykuje kontrast do kolana bezpośrednio przed TK.
W przypadku podejrzenia, że zmiany zwyrodnieniowe łąkotki mogą stanowić konsekwencję nieprawidłowej osi kończyny (czyli nieprawidłowej budowy całej kończyny dolnej), zasadne może być wykonanie RTG całych kończyn dolnych w celu dokładnej oceny.
Jakie są metody leczenia uszkodzeń łąkotek?
Wybór metody leczenia uszkodzonej łąkotki zależy od wielu parametrów: wieku pacjenta, jego aktywności, oczekiwań, rodzaju uszkodzenia, obecności ewentualnych innych uszkodzeń w kolanie oraz przyczyn wystąpienia uszkodzenia.
Uszkodzenie łąkotki - operacja - czy zawsze jest konieczna?
W większości przypadków, gdy uszkodzenie łąkotki jest skutkiem urazu, ze względu na słabe ukrwienie łąkotek i ich słaby potencjał gojenia, szczególnie u osób młodych i aktywnych fizycznie, podejmuje się decyzję o leczeniu operacyjnym. Wskazanie do zabiegu stanowią współistniejące uszkodzenia np. więzadeł. Naprawę łąkotek wykonuje się małoinwazyjną metodą artroskopii. W każdym przypadku należy dążyć do zszycia uszkodzenia. Jeśli podczas operacji okazuje się to niemożliwe, może być konieczne usunięcie fragmentu łąkotki. Po zabiegu w zależności od jego przebiegu konieczne może być noszenie ortezy i chodzenie o kulach, a we wszystkich przypadkach wymagana jest rehabilitacja.
W przypadku uszkodzeń zwyrodnieniowych, przewlekłych leczenie operacyjne podejmuje się po wyczerpaniu zachowawczych metod leczenia. Jeśli wywiad i wyniki badań dodatkowych wskazują na zmiany degeneracyjne, w pierwszej kolejności stosuje się doraźne leki przeciwzapalne, odciążanie kolana, rehabilitację. Czasem lekarz może zadecydować o ostrzyknięciu uszkodzonej łąkotki czynnikami wzrostu uzyskanymi z krwi pacjenta. W przypadku nadwagi lub otyłości konieczna jest redukcja masy ciała.
Jeśli wszystkie nieinwazyjne metody nie przyniosą oczekiwanego efektu, wówczas ortopeda może zadecydować o konieczności operacji. Łąkotki ze zmianami degeneracyjnymi zwykle wymagają częściowego usunięcia, nie rokują wygojenia po szyciu.
Przeczytaj również: Czy usunięcie łąkotki przyśrodkowej i łąkotki bocznej jest przeciwwskazaniem do ćwiczeń?
Uszkodzenie łąkotki - rokowanie
Prawidłowe, szybko podjęte leczenie w większości przypadków pozwala na powrót do pełnej sprawności. Gorzej rokują przypadki, w których dolegliwości trwają długo albo minęło dużo czasu od urazu i doszło do zmian zwyrodnieniowych także innych struktur. Wówczas sama artroskopia kolana może się okazać niewystarczająca i mogą być konieczne inne, bardziej inwazyjne zabiegi.
Co zrobić, żeby uniknąć uszkodzeń łąkotek?
Konieczne jest unikanie urazów kolan i przeciążeń. Aktywność fizyczna i praca nie powinny nadmiernie obciążać kolan. Należy kontrolować masę ciała i utrzymywać prawidłowy wskaźnik masy ciała (BMI).
