Jąkanie należy do najczęściej występujących zaburzeń mowy. Szacuje się, że występuje u około 1% populacji, czyli w Polsce może dotyczyć około 400 tys. osób. Czy można im pomóc?
Jąkanie polega na przerywaniu toku mowy przez nieskoordynowane ruchy mięśni fonacyjnych, oddechowych i artykulacyjnych, czyli tych, które biorą udział w tworzeniu dźwięków ludzkiej mowy. Trudności mogą występować na początku mówienia lub w trakcie wypowiedzi. Osoba z tym zaburzeniem powtarza pojedyncze głoski, sylaby lub części zdań. Jąkaniu towarzyszą często ruchy głowy, marszczenie i drganie różnych części twarzy, zaciskanie warg, wysuwanie języka, drżenie lub załamywanie się głosu, zbędne ruchy ramion, nóg lub torsu.
Przyczyny
Dotychczas nie wyjaśniono przyczyn jąkania się. Specjaliści wskazują między innymi na czynniki emocjonalne, neurologiczne, psychologiczne czy genetyczne. Ich rozpoznanie utrudnia fakt, że jąkanie najczęściej rozwija się we wczesnym dzieciństwie. Małe dziecko nie potrafi powiedzieć, co się wydarzyło, a obserwacje rodziców nie zawsze są trafne. Co ciekawe, częściej jąkają się chłopcy niż dziewczynki. Jąkanie po przeżyciu jakiegoś urazu psychicznego może wystąpić również u osoby dorosłej. Wiążą się z tym emocje: lęk, strach, poczucie winy, strach przed karą. Częściej jąkają się osoby z niską samooceną i małym poczuciem własnej wartości. Powstaje błędne koło: jąkanie powoduje stres i obniża samoocenę, a to powoduje nasilenie się trudności z mową. Brak płynności mowy może być też spowodowany różnymi zaburzeniami oddychania.
Terapia
Ze względu na różnorodność czynników wpływających na powstawanie jąkania przed rozpoczęciem terapii konieczne jest przeprowadzenie szczegółowej diagnostyki. U wszystkich osób jąkających się przeprowadza się badanie foniatryczne oraz dokonuje oceny logopedycznej, psychologicznej i pedagogicznej. Na podstawie wyników tych badań opracowuje się indywidualny program rehabilitacyjny. Uwzględnia on szeroko rozumianą terapię logopedyczną usprawniającą płynność mowy pacjenta, psychoterapię, fizjoterapię, ćwiczenia relaksacyjne, rehabilitację foniatryczną i farmakoterapię. Ponadto u pacjentów z nieprawidłową uwagą słuchową stosuje się terapię metodą Tomatisa (stymulację audio-psycho-lingwistyczną).
Ważny element terapii stanowi metoda korekcji jąkania z zastosowaniem cyfrowego korektora mowy. Jest to miniaturowe urządzenie noszone w uchu, dzięki któremu swój głos słyszy się z opóźnieniem (metoda DAF) bądź jest on podwyższony lub obniżony o określoną część oktawy (metoda FAF). Połączenie obu metod – spowolnienie tempa mowy i przesunięcie jej częstotliwości – zdecydowanie poprawia płynność mówienia. Badania przeprowadzone w Instytucie Fizjologii i Patologii Słuchu pokazały, że dzięki korektorowi uzyskano poprawę płynności mowy aż u 85% pacjentów.
W terapii bardzo ważną rolę odgrywa nastawienie psychiczne. Nawet przy zastosowaniu sprawdzonych metod i najnowocześniejszych rozwiązań technicznych terapia jest długotrwała. Wymaga od pacjenta wytrwałości i systematycznej pracy oraz, co często najtrudniejsze, pokonania własnych lęków i otwarcia się na pełną współpracę w terapeutą. Komfort mówienia jest bowiem nierozłącznie związany z samopoczuciem pacjenta. Paradoksalnie, by móc wyleczyć jąkanie, trzeba je najpierw zaakceptować. Wiadomo przecież, że lepiej mówić, jąkając się, niż milczeć płynnie.
